“Edebiyat sözcüğünün anlamını bilmek onu tanımlamakla olmaz. Bir adamın önüne iki yüz kitap koysanız; bunların içinde fizik, coğrafya, roman, kimya, şiir, felsefe, hukuk, tiyatro oyunları, matematik, sosyoloji kitapları bulunsa ve bu adama “edebiyat kitaplarını bir tarafa ayır” deseniz, adam edebiyatı tanımlayamasa da bu işi pekala yapar. Belki ‘deneme’ nevinden bazı kitaplarda tereddüde düşer ama, esasta bir zorluk çekmez. Aynı adama kuramlardan birinin tanımın vererek ‘gerçekliği yansıtan’ veya ‘organik birliği’ olan kitapları ayır deseniz bocalamaya başlayacaktır. Dikkat edilirse ‘edebiyat’ sözcüğünün burada iki ayrı kullanışı var: Birincisi betimleyici anlamda kullanışı, ikincisi değerlendirici (evaluative) anlamda. Betimleyici anlamda kullandık mıydı bütün şiirler, romanlar, hikayeler, oyunlar, iyisi kötüsü, tümü edebiyattır. Bir kütüphaneci edebiyat eserlerine ayrılan bölüme bütün bu çeşit eserleri koyacaktır. Değerlendirici anlamda kullandık mıydı, o zaman kullanana göre eserler arasında bir ayıklama başlar. Bazıları Mehmet Emin Yurdakul’un eserleri şiir değildir der, bazıları Orhan Veli’yi şair saymaz. ‘Edebiyat’ sözcüğünün bu iki kullanışını ayırmak gerek.
(…) Wittgenstein ise bir kavramın anlamını bilmenin, kavramın işaret ettiği bütün şeylerin sahip olduğu ortak özelliği (tanımını) bilmek demek olmadığını, kavramı yerinde kullanmak ve işaret ettiği şeyleri tanımak demek olduğunu söylemişti. Kendisi ‘oyun’u örnek olarak veriyor. Türkçeye daha elverişli gördüğüm için biz ‘spor’a uygulayalım bunu. ‘Spor nedir?’ sorusuna geleneksel yoldan bir cevap ararsak bütün spor kollarının ortak özelliğini bulmaya çalışırız. Güreş, futbol, tenis, yüzme, boks, yürüyüş, atletizim, kayak vb. arasında gerçekten ortak bir özellik var mı? Tenis, futbol, sutopu, voleybol gibi oyunlar bir topla oynanır ama güreş, boks ve kayakta bu özellik yoktur; atletizmde, yüzmede ve diğer birçoklarında bir yarışma özelliği vardır, ama tek başına yürüyüş yapan adamı alırsak bu özellik yoktur. Oysa onunkine de spor diyoruz. Bazıları keyif için, bazıları sıhhatli olmak için spor yaparlar, bazıları ise para kazanmak için. Dikkat edilirse görülür ki bütün sporlar arasında ortak bir özellik yoktur; bunlar arasında Wittgenstein’in ‘aile benzerliği’ dediği benzerlikler vardır. Bazılarında mevcut bir benzerlik diğerlerinde yoktur, başka benzerlikler vardır. Bu benzerliklere dayanarak bunlara spor deriz; yoksa bunların ortak özünü bildiğimiz için değil. Spor kavramının anlamını bilmek değil, Onun doğru tanımını yapmak ya da bilmek değil, bu sözcüğü yerinde kullanmak ve nelere işaret ettiğini bilmektir. Edebiyat için de durum aynıdır.
(…) Edebiyat tanımını yapmaya kalkışanlar bütün edebiyat eserlerinin ortak özelliğini bulmak iddiasındadırlar ve deminki ‘spor’ örneğinde olduğu gibi bunda bir imkansızlık vardır. Zira ortak özellik yok, eserlerin bazıları arasında benzerlik vardır sadece.Berna Moran, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, iletişim yayınları, 1. baskı, 1999, sayfa 302
Edebiyat Nedir?
Latest from Edebiyat Haberleri
Van Gogh’un kitap tutkusu
Geçtiğimiz haftalarda Paris’in izlenimci koleksiyonuyla ünlü Musée d’Orsay, Antonin Artaud’un Van Gogh: Toplumun İntihar Ettirdiği kitabından yola çıkarak yazar ile ressamı, Artaud ile Van
“Ben yaramazlık nedir bilmiyorum ki” – Sait Faik Abasıyanık
-(.) – Ben mektebe gitmiyorum ki. – Neden? – Öğretmen beni dövüyor. – Neden? – Yaramazlık ediyorum da ondan. – Sen de yaramazlık yapma. – Ben yaramazlık nedir bilmiyorum ki.
Deniz Gezmiş’in kitaplarına ne olduğu ortaya çıktı
6 Mayıs 1972 tarihinde idam edilen öğrenci liderlerinden Deniz Gezmiş’in idam öncesi yazdığı veda mektubunda kardeşi Bora Gezmiş’e bıraktığı kitapların 12 Mart askeri darbesinde
Everest Yayınlarının İlk Roman Yarışması’nın 2021 Yılı Kazananı “Nergis Hanım Hakkında Bazı Şeyler” adlı dosyasıyla Devrim Koçak oldu
Everest Yayınlarının 2006 yılında yeni yazarlar ve metinler keşfetmek amacıyla başlattığı İlk Roman Yarışması’nın bu yılki kazananı “Nergis Hanım Hakkında Bazı Şeyler” adlı dosyasıyla
‘Beni ölünce onun yanaklarındaki gamzelere gömsünler’ Oğuz Atay
Adı Oğuz Atay. 12 Ekim 1934’te İnebolu’da doğdu. O, 13 Aralık 1977’de 43 yaşında, beynindeki ur yüzünden öldü. (Banyoda öldüğü, ölmeden 15 dakika kadar