Payebilindkirina çand û zimanê gelêrî ya ji aliyê mêleke neteweperwer ve, tiştekî nû nîne; di wê dewrê de ew, wek cewherê milet, warê hundurîn ê saf hat qodkirin. Tiştê nû ev e ku di van 15-20 salên dawîn de vê mêlê, di nav edebiyata kurdî de bi awayekî lezgîn forma romanê ji xwe re kiriye rêyek. Rêjeya hebûna romanên folklorîk delîla herî berbiçav a vê rewşê ye. Rastiyeke peyva ?serdema romanê? heye, belê, daxwaza romannûsîneke (fantazmaya romanê) ku nayê zeptûreptkirin jî heye; û nivîskarê kurd dixwaze bibe parçeyekî vê pêvajoyê. Lêbelê heman daxwaz, techîzad û cinekî afirandinê jî şert nake? Çima nivîskarê kurd gelek caran xwe wek rewşenbîrek, rewşenbîrekî çanda berxwedanê dibîne û li ser vê yekê hem dixwaze li ser navê gel xeber bide û hem jî wî perwerde bike? Pênûsa ku li ser telafîkirina kêmasiyên dîrokî ji xwe re mebestek tayîn kiribe dê rastî anakronîzmên zimanî û dîrokî û her wiha hin xisarên edebî neyê? Bêeyariya mesafeya vegotinê û otorîteya hazir û nazir ya nivîskariyê dê hin kêşeyên vegotinê neynin? Di ber de, romanên ber dest jî dema xwe li tengala kêmasiyên civakî te?rîf dikin, lingên wan ji zemînekî hunerî naşemite û nakeve ser erdeke civakî? An dema ev roman jî li dor temayên wek hafizeya civakî, nasnameya netewî, leheng û mîtên dîrokeke resen a milet, dersên dîrokî, bawerî û olên heterodoks ên mezlûm çerx bidin, hinek ne pêwîst e ku xebata derbarê wan de jî bi têgehên zanistên beşerî xeber bide?..
Belkî jî ji ber vê yekê Folklor û Roman, hem xwendineke ku pala xwe dide vegotinnasiyê û hem jî sosyolojiya edebiyatê dike û bi vê rêbazê di rexneya edebiyata kurdî de dibe mînakeke girîng û kemilî.
…
Milliyetçi eğilimler tarafından halk dili ve kültürünün yüceltilmesi, yeni bir şey değil, milliyetçi dönemlerde bu dil ve kültür, milletin özü, saf iç alan olarak kodlandı. Yeni olan, bu son 15-20 yıl içinde bu eğilimin Kürt edebiyatı içinde süratle roman formu içine yerleşmesidir. Folklorik romanların bolluğu, bunun en somut delili. Evet, ?roman çağı? sözünün bir gerçekliği var, zaptürapt edilemeyen bir roman yazma arzusu (roman fantazması) da var ve Kürt yazarı bu sürecin bir parçası olmak istiyor. Ancak aynı arzu, bir teçhizat ve yaratma cinini de şart koşmaz mı? Neden Kürt yazarı çoğu zaman kendini bir aydın, bir direniş kültürü aydını olarak görüyor ve bu minval üzere halkıyla konuşmaya ve onu eğitmeye çalışıyor? Tarihsel eksikliklerin telafisine kendini adayan bir kalem, dilsel ve tarihsel anakronizmler ile edebi kayıplarla karşılaşmayacak mı? Anlatı mesafesinin ayarlanmaması, hazır nazır bir yazarlık otoritesi, bazı anlatı sorunlarına yol açmayacak mı? Üstelik eldeki romanlar da habire kendilerini toplumsal eksikliklerin yanı başında tarif ettikçe, ayakları edebi bir zeminden kayıp, toplumsal bir zemine yerleşmeyecek mi? Ya da toplumsal hafıza, ulusal kimlik, otantik bir tarihin mit ve kahramanları, tarihsel dersler, gadre uğramış heterodoks din ve inançların etrafında dolandıkça bu romanlar, onları analiz etmeye soyunan bir çalışmanın da beşeri bilimler terimleriyle konuşması bir ihtiyaca dönüşmeyecek mi?..
Belki de bunlardan ötürü Folklor ve Roman, hem anlatıbilime hem de edebiyat sosyolojisine dayanan bir okuma yapıyor ve bu yolla Kürt edebiyat eleştirisinde önemli ve olgun bir örneğe dönüşüyor.
Kitabın Künyesi
Folklor û Roman,
Remezan Alan,
Peywend yayınları,
İlk Basım: İstanbul, 2013
Remezan Alan.
Folklor Û Roman: Li Dor Texeyyulên Berê RêçênÎroyîn
Çap. 1. Stenbol: Weşanên Peywend, 2013