Başak Ergil’in Nazım Hikmet üzerine yaptığı tez çalışması, Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı tarafından kitaplaştırıldı. 1930’lardan günümüze dek İngiliz-Amerikan yayın dünyasında yayımlanan dergi ve kitaplardan yola çıkarak, büyük şairimiz Nâzım Hikmet’in yıllar içinde değişen imajını irdeliyor.
Çok sayıda dergi ve kitabın incelenmesiyle elde edilen saptamaların sergilendiği araştırma boyunca,1930’lardan 2000’lere Nazım Hikmet’in ele alınış serüvenini göreceksiniz.
Çeviri kitapların özgün kapaklarının renkli resimlerini ve çeşitli kitaplarda yer alan yazıların çevirilerini de içeren bu çalışma, bu alanda yapılmış ilk çalışma olma özelliğini de taşıyor.Yazar ayrıca çeviri ve yayın süreçlerinde alınan farklı kararları ve sonuçlarını sosyo-politik artalanla ilişkilendirerek tarihsel bir bakışla sunuyor.
(*)“Nâzım Hikmet, İngilizce?ye en çok şiiri çevrilen şair olması bakımından Türk yazınında ayrı bir yer tutar. Ayrıca, sağlığında ve ölümünden sonra yapıtları elliden fazla dile çevrilmiştir. İşte bu çeviriler aracılığıyla, Nâzım Hikmet?in şiiri dünya tarihinin farklı noktalarında, farklı yazın dizgelerine tekrar tekrar girmiş, tanıtılmıştır. Hikmet?in şiirlerinin İngilizce?ye çevrilmesi, belli başlı üç sebepten dolayı çeviribilim alanı açısından önem taşır:
a. Nâzım Hikmet, şiirleri İngilizce?ye en çok çevrilen Türk şairidir,
b. Hikmet, şiirleri elliden fazla dile çevrilen tek Türk şairidir,
c. UNESCO?nun 2002 yılının ?Kültürel Miras Yılı? olduğunu duyurması ve Hikmet?in doğumunun yüzüncü yılının da bu kapsamda kutlanmasıyla birlikte, yapıtlarının çevrilmesi süreci doruğa ulaşmış ve yine aynı yıl Nâzım Hikmet?in dört adet şiir kitabı İngilizce olarak yayımlanmıştır.
Bu çalışmanın asıl amacı, UNESCO?nun ?Kültürel Miras Yılı? olarak tanımlayıp içlerinde Nâzım Hikmet?in de olduğu birkaç edebiyatçıya armağan ettiği 2002 yılında, İngiliz-Amerikan yazın dizgelerinde Hikmet?e ve şiirine ilişkin oluşturulan imajı saptamaya yönelik bir araştırmayı yürütmek ve kaydetmektir. 2002 yılı, Hikmet?in şiirlerini içeren dört ayrı kitabın yayımlandığı tek yıl olması sebebiyle, İngiliz-Amerikan yazın dizgelerinde Nâzım Hikmetin ?yazınsal ün?ünün doruğa ulaştığı yıldır. İçlerinden biri çok dilli olan bu dört kitabın önsözleri, sunuş yazıları ve çevirmen notları, çalışmanın mercek altına aldığı ana bütünceyi oluşturur. Bunların yanı sıra, bu kitaplar üzerine yazılmış eleştiri ve tanıtım yazıları ile çevirmenlerin bu kitapların çevirilerine ilişkin yazmış olduğu öteki yazılar da bu bütünceye dahildir. Hikmet ve şiirlerine ilişkin oluş(turul)an ?imaj? işte bu verilere dayandırılarak incelenecektir.
Bu çalışma, Hikmet?in şiirlerinin İngilizce?ye çevirilerinden oluşan dört ana erek metnin metin-ötesi unsurları (metin-çevresi ve metin-sonrası unsurları) aracılığıyla 2002 yılında oluşturulan, Hikmet ve şiirine dair imajı irdelemeyi hedefleyen, eklektik bir yöntemsel çatıyı benimsemiştir. Çalışma, Tejaswini Niranjana?dan ?tarihsellik?, Andre Lefevere?den ve Lawrence Venuti?den ?yeniden yazma?, yine Venuti?den ?kültürel kimliklerin oluşturulması?, Gerard Genette?den ?metin-ötesi unsurlar?, ?metin-çevresi unsurlar? ve ?metin-sonrası unsurlar?, Urpo Kovala?dan ?ideolojik kapanımın bir aracı olarak metin-ötesi unsurlar? ve Deborah Schiffrin?den ?söylem kuramı? anlayışları başta olmak üzere farklı kavramlara yer verir.
Tezin ana bütüncesini Hikmet?in şiirlerinin İngilizce çevirisinden oluşan ve 2002 yılında yayımlanmış olan dört farklı kitap oluşturmaktadır.
– Beyond the Walls: Selected Poems. Seçme Şiirler. Çevirenler: Ruth Christie, Richard McKane ve Talât Sait Halman. Yayımlayan: Anvil Press (Londra) ve YKY ortak yayını. (2002)
– Poems of Nazim Hikmet. Seçme Şiirler. Çevirenler: Randy Blasing ve Mutlu Konuk.
Yayımlayan: Persea Books, New York. (2002)
– Human Landscapes from My Country. Memleketimden İnsan Manzaralarının çevirisi. Çevirenler: Randy Blasing ve Mutlu Konuk. Yayımlayan: Persea Books, NY. (2002)
– Nâzım Hikmet, To Live, Single and Free like a Tree / But in Brotherhood like a Forest. Yayımcı: Erhan Turgut. Çok sayıda çevirmenin çevirilerine yer verilmiştir. Yayımlayan Turquoise. (2002)
Öte yandan, bu dört erek metnin metin-ötesi unsurlarının betimleyici bir çözümlemesine girişmeden önce, Nâzım Hikmet?in daha önceki İngilizce çevirilerine bakmak üzere tarihsel bir yaklaşım sergilemek gerekir. Bu amaçla, ?1932-2002. İngilizce Çevirilerin Metin-ötesi Unsurlarının Çözümlenmesi Aracılığıyla Hikmet?e ve Şiirine İlişkin İmajın İncelenmesi? başlıklı birinci bölüm 1932-2002 yıllan arasında yayımlanan erek metinlerin metin-çevresi unsurlarının betimleyici bir çözümlemesinin yapılmasına ayrılmıştır. Bu çözümleme, Deborah Schiffrin?in ?söylem kuramı?na yaklaşımını zemin alan bir söylem kuramı tartışmasına yer verilerek başlayacak; kitap kapakları, kapak yazıları, resimler ve desenler, önsözler, giriş bölümleri, içindekiler sayfaları ve notlardan oluşan metin-çevresi unsurların betimlenmesiyle devam edecektir. Bu bölümde metin-çevresi unsurları mercek altına alınacak olan erek metinler 1932 yılında The Bookman başlıklı dergide Hikmet?in şiirine ilişkin bilgi içeren ve onu yazınsal bir kişilik olarak ortaya koyan ilk metnin yayımlanmasından 2002 yılına dek yayımlanan İngilizce çevirilerdir. Bu bölümde ele alınan bütünce, Hindistan, ABD ve İngiltere?de yayımlanmış olan kitap ve dergileri inceler. Metin-sonrası unsurların incelenmemesinin sebebi ise, bu türden çok az sayıda malzemeye (bu erek metinlere ilişkin tanıtım ve eleştiri yazısına) ulaşılabilmiş olması ve her bir erek metne ilişkin erişilebilen metin-sonrası unsurun sayısı arasında dengesizlik olmasından dolayı, bu türden bir çözümleme çalışmasına girişmenin nesnellik taşımadığı düşüncesidir.
İkinci bölümde, asıl bütünceyi oluşturan dört ana erek metin ?ilk bölümdekine oranla daha ayrıntılı olarak incelenecektir. Bu bölümde çözümlenecek olan metin-çevresi unsurlar da, kitap kapaklan, önsözler, desen ve resimler, ek bölümleri, broşürler, kapak yazıları ve içindekiler sayfalarıdır.
Son olarak, üçüncü bölüm, 2002 yılında yayımlanan dört erek metnin metin-sonrası unsurlarını inceleyecektir. Bu unsurlar farklı kaynaklardan, dergilerden ve gazetelerden derlenmiştir.
Her üç bölümün de gelişme kısımlarının olabildiğince betimleyici olmasına dikkat edilmiştir. Her bölümün sonuç kısmı ise, betimleyici çözümlemelerin bulgularının değerlendirilerek bu bulguların ortaya koyduğu kültürel, ideolojik ve tarihsel noktaların sorgulanmasına ayrılmıştır. Bu aşamada, bazı sorular yanıtsız kalsa da, bazı sorulara tartışmaya açık yanıtlar bulunabilmiştir. Kuşkusuz, bu araştırmanın temelini oluşturan asıl amaç ve dürtü, tartışmaya kapalı ve değişmez yanıtlar sunmak değil, bir dizi soruyla ortaya çıkarak sağlam temeller üzerine oturtulmuş tartışmaları tetiklemek ve araştırmaların sonucunda net olarak ortaya çıkan birtakım bulgulara kucak açmaktır.”
(*)1930’lardan Günümüze İngiliz Amerikan Yayın Dünyasında Nazım Hikmet İmajı, Giriş bölümü
Kitabın Künyesi
1930’lardan Günümüze İngiliz – Amerikan Yayın Dünyasında Nazım Hikmet İmajı
Yazar: Başak Ergil
Yayınevi: Nazım Hikmet Vakfı Yayınları
296 sayfa
Nazım Hikmet’in kendi sesinden şiirlerini dinlemek için tıklayınız