?Amerikan yerlilerinin Avrupa?yı nasıl ?keşfettiğini? bilmek ister misiniz? Bu kitabı okuyun.? Eduardo Galeano
Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez?in tanınmış romanı Yüzyıllık Yalnızlık?ın son cümlesi ?…yüzyıllık yalnızlığa mahkûm edilen soyların, yeryüzünde ikinci bir deney fırsatları olamazdı…? diyerek biter. Ama bu sözler aynı zamanda, Kolomb öncesi Amerika kıtasında yaşayan yerli halkların son beş yüz küsur yıllık tarihinin başlangıcını da anlatır gibidir. Çünkü o zamandan beri Amerika kıtasının gerçek sahiplerine ait her şey, öyle ya da böyle, yok edilmeye, yok sayılmaya çalışılmaktadır. Koca bir kıta, tarihinden koparılmaktadır. Bir Iroquois yerlisinin haklı olarak belirttiği gibi: ?…üzerinde insan yaşayan bir toprak keşfedilmez. Yoksa ben de Atlantik?i geçip İngiltere?yi keşfedebilirim.?
R. Wright ?ın, kitabına Çalıntı Kıtalar ismini vermesini buna bakarak değerlendirmek gerek: ?…Bu kadar açık bir noktanın beş yüz yıl boyunca Avrupa?nın bilincinden kaçmış olması, bize öğretilen tarihin bir mit olduğunu ortaya koyar.?
Bilim adamlarının çarpıtmaları
Öyle bir ?kaçırma?dır ki bu, ta 1800?lerin başından itibaren Mezoamerika uygarlıklarının kalıntılarını resmederek Avrupa?ya tanıtma gayretine girişmiş ?bilim adamları?nın hemen hepsinin çizimleri ?çarpıtmalar?la doludur. Çünkü böylesine olağanüstü eserler bırakmış uygarlıkların ancak eski Yunan ya da Roma yani Avrupa uygarlıklarından etkilenmiş olabileceği fikrisabitiyle donanmış olarak; Bir dikmetaş veya bir yazıtın çizimine bazen bir Yunan, bazen bir Roma figürünü ekleyivermişlerdir…
Yoksa tekerleğin icadından haberi bile olmayan İnkaların Andlar Bölgesi?nde, bin beş yüz yıl sonra bile hâlâ kısmen kullanılabilen 22 bin 500 kilometrelik bir yol ağı örmüş olmalarını nasıl açıklayabilirlerdi ki? Uzaydan gelenlerle mi? (Erich Von Daniken, 1970?li yıllarda bu fikre dayandırdığı kitaplarıyla büyük sükse yapmıştı)
Neyse ki artık bu uygarlıkların ?uzay kökenli( olamayacak kadar ?kusurlu? olduklarını da biliyoruz: Örneğin, Mayalar, Venüs gezegeninin yörüngesel hareketini 584 günde tamamladığına ilişkin gözlemlerinde yanılmışlardı! 21. yüzyılın son derece duyarlı optik aletleriyle yapılan ölçümler gerçek değerin 583,92 gün olduğunu gösterdi! Evet, yanlış okumadınız. Mayalar, üstelik de sadece birbirine çapraz tutturulmuş iki tahtanın arasından çıplak gözle izledikleri Venüs?ün hareketini neredeyse binde 1 hata payı ile ölçmüşlerdir. Tıpkı iki yeniay arasında geçen süreyi 29,53020 gün olarak (gerçek değer 29,53059) hesaplayabildikleri gibi! Ama demirden haberdar olmadıkları için, matematik bilgileri Batı?nın kriterlerine göre onları ?uygar? saymaya yetmemiştir. Umalım ki, bu ?barbarlar? 23 Aralık 2012?de kıyametin kopacağı hesaplarında da yanılmış olsunlar.
Yok sayılmaya çalışılan Mezoamerikanın Maya, Aztek, İnka uygarlıklarını; Kuzey Amerika?nın Iroquois ve Cherokee halklarının tarihini Çalıntı Kıtalar?da anlattığı için Wright ?kötü? bir yazardır! Fakat bazıları için daha da ?kötü?sü; bu tür çabaların, halktan insanların çoğunluğunun gönlünde hâlâ yer bulabiliyor olmasıdır. Elbette nedenler var…
İyinin kötüye karşı savaşı
Kolomb öncesi Amerika kıtasının yerli toplulukları birbirlerinden haberdar olamayacak ölçüde kıtaya dağılmış olmalarına karşın; Varoluşu, hayat ve ölümün birbirini izlediği bir döngü olarak kabullenen bir dinsel kültür mozaiki oluştururlar. Varoluş döngüsünün ikili karakterini öne çıkaran efsaneler, totemler, heykeller sayesinde bu kültür günümüze kadar ulaşmıştır. Yılanbaşlı, kartal pençeli bir tanrı heykelciği; Ya da, ateşin içinden güneşi çıkarmak için ateşi yükseltsin diye kendini ateşe ata- derisi tam yanmadığı için siyah benekleri oluşan- jaguarı tanrısallaştıran ?yaratılış? efsaneleri bu ikili karakterin birbirini besleyen iç içe birlikteliğini ruhlara kazımaya hizmet eder. Bu ?kutsal birlik? fikri, aynı zamanda kurban ritüelini de besleyen köktür. Düşmanın ?değerli? canını özel bir törenle ondan alıp kendi değerini artırmak… İnsan kurban etmekten, kafa derisi yüzmeye muhtelif biçimler alır. Varoluşu ?iyi? ile ?kötü? arasındaki düz bir çizgide tanıyan engizisyon İspanyası, ya da Batı?nın bunu anlaması olası değildi. Bu onların barbarlık diye damgalayageldiği dogmatizmleridir. Ve zavallı ABD, hayalini kurduğu imparatorluğu ?iyinin kötüye karşı savaşı? diye savunduğu sürece Amerikan yerlilerinden, direnişten başka ne bekleyebilir ki?
Kolomb?un kıtaya ayak basmasından 500 yıl sonra Mayalar tekrar ayaklandı! Dünya onları şimdi EZLN ya da Zapatista adıyla tanıyor! Onları başka isimler altında başka ayaklanmalar izledi. Zapatistalar buna; her ayaklanmanın bir diğerini yaratacağını anlatmak için ?benek etkisi? diyor. Hatırlayın: Jaguarın benekleri… Ateşin içinden Güneş?i çıkarmak için ateşe atlayışın bugüne taşınan izleri…
Bugün mezoamerikan uygarlıklarından geriye kalan neredeyse hiçbir şeyden ?biri? olan ve insanda daha ilk gördüğü anda ağlama duygusu uyandıran olağanüstü yeşiliyle Quetzal kuşu tüylerinden yapılma, son Aztek imparatoru Motecuzoma?nın tacı; Bir ucundan ötekine iki metreye yakın uzunluktaki yarım daire şekliyle; ancak böbürlenmekte olan bir tavuskuşu hayal ederek bir nebze yaklaşılabilir görüntüsü içinde, Viyana?daki Kunshistorisches Museum salonlarından birinde konuklarını karşılar. Bizim ülkemizde ise, Maya, Aztek ve Inka medeniyetleri hakkında, hurafeler üzerine kurulmuş saçma sapan ?anlatılar? dışında ?elle tutulur? çeviri eser sayısı bir elin parmakları kadar bile değildir. Bu medeniyetlerden farklı olan ama aynı akıbeti yaşamaktan musdarip Iroquois ve Cherokeeler hakkındaki bilgiler ise, 2000?li yıllara dek; Bugün orta kuşak sayılan yaş grubunun onlu yaşlarında okuduğu çizgi macera romanlardaki ?çadır ve attan ibaret hayatı, saçına iliştirdiği iki kuş tüyüyle süslenmiş, yamuk ağızlı, eli baltalı, ?ateşsuyu? içen mahlûklar? figürüyle sınırlıydı.
Versus, beş kültürün Aztek, Maya, Inka, Iroquois, Cherokee tarihine bakış niteliği taşıyan Çalıntı Kıtalar?ı Türk okuruna kazandırarak, Mezoamerika uygarlıkları ve Amerika kıtasının yerli halklarına dair ?kurak? ortamda bir damla olma işlevini üstlenmektedir.
MURAT TANAKOL 20/03/2009 Tarihli Radikal Gazetesi Kitap Eki
ÇALINTI KITALAR
Amerika?da Fetih ve
Direnişin Beş Yüz Yılı
Ronald Wright, Çeviren: Şen Sürer
Versus Kitap, 2009
544 sayfa