Adorno’nun eseri için bir başvuru kitabı, bir “çapraz düşünme” daveti.
“Üç yüz temel sözcük çağında, yargıda bulunmak için çaba gösterme yeteneği kayboluyor ve böylelikle doğru ile yanlış arasındaki fark da ortadan kalkıyor.” (Aydınlanmanın Diyalektiği).
Bu kitapta Adorno’nun düşüncesine giriş yapılan ve rehberlik edilen çok daha az sayıdaki “temel sözcük” bulunuyor: amaç çaba göstermekten kaçınmak değil, tam tersine çaba göstermeyi kışkırtmaktır.
Adorno Sözlüğü”ne dair – Meral Taşdemir
(18.11.2011 tarihli Radikal Kitap Eki)
Gilles Deleuze, felsefe tarihinin filozofların yarattığı yeni kavramların tanımları ve listeleriyle yazılabileceğini söylemişti. Felsefe yeni kavramların yaratılması, filozof da kavram yaratan kişiydi, belki de Deleuze?un ?kavramsal kişilik? kavramına denk düşen biri. Filozof, kendi çağıyla yüzleşirken, felsefe tarihinin ve tarihin yankısıyla baş başa yeni kavramlarını yaratacak, etrafındaki gerçekliği kalbinden yakalayarak sorunsallaştıracak. Filozofun sorunsalı, mevcut gerçekliği değiştirme potansiyellerini de ortaya çıkaracak. Adorno?nun açık uçlu negatif diyalektiği, ancak ve ancak sonuna kadar negatifliğin yeni bir dünya anlayışı yaratabileceğini; yaratılan ideal modellerin ?uygulanması? şeklinde özgür bir gerçekliğin ve toplumun kurulamayacağını söylüyordu.
Roger Behrens?in hazırladığı ?Adorno Sözlüğü?, bu eleştirel düşüncenin anlaşılabilmesi için önemli bir katkı sunuluyor. Deleuze?un filozof ve felsefe tanımlarını anlatırcasına, Adorno?nun felsefe tarihine hediye ettiği yeni kavramları, sorunsalları ama en önemlisi ?düşünüm?ün- düşüncenin kendi üzerine düşünmesi -reflexion- hem Adorno düşüncesindeki merkezi önemini hem de düşünce için önemini gözler önüne seriyor.
Yoğunlaşarak okumak
?Adorno Sözlüğü?, Adorno düşüncesinin basitçe ele alınabilecek ve birkaç temel kavramını bildikten sonra gerisiyle ilgilenilmeyecek bir düşünce olmadığını ortaya koyarken, bizzat yargıda bulunmak için gösterilmesi gereken düşünce çabasını kışkırtıyor. Tanımı yapılan temel Adorno kavramlarının birbirleri arasındaki sıkı ilişkiyi, çapraz göndermeleri açığa çıkaran sözlük, bu düşüncenin nasıl bir iç tutarlılıkla kurulduğunu ve diğer kavramlarla birlikte nasıl bir eleştirel silah oluşturduğunu gösteriyor. Kavramlardan kavramlara hareket ederken bu çapraz ilişkileri gören okur için Adorno?yu bir de çaprazdan okuma şansı doğuyor.
Dünyanın Adorno?ya nasıl göründüğünü, onun çizdiği resmi görmek isteyenler temel renkleri bu sözlükte bulabilirler ancak resmin nasıl çizileceğini hangi rengin nerede kullanılacağını anlamak için, Adorno?nun şimdiki gerçeklik hakkında dile getirebileceği eleştiriyi yapabilmek için Adorno düşüncesini oluşturan diğer eserleri okumak zorundalar. Adorno?nun külliyatının içinde düşünümle ilerlerken, Adorno?yu çapraz okumak bütünleyici momentlerin yoğunluğunu arttıracak.
Kitabın Künyesi
Adorno Sözlüğü
Orjinal isim: Adorno ABC
Roger Behrens
Kapak : İlknur Kavlak
Çeviri : Mustafa Tüzel
Versus Kitap Yayınları / Düşünce Dizisi
Ocak 2011
272 sayfa