YERSİZ KORKU
Gözleri felakete dikmenin bir çekiciliği vardır. Ne ki böylece gizli bir suç ortaklığı da söz konusu olur. Haksızlıkta payı olan herkesin çektiği sosyal vicdan azabı ve doyasıya yaşanmış yaşama karşı duyulan nefret öylesine güçlüdür ki, kritik durumlarda ikisi de insanın çıkarlarına içkin intikam olarak doğrudan ters düşerler.
Fransız burjuvalarında, faşistlerin kahramanlık idealine ironik biçimde benzeyen ölümcül bir merci vardı: benzerlerinin Hitler’in yükselişinde ifadesini bulan zaferinden, onları batırmakla tehdit etse bile, sevinç duyarlardı; hatta batışlarını, savundukları düzenin haklılığını ortaya koyan bir kanıt olarak görüyorlardı. Bu davranışın bir ön-biçimi, birçok zenginin tutumluluğun rasyonelleştirilmesi altına zorla koydukları yoksulluk imgesi karşısındaki duruşlarıdır. Bu zenginlerin, her kuruşu için inatla mücadele ettikleri halde, gerekirse hiç karşı koymadan tüm mal varlıklarından vazgeçmek ya da bu mal varlıklarını sorumsuzca kumara yatırmak gibi gizli bir eğilimleri vardır. Faşizm koşullarında zenginler egemen olma hırsı ile kendinden nefretin sentezine ulaşırlar ve yersiz korkularına daima: bunun olacağını biliyordum tavrı eşlik eder.
MAX HORKHEIMER, THEODOR W. ADORNO
AYDlNLANMANIN DİYALEKTiGi
Felsefi Fragmanlar
Çevirmenler Nihat Ülner – Elif Öztarhan Karadagan
Kabalcı Yayıncılık