Kuzey’den bir misafir geldi geçen hafta sonu. Onu davet etmekte geç kaldığım ama iyi ki bu zaman için bekletmişim, dediğim bir misafir.
Tuhaf, tekinsiz, temkinli, olağandışı okudukça olağan bir hâl alan ,zeki , ara ara gerilimli, dokunaklı samimi… Bu sıfatları tek bir kelimede toparalayacak olursak -büyülü- hikayeleri olan Karin Tidbeck “zeplin” i ile uğradı yanıma.Elinde -Ursula K. Le Guin ‘in tavsiye cümleleri ile :
“Daha önce Zeplin gibi bir şey okumadım. Belirgin bir şekilde Kuzeyli oluşunu saymazsak Karin Tidbeck’in hayal gücü hiçbir sınıfa girmiyor -usul usul, zekice, anlatılamayacak kadar tuhaf… Ve çeşitli. Ve tedirgin edici. Ve eğlenceli. Ve gizemli biçimde dokunaklı. Bunlar şahane hikayeler.”
İskandinav kültürü, onun yarattığı hüzünü hep sevmişimdir.Ara ara deliren bir yalnızlık hissi ile Karin Tidbeck,tam da bahsettiğim bu duygu ile oturdu yanıma.Güzel bir müzik aradım; ne eşlik eder bu öykülere diye ,bir şey kestiremedimve bir kaçını müziksiz dinleme kararı aldım iyi de ettim.Çünkü Tidbeck’in oluşturduğu dünya şimdiki yaşadığım dünyadan bir şey istemiyor gibiydi,haklıydı da…
Dr.Franz bir zepline aşık oluyor, bir fuarda görüp yıldırım aşkına çarpıldığı zeplini büyük uğraşlar sonucunda satın alıyor ve onunla tek taraflı da olsa bir ilişki yaşamaya başlıyor. Bunun ile beraber bir buhar makinesine aşık olan Anna da hikayeye dahil oluyor .Hiller ile Anna yolları tuhaf aşklarını yaşamak için kiraladıkları bir ambarda kesişiyor ve olaylar gelişiyor.
Kitabın ilk öyküsü Beatrice’i okurken aklıma Charlie Chaplin’in unutulmaz Modern Zamanlar ve Tim Burtons’un şiiri “robot çocuk “ geliyor ister istemez.
“normal mutlu bir karı koca
hayatları harika
bir gün pek sevindi bay simith
bayan simith anne olacaktı
e kendisi de baba
doğrusu doğum günü pek tatsız bir hatıra
bebek insan değil
robotun tekiydi zira…“
-Tim Burtons
Karin Tidbeck İsveç-malmöde yazarlığının yanı sıra öğretmen ve çevirmen olarak çalışmaktadır. 2010’da Vem är Arvid Pekon? / Arvid Pekon Kim? adlı ilk öykü derlemesini yayımlamış olup Weird Tales, Unstuck Annual gibi antolojileri hazırlamış, ve kendi öykü kitabını da İngilizceye çevirmiştir.
Tidbeck ikinci öyküsünde ilkine nazaran daha melankoli ve duygusal bir fotoğraf gösteriyor bize.Yazarın sevdiğim bir yönü de bu oldu,okuduğunuz öyküde aldığınız tad ile bir diğerinde alacağanız tad aynı değil.
“başkalarını inciten insanlar,hâyal gücü en yüksek olanlardır” diye bir cümle ile mest ediyor sizi “Rebecca “öyküsünde.
Sürekli intihar etmek isteyen ve başarısız olan bir kadınla öykünün finalinde sizi ters köşeye yatırıyor. Bana kalırsa intihar girşimlerinin başarısızlığından çok daha ayrı bir mesaj veiryor Rebecca bize.
“-Beni neden yaptın?”
“-seni sevebileyim diye”
(norveç böğürtleni Reçeli)
Karin Tidbeck,olağandışı olayları o kadar olağan anlatıyorki olaylar size sıradan gelmeye başlıyor bir süre sonra.
Tidbeck’in dünyasında,
-makinaya aşık olanlar
-pencere kenarında bitki ile konuşan ve tartışanlar
-telefon santrallerinde ölüler ile konuşan insanlar
-zamansız bir yerde yaşayan cinler ve periler
-teyzeler
-farkılı reçel tarifleri ve dahası…
Hemen hemen hepsinde iskandinav kültürünü sezdiren kelimeler ama en çoğu vittralar özellikle “pyret” öyküsü iskandinav öğelerden çok bir araştırma niteliğinde yazılmış sanki.
Aslında kitap hakkında eklenmesi ve söylenmesi gereken daha çok güzel şeyler var ama bunu sizin keşfinize ve kısa bir tanıtım yazısına yakışır özette bırakıyorum.
Kuzey bahçelerinde tuhaf bir gezintiye çıkmak isterseniz Aylak kitaptan çıkan ve Tülin Er’in büyük zahmet ve başarılı bir şeklilde türkçeye çevirdiği “Zeplin”i edinin derim.
Dünya edebiyatının yeni dili Karin Tidbeck’i izlemeye devam etmeli, yakınlarda çıkan ilk romanı Amatka’nın da bir an önce Türkçeye kazandırılmasını dilerim.
Dipnot: Jagannath’ı(Zeplin) yazarken Yavuz Bingöl’ün Sitemdir albümünü dinlediği resmi sitesinde belirtmiştir. Tarkan’ı beğendiğini ve Ayrıca yıllar önce bu kadar ünlenmemişken söylemesi gerektiğini eklemiştir.Tarkan’ın “ölürüm sana “şarkısnı garip bir güzellikte bulduğunu da eklemiştir.
Onur Köybaşı
Zeplin
Karin Tidbeck
Aylak Kitap / Roman Dizisi
Türkçe
160 s. — 3. Hamur– Ciltli — 14 x 21 cm
İstanbul, 2014
ISBN : 9786054972098
Çeviri : Tülin Er