Tarihi ve özellikle de Bizans tarihini farklı bir mercek altından görmemizi sağlayarak bize sevdiren kitapların yazarı Radi Dikici; daha önce yazmış olduğu Bizans İmparatorluğu Tarihi adlı araştırma kitabına yeni bölümler ekleyerek bizi yeniden tarihin en gizemli ve ihtişamlı dönemlerinden birine götürüyor. Dikici, daha önce on beş yılı aşkın bir araştırma ve çalışmanın ürünü olan Şu Bizim Bizans: Byzantium?u 2007 yılında yayımlamıştı. Roma-Bizans İmparatorluğu?nun bu topraklarda hüküm sürdüğü 1123 yılı anlatan kitap, daha sonra araştırmalar sonucu ortaya çıkan yeni bulgular eklendikçe beş baskı daha yapmıştı. Dikici bu geçen sürede aynı dönemi bir nehir roman üslubunda anlatan iki de roman yayımladı; Theodora ve Büyük Konstantin: Helena ve Fausta. MS 330-565 yıllarını yani Bizans İmparatorluğu?nun 235 yıllık dönemini kapsayan bu romanların üçüncü ve son halkası olan İmparator Büyük Theodosius da bu yıl içinde yayımlanacak ve böylece üçleme de tamamlanmış olacak.
Biz dönelim Bizans İmparatorluğu Tarihi?ne. Radi Dikici kitabına ?Tarih her yazılışta yeni baştan doğar? diyerek başlıyor. Bu söz çalışmayı anlatan en güzel özet belki de? Çünkü Dikici?nin daha önceki çalışmasını okuyanların da en iyi göreceği gibi, yazar bu kez sanki hiç değişmeden aynı aktığını düşündüğümüz tarihi, yeni bulguların eşliğinde yepyeni bir yorumla zenginleştirerek yeni bir manzara çizmeyi başarmış. Romanlarını yazma sürecinde okuduğu çok sayıda kaynaktan edindiği bilgilerle zenginleştirilen bu yorumda, pek çok ilginç soruyu da cevaplamış yazar. Örneğin; yeme-içme kültürleri nasıldı? Nasıl giyinirlerdi? İstihbarat birimleri nasıl çalışırdı? Kullandıkları savaş metotları nelerdi? Ekonomik yapının gücü yaşama nasıl yansıyordu? Saray yaşamı nasıldı? Aile yapısı nasıldı? İmparatorlar nasıl evlenirdi? Aşk, seks ne derece önemliydi, hatta bazen imparatorluğun kaderini de değiştirmiş miydi? Özellikle din, neden imparatorluğun en önemli sorunuydu?
Konstantin Hanedanı ile başlayan 13 hanedanın yaşama geri döndüğü eserin bu baskısı, önceki baskılara göre de yaklaşık 100 sayfa kadar daha fazla. Kitaptaki görsellerin de yeni baştan tazelendiği araştırma, bu titiz ve özenli haliyle Bizans tarihi ile ilgili olarak 1123 yıllık dönemi kapsayan bir el kitabı, bir başvuru kitabı niteliğini taşıyor.
Medeniyetin beşiği
Bu kitap esas olarak MS 330-1453 yıllarını anlatıyor olsa da, 330 yılından sonraki olayları daha iyi kavramak için yazar bu kez MS 284 yılından başlamanın gerekliliğini fark etmiş ve hatta biraz daha geriye, 235 yılına dek dönmüş. Bu noktada iki konuya da açıklık getiriyor yazar. Bunlardan ilki, Doğu Roma İmparatorluğu ve Batı Roma İmparatorluğu; ikincisi ise Roma İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu tabirlerinin yanlış kullanımı… Bu isimlerin, anlatımda kolaylık sağladığı için, tarih kitaplarının çoğunda zaman zaman çok da doğru olmayan bir şekilde ifade edildiğini belirten Dikici, aslında Bizans?ın Roma İmparatorluğu içinde bir devam dönemi olduğu ve bu imparatorluğun da ne Doğu ve Batı, ne de Roma ve Bizans olarak ayrılmadan, tek bir Roma İmparatorluk tarihinin yaşandığının altını çiziyor.
?Bizans tarihi aynı zamanda İstanbul?un da tarihidir. Önce Byzantium, daha sonra Yeni Roma-Konstantinople olarak anılan bu şehir, MS 330?dan itibaren 1000?li yıllara kadar dünyanın merkezi, eşi benzeri olmayan bir yerdir. Muhteşem saray ve kiliseleri, banyoları, forumları, forumlardaki heykelleri, diğer sanat eserleri, özel yapıları ve üniversitesiyle medeniyetin beşiğidir? diyen Dikici, kitapta imparatorluk tarihini anlatmakla kalmıyor, paralelinde de İstanbul?un tarihinin derinliklerine dalıyor. İstanbul bu kitapta anlatılan tüm o İmparator ve İmparatoriçelerden rol çalıyor. Bu anlamda kitapta İstanbul?un tarihte iki kez el değiştirdiği 1204 yılındaki IV. Haçlı seferi ile 1453?teki Osmanlı kuşatması detaylı bir şekilde anlatılan özel iki bölümü oluşturuyor.
?Bütün yollar Roma?ya çıkar?
Bu değerli ve hoş kitap sayesinde öğrenilen bilgilerin en ilginçlerinden biri de ?Bütün yollar Roma?ya çıkar,? sözünün nereden geldiği? ?Herkes burada sözü edilen Roma?yı, İtalya?nın başkenti Roma olarak algılamaktadır, ancak bu yanlıştır,? diyen Dikici, konuya şöyle açıklık getiriyor; ?Burada sözü edilen Roma, Bizans İmparatoru Büyük Konstantin?in kurduğu Nuova Roma-Yeni Roma, yani İstanbul?dur. Çünkü dünyada 330?dan başlayarak 1453?e kadar bütün mesafeler, İstanbul?daki Milion Taşı (halen Ayasofya?nın karşısında durmaktadır. Önündeki levhada ise ismi yanlışlıkla Million olarak yazılıdır) esas alınarak ölçülmüştür. Milion Taşı, sıfır kilometre noktasıdır. Bütün uzaklıklar bu taştan itibaren hesaplanmıştır. Hatta Roma İmparatorluğu zamanında, Milion Taşı?nın hemen yanında bulunan bir ofiste, isteyenlere gideceği yere kadar olan yolun İstanbul?a uzaklığını gösteren haritalar satılıyordu.?
Milion Taşı konusu, Bizans tarihi hakkında eksiksiz bir kaynak niteliği taşıyan kitaptan öğrenebileceğiniz ilginç bilgilerden yalnızca bir tanesi? Bu eserde ayrıca, o dönemin en büyük imparatorluğu olan Bizans?ın dünyaya nasıl hükmettiğini, bazen tek bir cümlenin ya da önemsiz gibi görünen bir olayın bile dünya tarihini nasıl değiştirdiğini, 8. yüzyıldan sonra ortaya çıkan devletlerin krallarının unvanlarını kullanmak için bile Bizans imparatorlarından izin alma zorunluluklarını, İstanbul?un muhteşem eserlerle donatılmasını, imparatorların evlenme ve imparatoriçeler için doğum sonrası kutlama törenlerini, ana-oğul, baba-oğul-torun ve kardeşler arasındaki iktidar mücadelelerini, düzenlenen güzellik yarışmalarından seçilerek imparatoriçe olan ve Bizans?a hükmedenlerin renkli hikâyelerini, Bizans?tan bize intikal eden ve farkında olmasak da hâlâ günümüzde kullandığımız kelimeleri, gelenek ve görenekleri, eğitim sistemini, Bizans kilisesini, edebiyatını, sanat eserlerini ve uluslararası ilişkilerini, sonuç olarak devamı olduğumuz ve kültür mirasını paylaştığımız ?resmi tarihin bize öğretmediği? Bizans?ı da okuyorsunuz.
?Tarih her yazılışta yeni baştan doğar? demiştik. Onun, okudukça gözlerinizin önünde yeniden ete kemiğe bürünmesine, bu gizemli ve ihtişamlı İmparatorlukta tarihi boyunca hüküm sürmüş olan 13 hanedanın tek tek her bir İmparator ve İmparatoriçesinin hikâyesine tanık olmaya ve İstanbul?un gerçek hazinelerini öğrenmeye hazır mısınız?
Elif Tanrıyar
(23.05.2013, http://kitap.radikal.com.tr)
Kitabın Künyesi
Bizans İmparatorluğu Tarihi
Yazar: Radi Dikici
Yayınevi: Remzi Kitabevi
Baskı Yılı: 2013
Sayfa Sayısı: 520