Çocuk Edebiyatında Kurtlara Kuşbakışı: Kurt Metaforunun Memetik aktarımı – Şiirsel Taş

Çocuk edebiyatında kurt paradigmasının geçmişi Kırmızı Başlıklı Kız masalına dek uzanır. Ancak sadece Perrault ve Grimm Kardeşler uyarlamalarını dikkate aldığımızda, masalın izini yalnızca birkaç yüzyıl öncesine kadar takip edebiliriz; oysa bu masalın tarihçesi çok daha gerilere gider, kökleri çok daha derinlerdedir. Durham Üniversitesinden kültürel antropolog Jamie Tehrani?nin araştırmaları masalın en az 2600 yaşında olduğunu göstermektedir. Perrault ve daha sonra Grimm Kardeşler?in değiştirip dönüştürdüğü masalın uyarlamalarına salt birer varyasyon gözüyle bakmak, masalın çözümlemesini eksik bırakacaktır. Zira bu uyarlamalar, aslında masalın toplumsal normlara göre yeniden inşası sonucu türemiş, farklı söylemi olan metinlerdir.

Daha geniş kapsamlı bakacak olursak masalın, dünyanın farklı bölgelerinde anlatılan 35 farklı versiyonu vardır. Bu anlatılarda masal kahramanlarının yöresel özelliklere göre farklılıklar göstermesine (İran?da kız çocukların dışarıda tek başına dolaşmaya çıkması toplum normlarına ters düştüğünden, kahramanın küçük bir erkek çocuk olması, Çin?de kız çocuğun kurt yerine kaplan tarafından kandırılması) karşın, hepsinde ortak bir izlek vardır ve versiyonların çoğunda kurdun önemli bir karakter olarak karşımıza çıktığı masal kuşaktan kuşağa aktarılan bir mem olarak çocukluktan itibaren belleğimize kazınmıştır. Nitekim Sarı ve Ercan?ın da belirttiği gibi ?Her ne olursa olsun bilinç mahsulü tüm ürünlerin ve verilerin ister istemez bir bilinçdışı alanı içerdiklerinin bilincinde olmamız gerekir. Masallar da toplumun kolektif bilincinin şekillendirdiği, koruyucu sansürden geçirdiği bu kültür verilerinin başında gelmektedir.?

Kurt motifi, Kırmızı Başlıklı Kız masalından başlayarak çıktığı tarihsel yolculukta, çocuk edebiyatında sıklıkla kullanılmış, fakat metinlerin köken aldığı kültürlere ya da dönemlere göre farklı kimliklere bürünmüştür. Kırmızı Başlıklı Kız masalındaki kurdun yüklendiği anlamla, günümüz çocuk edebiyatından ele alacağımız örneklerde kurt motifinin kullanımını karşılaştırdığımızda, çocuğa ve çocuk edebiyatına bakış açımızın zaman içindeki evrimini izleyebiliriz. Bir başka deyişle, kurdun ayak izleri, toplumun çocuğa, yazarların çocuk edebiyatına yaklaşımındaki değişime paralel bir rota izler.

Bu incelemede, Kırmızı Başlıklı Kız masalından yola çıkarak Türkiye?de yayımlanmış çocuk kitaplarından bazılarında (özgün eser ya da çeviri) kurtlara kuş bakışı göz atacağız. Kahraman(lar)ın kurt(lar) olduğu dokuz eser (biri üçleme olmak üzere) inceleyeceğiz. Bu kitaplardan dördü, okul öncesi çağdaki çocuklara yönelik olarak hazırlanmış resimli çocuk kitabı (ikisi özgün eser, ikisi çeviri eser), diğerleri daha büyük yaş gruplarına yönelik çeviri eserlerdir.

Büyükanne, senin masalın neden bu kadar korkunç?
Kırmızı Başlıklı Kız masalı yüzeysel bir bakışla, ebeveynin/yetişkinin sözünden çıkan çocuğu karanlık ormanda (dışarıda) bekleyen tehlikeler (kurt) konusunda uyarır ve başına bir iş gelmemesi için yetişkinin öğütlerini tutması, tembihlerini dinlemesi gerektiğini söyler. Ancak masal, herhangi bir yetişkin-çocuk masalından öte, bir anne-kız masalı, dahası üç kuşak kadının (büyükanne-anne-kız çocuk) aidiyetinde bir masaldır. Daha da önemlisi, 19. ve 20. yüzyıl ortalarında folklor araştırmacılarının yaptığı çalışmalarda, bu masalın bilinen en eski biçimi, Perrault ve Grimm uyarlamalarından çok başka bir çehreyle karşımıza çıkar.

Şiirsel Taş
Roman Kahramanları Sayı: 9

Previous Story

Sanık – Ezgi Gençtürk

Next Story

Rıfat Ilgaz (Yaşamı, Kişiliği, Şairliği, Hikayeciliği, Romancılığı, Oyunları, Anıları, Köşe Yazarlığı) – Asım Bezirci

Latest from Çocuk Edebiyatı

Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ