Michael Gullien Dünyayı Değiştiren 5 Denklem?de yolu bir şekilde Newton?la kesişmiş bilim insanlarını ve asla eskisi gibi olmayan yaşamlarımızı anlatıyor. Guillen?e göre bilimin bu öncüleri ?nicel dünyanın Shakespeareleri?.
İngiltere?nin en ünlü dâhisi Isaac Newton?un dehasının okulun kabadayısınca hırpalanarak ?aptal? denmesiyle ortaya çıktığını bilir misiniz? Ya Newton?un gölgesinde kalmış, ebedi istirahatini Marksizmin kurucusu Karl Marx ile birlikte geçiren Michael Faraday?ın aslında bir demircinin oğlu olduğunu? Ya da akışkanların Newton?u olarak adlandırılan Daniel Bernoulli?nin babasının kıskançlığı nedeniyle oğlunun kitabı ile aynı dönemde yayımlasa bile baskı tarihini bir yıl önce gösterip başarısını elinden almaya çalıştığını? Peki ?ateşin efendisi? Rudolf Clausius?un tıpkı Newton?un belirttiği gibi momentumun korunumu gibi ısının da onun deyimiyle entropinin de korunacağını iddia ederek koca evrende enerji alışverişi nedeniyle alınan ve verilen toplam ısıyı hesaplamaya çalıştığını? O zaman her şeyi değiştirme gücünü Newton?un kütle çekimi yasasından alan Albert Einstein?ın 16 yaşında İsviçre Alpleri?nde yaptığı kır gezisinde ölümün kıyısından döndüğünü?
TÜBİTAK?ın 1990?ların sonunda başladığı Popüler Bilim Kitapları serisi fen bilimleriyle uzaktan yakından ilgisi olmayanlar için müthiş bir rehber niteliğindeydi. Oldukça ucuz da olan bu yayınların ne zamandır yeni baskılarına rastlanmıyor. Bilimin beş büyük dahisini buluşturan Dünyayı Değiştiren 5 Denklem de bu serinin bir ürünü. İlk baskısını 1999?da yapan kitabın 12. baskısını edinebildim. Harvard Üniversitesi?nde hem fizik hem de matematik dersleri veren ayrıca ABC televizyonunda bilim editörü olan Michael Guillen?in elinden çıkmış. 17. ve 20. yüzyıla damga vuran bilim insanlarının hiç bilinmeyen yönlerini ve onları teoremlerine götüren yola çıkış öykülerini anlatmış Guillen ve bunu onlarla yakın arkadaş olmuşuz gibi yapmayı da başarmış. Guillen?e göre bilimin bu öncüleri ?nicel dünyanın Shakespeareleri?. Guillen bize biliminsanlarının değişim süreçlerini ve meraklarının gelişimini hem dönemin siyasi ortamına hem de en büyük baskı yapısı olarak kilisenin etkisini vurgulayarak anlatmayı başarıyor.
Elbetteki kitap Sir Isaac Newton ile açılıyor. Öksüz Newton okulun ilk zamanları genellikle dâhilerde rastlandığı gibi başarısızdır. En büyük ilgisi yel değirmenlerini seyretmek olan Newton?a okulun kabadayısı oldukça zulmetmektedir. Bir gün ona ?aptal? denmesiyle Newton tavrını değiştirir ve kabadayıya karşılık verir. O gün Newton için dönüm noktası olur. Artık derslerine ilgili ve sınıfın örnek öğrencisi olan Newton eğitimini sürdürmesi için kente yollanır ve evreni anlamaya çalışmakla uğraşır. Nihayetinde Newton kütle çekimi kanunuyla evrende çekim etkisinin hissedilmediği hiçbir yer olmadığını kanıtlayarak Sir Isaac Newton olur. 20 Mart 1727?de öldüğünde ise tabutunu soylular taşır ve İngiliz krallarının taç giydiği Westminister Manastırı?na gömülür. Newton bu kadar büyük saygı gösterilen ilk bilimcisi olma ayrıcalığını kazanır. Onun formülleri ardından gelen her bilim insanını bir adım öteye taşıyacak ilhamı da verir.
Guillen rahat dili ve bugüne kadar çok da yazılmamış hikâyeleriyle dehaları yanımıza getiriyor. Bu daha başlangıç, Guillen?in kitabında çok daha fazlası var. Yeni baskılarını bulmak biraz sorunlu olsa da e-kitap ve pdf olarak ulaşılabilir. Fizikle ilgilenen ilgilenmeyen özellikle de biyografi meraklısı herkes dünyayı sıradan insanların nasıl değiştirdiğini Guillen ile öğrenebilir.
Bir babanın zulmü
Hidrodinamik ve Daniel Bernoulli hemen herkese bir şey ifade etmeyecektir ancak tansiyonun ölçülmesi o ve hidrodinamik sayesinde oldu denirse sanırım bir anlamı olacak. Bernoulli ünlü bir aile. Daniel?in babası da onun gibi bilim insanı. Hatta aynı dönemlerde oğlu ile aynı araştırmayı yapıyorlar. Guillen bir babanın oğluna ne kadar acımasız olabileceğini bilimin ışığının bile bir babanın kalbini aydınlatmayı beceremediğini aktarıyor. Babası Johann Bernoulli asistanı Euler?i oğlundan üstün tutmuş hatta oğlunun Euler ile yazışmalarını takip ederek onun hidrodinamik kitabının çıkacağını öğrenince kendi kitabını bir yıl önce basılmış gibi göstermeyi bile başarmış. Daniel Bernoulli için yıkım. Ancak Bernoulli?nin St. Petersburg akademisinde aldığı eğitim ve araştırmadan yılmayarak babasına rağmen ödül sayısını ona çıkarması bugünün kan basıncının nasıl ölçüleceğinin ve uçakların uçmasının kaynağını oluşturdu. Bernoulli için en ilginç bilgi ise araştırma yaparken ünlü ressam Leonardo da Vinci?den etkilenmesi. Vinci?nin hareket eden akışkanlarla ilgili bulguları iki yüzyıl sonra Bernoulli?nin keşfinde tarihi bir rol oynadı.
Michael Faraday bir demircinin oğlu ve ciltçi yamağı. Onun gibiler 19. yüzyıl İngilteresi?nde başarısızlığa mahkûm sayılıyordu. Ancak ciltlediği kitaplardan okuyan ve ilkel Hıristiyanlık mezhebi Sandeman Kilisesi?nin bağlı bir üyesi olan Faraday dünyanın elektrik ile manyetizma arasındaki yakın ilişkiyi görmesini sağladı. Faraday?ın denkleminden sonra insanların yaşamı asla eskisi gibi olmadı, sıradan bir işçinin oğlu endüstri devrimini bitirip elektrik çağını başlattı. Evlere giren elektrik, elektrik motoru telgraf, telefon, hidroelektrik santrallar keşfini hep Faraday?ın formülüne borçlu. Faraday İngiltere?nin Newton?dan sonra önem verdiği ikinci büyük bilim insanı olarak geçer. Hatta kraliçe onun Westminister Manastırı?na gömülmesini ister. Ancak Faraday bunu reddederek Karl Marx?ın yıllar sonra yanına gömüleceği mezarlığı ister.
Her ölüm evrene yazılır
İngiltere?nin en ünlü dâhisi Isaac Newton?un dehasının okulun kabadayısınca hırpalanarak ?aptal? denmesiyle ortaya çıktığını bilir misiniz? Ya Newton?un gölgesinde kalmış, ebedi istirahatini Marksizmin kurucusu Karl Marx ile birlikte geçiren Michael Faraday?ın aslında bir demircinin oğlu olduğunu? Ya da akışkanların Newton?u olarak adlandırılan Daniel Bernoulli?nin babasının kıskançlığı nedeniyle oğlunun kitabı ile aynı dönemde yayımlasa bile baskı tarihini bir yıl önce gösterip başarısını elinden almaya çalıştığını? Peki ?ateşin efendisi? Rudolf Clausius?un tıpkı Newton?un belirttiği gibi momentumun korunumu gibi ısının da onun deyimiyle entropinin de korunacağını iddia ederek koca evrende enerji alışverişi nedeniyle alınan ve verilen toplam ısıyı hesaplamaya çalıştığını? O zaman her şeyi değiştirme gücünü Newton?un kütle çekimi yasasından alan Albert Einstein?ın 16 yaşında İsviçre Alpleri?nde yaptığı kır gezisinde ölümün kıyısından döndüğünü?
TÜBİTAK?ın 1990?ların sonunda başladığı Popüler Bilim Kitapları serisi fen bilimleriyle uzaktan yakından ilgisi olmayanlar için müthiş bir rehber niteliğindeydi. Oldukça ucuz da olan bu yayınların ne zamandır yeni baskılarına rastlanmıyor. Bilimin beş büyük dahisini buluşturan Dünyayı Değiştiren 5 Denklem de bu serinin bir ürünü. İlk baskısını 1999?da yapan kitabın 12. baskısını edinebildim. Harvard Üniversitesi?nde hem fizik hem de matematik dersleri veren ayrıca ABC televizyonunda bilim editörü olan Michael Guillen?in elinden çıkmış. 17. ve 20. yüzyıla damga vuran bilim insanlarının hiç bilinmeyen yönlerini ve onları teoremlerine götüren yola çıkış öykülerini anlatmış Guillen ve bunu onlarla yakın arkadaş olmuşuz gibi yapmayı da başarmış. Guillen?e göre bilimin bu öncüleri ?nicel dünyanın Shakespeareleri?. Guillen bize biliminsanlarının değişim süreçlerini ve meraklarının gelişimini hem dönemin siyasi ortamına hem de en büyük baskı yapısı olarak kilisenin etkisini vurgulayarak anlatmayı başarıyor.
Elbetteki kitap Sir Isaac Newton ile açılıyor. Öksüz Newton okulun ilk zamanları genellikle dâhilerde rastlandığı gibi başarısızdır. En büyük ilgisi yel değirmenlerini seyretmek olan Newton?a okulun kabadayısı oldukça zulmetmektedir. Bir gün ona ?aptal? denmesiyle Newton tavrını değiştirir ve kabadayıya karşılık verir. O gün Newton için dönüm noktası olur. Artık derslerine ilgili ve sınıfın örnek öğrencisi olan Newton eğitimini sürdürmesi için kente yollanır ve evreni anlamaya çalışmakla uğraşır. Nihayetinde Newton kütle çekimi kanunuyla evrende çekim etkisinin hissedilmediği hiçbir yer olmadığını kanıtlayarak Sir Isaac Newton olur. 20 Mart 1727?de öldüğünde ise tabutunu soylular taşır ve İngiliz krallarının taç giydiği Westminister Manastırı?na gömülür. Newton bu kadar büyük saygı gösterilen ilk bilimcisi olma ayrıcalığını kazanır. Onun formülleri ardından gelen her bilim insanını bir adım öteye taşıyacak ilhamı da verir.
Guillen rahat dili ve bugüne kadar çok da yazılmamış hikâyeleriyle dehaları yanımıza getiriyor. Bu daha başlangıç, Guillen?in kitabında çok daha fazlası var. Yeni baskılarını bulmak biraz sorunlu olsa da e-kitap ve pdf olarak ulaşılabilir. Fizikle ilgilenen ilgilenmeyen özellikle de biyografi meraklısı herkes dünyayı sıradan insanların nasıl değiştirdiğini Guillen ile öğrenebilir.
http://kitap.radikal.com.tr/,29.08.2013
Kitabın Künyesi
Dünyayı Değiştiren Beş Denklem
Orjinal isim: Five EquationsThat Changed The World – The Power and Poetry of Mathematics
Michael Guillen
Yayıma Hazırlayan : Barış Bıçakçı
Redaksiyon : Pınar Arpaçay
Grafik Tasarım : Cemal Töngür
Çeviri : Gürsel Tanrıöver
TÜBİTAK Yayınları
2010, 285 sayfa,