Doğu kentlerinin kum rengi hükümranlığından, İstanbul?a dönmüştüm. Griyi özlemiştim; grinin o menevişli halini? İstiklal Caddesi; insan kalabalığı, tramvay çanları ve dükkanlardan yükselen melodileri ile bir yanardağ ağzı gibi içine almıştı beni. Köşe başında, kucak dolusu kitapla bağıran bir adam gördüm. ?Şiirlerimi okumak ister misiniz?? diye soruyordu. Oysa aynı kaldırımlara, henüz iki ay öncesinde kan sıçramıştı. Polis botları aşındırmıştı aynı taşları. Mezarlıkta açan karanfil gibi duruyordu adamın elinde kitaplar. Kitapların saman kağıtları arasından iki dize ise, benim zihnimde duruyordu; öylece?
?anladım gelip gitmenden hayatıma;
nasıl bir denizin ortasında olduğumu?? (Sustukça, Yücel Yarımbatman, sy:18)
Sokak şairini geride bırakıp, Beyoğlu?nun midesine kadar indim. Kitapların cazip kokusu, beni en ücra kitapçılara, sahaflara sürükledi. Sonbahardı. Şiirin mevsimi olsa, herhalde bu mevsim olurdu. Bundan olacak, rafların arasında ilk dikkatimi çeken kitap; Dr.Rahim Tarım?ın ?Çocukluk ve Şiir? kitabı oldu. Geriye yalnızca bir kuytuyu mesken tutup, kitabı karıştırmak kalıyordu. Tabii bir de, tek şekerli çay söylemek!
İş Bankası Yayınları tarafından geçtiğimiz yıl yeniden basılan Haluk Oral?ın ?Şiir Hikayeleri? kitabını beğeniyle okudum. Kitabın önsözünde Doğan Hızlan şu yorumu yapmıştı: ?Haluk Oral, gerçekten de ilgi çekici bir edebiyat arkeoloğu. Bizim okuyup da geçtiğimiz, sadece bir şiir, bir öykü olarak baktığımız metnin ardındaki gizler, yazılma nedenleri, esin kaynakları onun araştırma alanıdır. Hiç kuşkunuz olmasın ki, Oral?ın verdiği bilgilerden sonra, o şiire, zenginleşmiş, çeşitlenmiş bir açıdan bakarsınız.?
Kitap, Lavinia, Kurtuluş Savaşı Destanı, Kaldırımlar vb. şiirlerin hangi koşullarda ve nasıl oluştuğu üzerine bir araştırmayı okuyucuyla paylaşıyordu. Şiir Hikayeleri?nin tadı henüz damağımdayken, ?Çocukluk ve Şiir? kitabı da bu lezzeti artıran bir kaynak olmuştu.
Rahim Tarım, şiirlerin yaratılma sürecinden çok; şairlerin çocukluğunun, şiirlerde hangi izlerle ortaya çıktığı konusuna eğiliyordu. Çocukluk özelinden, bir şair ve şiir çözümlemesi yapıyordu. Bilimsel çalışma niteliğindeki kitap, üç ana bölümden oluşuyordu. Bunlar; ?Çocukluk, Çocuksuluk, İçimizdeki Çocuk?, ?Çocukluğa Dönüşün Psikolojik Kökenleri? ve ?Sanat ve Çocukluk? bölümleridir. Tarım, kitabın ikinci bölümünde regresyon terimini açıklar. Regresyon, ?geri çekilme, dönüş? anlamına gelmekte olup; psikolojide çocukluktaki arkaik yapılanmaya geri dönüşü betimler. Yazar, kitabın sonuç bölümünde şu ifadeyi kullanır: ?Sanatçı regresyonu bilinçli olarak denetimi altında tutarak onu estetik trans ve sanatsal üretime çeviren kişidir. Çocukluktaki kazanımlar, oyun ve sanatın kesişme noktası olan ereğini kendi içinde taşıma, duyarlılığı gelişmiş bir birey olarak sanatçıyı çocukluğun dünyasından uzak tutamaz. Öte yandan, tıpkı oyundaki gibi zamanın yok farz edilerek yaşanması sanatçıyı da, alımlayıcıyı da çocukluktaki gibi özgür kılacaktır.? (sy:336)
Psikolojik analizlerin çoklukla yer aldığı kitabın ana öğesi, bu analizlerin doğrulayıcısı olarak işaret edilen şiirlerdir. Okura düşen, birçok tanınmış şairin, çocuklukla ilintili şiirlerini okumak ve yazarın yaptığı çözümleme ışığında bu şiirleri değerlendirmek? Kitapta ilgimi en çok çeken alt başlıklardan biri de ?oyun?? Metinde oyun, şu kapsamda ele alınıyor:
?Oyunun temelinde haz ilkesi yattığını ve çocukların oyunu bu yüzden ciddiye aldıklarını söyleyen Freud, yetişkinin günün birinde gündelik yaşamın uğraşlarını çocukluk oyunlarıyla özdeşleştirip çocukluğa açılan kapıyı yeniden keşfedebileceğini ileri sürer.? (sy:261)
Şairler, belki de hayatın bu sıkıcı, bu ruhsuz halinden kaçmak için; kelimelerden bir hayal/oyun dünyası inşa eden kimselerdir. Veya Don Kişot gibi yel değirmenlerine saldıran kahramanlar! Her ne ya da kim olursa olsun, kapitalist düzenin insanı makineleştiren ve hissizleştiren koşullarında esaslı bir devrimcidir şairler! İşin bencesi?
Saygıdeğer okur, Rahim Tarım 1984 yılında İstanbul Edebiyat Fakültesinden mezun oluyor. 2002 yılında doçent olan Tarım, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesinde Öğretim Üyeliği yapıyor. Kitap, metnin akıcılığı anlamında eleştiriye açık olmakla beraber; hem şiirle şairin ilişkisine farklı bir bakış açısı getirmesi bakımından, hem de alanında ender kaynaklardan biri olması sebebiyle raflarınızda bulunmaya değer! Sözü kitapta geçen bir şiirle bağlayalım:
?yarısını unuttum
çocuk doktoru
olmamı isteyen anneme
hasta yatağında verdiğim sözün
doktor olamadım ama
çocuk kaldım?
Sunay Akın.
Çünkü kitap, karanlığa gönderilmiş mektuptur!
Okuyucuya not: Bahse konu sokak şairi Yücel Yarımbatman?ın şiirlerini, kitaplarını kendi bastırdığından kitapçılarda bulamıyorsunuz. Ona ya İstiklal Caddesinde rastlayıp kitabı edinebilirsiniz ya da facebook sayfasından ulaşabilirsiniz.
Dağhan Dönmez
daghan_donmez@mynet.com
(Çocukluk ve Şiir / Zamanın ve Mekanın Ötesi, Dr.Rahim Tarım, Özgür Yayınları, sayfa:360)