Çağdaş Arap Şiiri Antolojisi, Türkiye?de bugüne kadar Arap şiiriyle ilgili hazırlanmış en kapsamlı antolojidir. Bu antolojinin en büyük özelliği bütün Arap ülkelerinin çağdaş ve önde gelen şairlerini bir araya getirmesidir. Ayrıca gerek ünü ülkesinin dışına taşmış usta şairler: Adonis, Mahmud Derviş, Nazik El Melaike, Nizar Kabbani, Fetva Tukan, Abdüllatif El Laabi ve Muhammed Benis gibi; gerekse ülkelerinde kimlik kazanmış genç kuşak tam: Abdelmenum Ramadan, Hasan Nemci, Abbas Baydun, Amcat Nasır ve Ayşe Basri gibi şairleri bir araya getiriyor. Bu antoloji hem 20. yy Arap şiir tarihi hakkında bilgi vermekte, hem de Arap şiirini tanıma ve başvuru açısından önem taşımaktadır.
*”Bu Antolojideki şiirlerin büyük bir kısmını, kendi okumalarımın ediminde oluşturdum. Yanı sıra; buradaki şiirlerin bir kısmı da zamanla tanıştığım Arap şairlerinin bana önerdikleri şairlerin kitaplarından seçtim. Şiirleri seçerken, çevireceğim şiirlerin beni etkilemesini ve antoloji için kendime göre belirlediğim kalıplara uygun olmalarını göz önünde bulundurdum. Ayrıca şiirlerin birbirlerine yakınlıkları (şiir akrabalıkları) olması aynı arktan akıp, aynı denize dökülmeleri benim için önemliydi. Bunu göz önünde bulundururken; çevirdiğim şairlerin duruşlarıyla ve yazdıkları şiirleriyle kendi ülkelerinde yeni bir şey söylemelerine dikkat ettim.
Başta Sudan, Irak, Lübnan ve Filistin olmak üzere, bu ülkelerin şairleri geçmişlerindeki yakın tarihlerinde; emperyalist müdahalelerden, iç savaşlardan ve mezhep çatışmalarından fazlasıyla etkilenmiş şairlerin özgürlük için muhalif duruşları dikkate alarak Antolojide olabildiğince yer vermeye çalıştım.
Bir başka benim için önemli nokta ise, bazı ülkelerin bazı şairlerini, (hem kendi ülkelerinde hem de Arap şiirinde yazdıklarıyla devrim yapan) daha yakından tanımamız için fazlaca yer verdim. Bu şairler: Iraklı Nazik el Melaike, Bülent Haydari, Suriyeli Nizar Kabbani, Lübnanlı Adonis, Filistinli Mahmud Derviş, Fetva Tukan, Mısırlı Salah Abdulsabur ve genç şairlerden Abdulmanum Ramadan, Faslı Muhammed Bennis, Ürdünlü Amcat Nasır…
Buna bağlı olarak yirminci yüzyılda Arap şiirinde etkin olan, Arap şiirinin akışını değiştiren belli bir kalıpları kıran şairlere yer verirken, 1920-60 yılları arasında doğmuş ve/veya yaşamış etkin şairlere yer verdim. Nazik el Melaike, Nizar Kabbani, Adonis ve Muhammed Bennis gibi şairlerin dertleri din dili ile yazı dilini aynı olmaları nedeni ile tarih boyunca büyük sancılar çekmiş Arap şiirine ?yeni? bir yön vermeye çalışan bu şairler, Arap şiirine getirdikleri yenilikte (Modernitede) dünyanın bir çok yerinde özellikle Avrupa?da Modernizmin öncüsü birçok şair ile birlikte kendi dillerinde, Arapça?da hareket etmeleriydi. Yukarıda adlarını saydığım şairler, Avrupalı önde gelen modernizmi izleyen şairlerden etkilenerek, Arap şiirine yeni bir yön vermeyi başarmışlardır. Yirminci yüzyılda modern Arap şiiri, bu şairlerin sayesinde Avrupa şiiri ile birlikte, yol almıştır. Nazik el Melaike, Nizar Kabbani, Adonis ve Mahmud Derviş gibi şairlerin direnişi ve diretmeleri, hem din diline sıkı sıkıya bağlı muhafazakar şairlere karşı durmak hem de yenilikçi (Modern) şiirle sözcükleri daha bir özgürleştirmekti. Bugüne baktığımızda yirminci yüzyılda Arap ülkelerinde özellikle el Melaike, Kabbani, Adonis ve Derviş?in izinde giden şairler bağnazlığa ve yasakçı zihniyete karşı duran şairlerin çoğunluğundan söz edebiliriz. Bu da çağa ayak uyduran modern şairlerin haklılığını ortaya koyuyor.
Gerek dil ve gerekse coğrafya sınırları içinde neredeyse iç içe yaşayan Türkiye ve Arap ülkelerinin (kuzeyi) birbirlerinin kültürünü edebiyatını, şiirini bilmemesi, sanatını tanımaması kadar hüzünlü ve üzücü bir şey olamaz. En azından Arap şiirini Türkçe?ye kazandırmasaydım benim için bu büyük bir eksiklik olacaktı. Arap şiirini okuyup tanıdığımda, Türkiye?deki okurların Arap şiirinden bihaber kalmalarına doğrusu gönlüm el vermedi ve Arap edebiyat tarihine damgasını vurmuş bir çok usta şairin şiirlerini çevirmeye Türkçe?ye kazandırmaya karar verdim. Çeviriye başladığım dönemlerde, Arapça?dan dilimize çevrilip aktarılan birkaç bölük pörçük metin ve şiir vardı. Ama bu çok yetersiz kalıyordu, zaten bunların çoğu da ikinci bir dilden dilimize aktarılmıştı.
Bugün bu iletişim çağında bile Arap şiirini, romanını ve hikayesini yeterince tanıdığımızı kim söyleyebilir veya tam tersi, şiir ve edebiyatımızı Araplar yeterince bilip tanıdıklarını söyleyebilir miyiz? Karşılaştığım, tanıştığım bütün Arap şairlerine hep aynı soruyu sordum, Türk şairlerinden kimleri tanıyorsunuz? Bu işin bilincinde olanlar hayıflanarak, hep aynı yanıtı verdiler: Nâzım ve Aziz Nesin. Oysa, geride kalan Türk edebiyatını zenginleştiren onca şairi yazarı ne yapacağız. Ya da Cahiliye dönemi şiirinden günümüze ulaşan Arap şiirinin geçtiği, geçirdiği evrede; içinde barındırdığı engin zenginliği yeterince biliniyor mu? İslamiyet?ten hemen sonra uzun bir dönem sesi soluğu kesilen Arap şiiri, El Mütenebbi ile yaptığı patlama, El Mütenebbi?nin zekâ dolu methiye ve yergilerini, felsefe dolu şiiri yeterince biliniyor mu? Her ne kadar yeni yeni tanınmaya başlayan çağdaş Arap şiiri; Adonis?in başı çektiği, Nizar Kabbani, Nazik El Melaike, Mahmud Derviş gibi birçok ismi dilinden okumak, Türkçe?ye aktarmak- Türkçeleştirerek okuyucuya sunmak sanırım anımsanacak bir uğraştır değildir.
Onca zamandır, çevirdiğim birçok Arap şairin, (kitap haline getirdiğim ve gerek yayımladığım, gerekse dosya halinde yayımlanmayı bekleyenlerin haricinde) seçtiğim şiirlerini bu antolojinin şemsiyesi altında toplamak istedim. Seçtiğim şairler 20. yy. çağdaş şairleridir. Geride bıraktığımız yüzüncü yılın dünya savaşları yaşamış, kendi ülkelerinde diktatörler görmüş sürgüne zorlanmış, hapis yatmış, iç savaşlar geçirmiş ve halen aralarında bazı ülkelerin tam bağımsızlıklarını kuramamış, emperyalizmin, kapitalizmin oyunlarına çıkarlarına hedef olmuş ülkelerin şairlerin şiirleridir; bu antolojideki şiirler.
Bu antolojiyi hazırlarken Arap ülkelerinin alfabetik sırasına göre oluşturdum. Bugün Birleşik Arap Emirlikleri?ne bağlı olan Abu Dabi?yi şairin (Zabi Hamis) ısrarla (Abu Dabi?yi) ayrı bir ülke olarak benimsemesi ve ben oralıyım demesi, ayrı bir ülke olarak bu antolojiye almayı uygun buldum.
Bazı şairlerin özellikle Irak?lı şairlerin biyografilerini edinemediğim için sadece adlarıyla şiirlerini almak zorunda kaldım. Filistinli şair Muin Besisso?nun bir tek uzun şiirini ?kasidesini? almamın nedeni, bu şairin yaşadığı dönemde kendi ülkesinde, Filistin?de ona yaşatılan Sabra-Şetilla katliamını anlatan bu uzun şiirle ün yapmış ve şiiri bütünlük sağladığı ve ancak bu bütünlüğü içinde anlam ifade edeceği için bölmemeyi tercih ettim.
Çağdaş Arap şiiri Antolojisini, toplam 17 Arap ülkesinin şairlerinden derledim. Antolojinin ikinci baskısına eksik kalan ülkeleri kattım. Birkaç şairin şiirlerinde eklemeler veya çıkarmalar yaptım. Eksik kalan ve sonradan ulaştığım yeni şairler ekledim. Bitti diye birinci baskıya aldığım bazı şiirleri yeniden okuyunca eksik bulduğum veya değişmesi gereken yerlerini değiştirerek, düzelttim. Kısacası, bütün antolojiyi yeniden gözden geçirdim, genişlettim.
Dünya şiirini tanımanın, bir eksikliği gidermenin şiir adına verdiği mutlulukla ?Çağdaş Arap şiiri Antolojisi?ni okuyucuya sunuyorum. * Metin Fındıkçı, Önsöz
İçindekiler
Abu Dabi
Zabi Hamis
Birleşik Arap Emirlikleri
Adil Hazam
Bahreyn
Ahmet El Acmi
Kerim Radi
Cezayir
Abdülali Rezaki
Azrac Amar
Hasa El Bekri Limarani
Fas
Muhammed Beniis
Abdüllatif El Lâbi
Vefa El Amrani
Ayşe Basri
Hasan Necmi
Filistin
Mahmud Derviş
Fetva Tukan
Semih El Kasım
Salim Cabran
Muin Besisso
Musa Havamdeh
Irak
Nazik El Melaike
Muzaffer El Nevvab
Sadi Yusuf
Abdülvahap El Beyati
Bülend Haydari
Abdülrahim Mahmud
Muhammed Nureddin
Nebil Yasin
Hayri Mansur
Faysal Casim
Gazkal Macdi
Kuveyt
Sadiye Makrah
Lübnan
Adonis
Unsa El Hacı
Musa Şekip
Abbas Baydun
Inaye Caber
Şevki Bezik
Muhammed Abdullah
Cevdet Fahreldin
İskender Habeş
Mısır
Salah Abdelsabur
Abdelmunim Ramadan
Ala Halid
Sudan
Nasır Ali Sait
Tarık El Tayyeb
Muhammed Abdulkadir Sebil
Suudi Arabistan
Emel Biyumi
Suzan Dehnim
Suriye
Nizar Kabbani
Abdullah İsa
Tunus
Ebu Kasım El Şabii
Muhammed Şabunii
Umman
Zahir El Gafri
Ürdün
Amced Nassır
Selma El Caysi
Ceryes Samawi
Yemen
Muhammed Hüseyin Hitam
Heda Ablan
Gazi Ayyab