Kuşkusuz, bir insan ve bir devrimci olarak Che Guevara hakkında yazmak söz konusu olduğunda, bunu, Latin Amerika?nın çehresini birlikte değiştirdikleri Fidel Castro?dan daha iyi yapacak başka bir isim düşünülemez. İşte bu kitap, kendisiyle 1987 yılında yapılan bir röportajda, ?Che?yi hâlâ rüyamda görüyorum? diyen Castro?nun, büyük bir tarihi ortaklık yaptığı Ernesto ?Che? Guevara de la Serna?ya dair anılarından oluşuyor. Castro?nun Che?yle ilgili konuşmaları, röportajları ve yazılarından oluşan kitap, hem kendisini hem Che Guevara?yla arasındaki bağı hem de Küba?nın ilginç siyasal deneyimini anlamak açısından önemli ayrıntılar barındırıyor.
‘Fidel, Şu anda aklıma çok şey geliyor. Seninle Meksika’da Kübalı devrimcinin evinde tanışmam, bana sizinle gelmemi teklif etmen, Sierra Maestra’da yaşadığımız tehlikeli anlar. Zafer yolunda çok sayıda yoldaşımızı kaybedişimiz. …
Bugün artık daha olgun olduğumuz için bize bir sürü şey daha az dramatik geliyor. Oysa olaylar kendini tekrarlıyor. Ben de kendimi Küba Devrimi’ne bağlayan görevimi tamamlamış olduğumu hissediyor ve sana, bütün yoldaşlara, artık benim de olan halkına veda etme vaktinin geldiğini düşünüyorum.
Şimdi dünyanın başka ülkeleri de benim mütevazı çabalarımı talep ediyorlar. Küba’nın başında olma sorumluluğun nedeniyle sana yasak olan şeyleri ben yapabilirim. Ayrılma zamanı geldi çattı artık. … Eğer son saatim beni başka bir gökyüzü altında bulacaksa, son düşüncem bu halk ve özellikle sen olacaksın. Zaten nerede olursam olayım, her zaman sırtımda Kübalı bir devrimci olmanın sorumluluğunu hissedeceğim ve bu sorumluluğa uygun davranacağım. Seni bütün devrimci ateşimle kucaklıyorum. Che.’
David Deutschmann’ın hazırladığı Fidel Castro Ruz’nun anlatılarından oluşan “Che’li Anılar” Murat Uyurkulak ile Murat Harmancı’nın çevirisiyle Agora Kitapevinden çıktı.
Deutschmann “Bir insan ve devrimci olarak Che Guevara hakkında yazmak söz konusu olduğunda Fidel Castro’dan daha iyi konumda kim olabilir. Onlarınki Latin Amerika’nın çehresini değiştiren ve dünyanın dört bir köşesinde muazzam ve kalıcı etki yaratan tarihi bir ortaklıktı” diyor 2. basım için kaleme aldığı girizgahında…
Okurun bu uyarıyı bir Che portresi okumakla birlikte Fidel ile Che arasındaki ilişkinin nasıl şekillendiği hakkında fikir sahibi olmak şeklinde yorumlayabileceğini kitap geliştikçe anlıyoruz.
Kitapta Che’nin öldüğü söylentileri üzerine, Küba Komünist Partisi’nin Merkez Komite üyelerinin tanıtılacağı ve televizyondan naklen yayınlanan törende, aralarında Che’nin ailesinin de bulunduğu kalabalığa karşı Fidel, o sırada Che’nin kendisine yazdıklarını aktarıyor:
Veda mektubunda Maria Antonia’nın evinde tanıştıklarından başlayıp Fidel hakkında tek yaşadığı eksikliğin Sierra Maestra’daki ilk günlerinde ona duyduğu güvensizlik olduğunu söyleyen Che bir ömür boyu tanımaktan gurur duyacağı insan olduğunu söylüyor Fidel’in…
“Eğer son saatim beni başka bir gökyüzü altında bulursa son düşüncem bu halk ve özellikle sen olacaksın.”
Che’nin ve aslında Fidel’in de askeri kıyafetler içinde devrimci figürlerinin ve yine Che’nin popüler ikona dönüşmüş portresinin bu duygusal satırlar karşısında bambaşka bir imgeye dönüştüğü malum…
Ve Che’nin gerçek ölüm haberi geldiğinde Fidel yine kitle karşısına çıkıyor: Uzun uzun, gelen her habere nasıl kuşkuyla baktıklarını, neye istinaden değerlendirdiklerini anlattığı konuşmasının rdında okur bir halk kahramanın ölümsüzlüğü sindire sindire içselleştiriyor Fidel’le birlikte…
Sonra Şili’de 1971’de Che üzerine düşüncelerini anlattığı bölümde Fidel, yanyana mücadele ettiği arkadaşından gururla bahsediyor, bitirirken “Che devrimci olarak, savaşçı olarak, komünist olarak dünyanın bütün halklarına örnektir” diyor.
Yakın tarihin tanıklarından üstelik bir lider olan Fidel Che’nin öldüğünü kabullenmekte zorlandığını bir röportajında anlatıyor. Çoğu kez rüyasında onunla konuştuğunu açıklıyor.
Kitapta Bolivya Günlüğü’nden Che’nin naaşının Küba’ya iade edilmesi üzerine pek çok konuda Fidel’in konuşmaları, anlatıları verdiği röportajlar derleniyor. Bir devrimin baş figürlerinin yazışmalarına yer veriliyor.
Emine ÖZCAN / 14 Şubat 2009 BİA Haber Merkezi
Kitabın Künyesi
Che’li Anılar – Fidel Castro
Çeviren: Mehmet Harmancı, Murat Uyurkulak
Agora Kitaplığı, 256 sayfa,
1. Basım, Şubat 2009