Hiç unutmam, yıllar öncesinde, Hatay / Antakya, Antakya Merkez Lisesi’nde son sınıfa devam ederken, çok sevgili edebiyat hocamız, bizlere bir “ev ödevi” vermişti: “Okuduğunuz bir hikaye kitabının özetini yapınız!? diye. Biz öğrenciler, birbirimize baktık. Birbirimizle konuştuk: Edebiyat derslerinde “hikaye ve hikayenin tahlili” üzerinde hiç durmayan edebiyat hocamız bizlerden okuduğumuz bir hikayenin özetini yapmamızı istiyordu. Ama bu yetmemiş olacak ki, aynı sınıfta yer alan, iki sevgili köydaşım da; “Faiz, sen çok kitap okuyorsun, bizlere bu konuda yardımcı olursan, çok memnun oluruz.” diye bana gelmişlerdi. Ben de kabul ettim. Üç ayrı hikayenin özetini, normal bir kompozisyon şeklinde, yazıp aramızda paylaşmıştık.

Evet, aradan yıllar geçti. Bizler değiştik. Bizler, yeni bir mertebeye ulaştık. Ama ne acı, hâlâ Türkiye?de, öğrencilere, “Hikayenin Nasıl Tahlil Edilmesi? gerekir konusunda dersler verilmiyor. Hâlâ öğrencilere bu konuda net bir model, tarz sunulmuyor, öğretilmiyor. Peki neden?..

Bu soru üzerine çok durmak ve düşünmek gerekiyor.

Ben düşündüm ve yıllar sonra, sevgili hocam Mehmet Karasu ve diğer edebiyat hocalarına, “hikaye nasıl tahlil edilir?” sorusuna, gecikmiş bir yanıt olarak, görüşlerimi yazmak istiyorum. Ayrıca çok değer verdiğim öğrencilere de aşağıdaki “modeli” sunmak istiyorum.

Önce hikaye nedir?

Hikaye, sınırlı bir periyodikte geçen, kişi sayısı az, sınırlı zaman ve çevrede cereyan eden, tek yönlü bir düzyazı anlatımıdır.

Peki hikaye nasıl tahlil edilir?

Görüşlerim şudur:

Hikayenin özeti: Kısa ipuçları yazılır.

Başlık:
– Hikaye adının (başlığı) anlam ve önemi ne?
– Hikaye başlığı, anlatılan konuya, yazılan metine uyuyor mu?

Zaman:
– Konu nasıl ve ne kadar bir zaman sürecinde kendini gösteriyor?
– Anlatılan konuda hangi tarihsel zaman geçiyor?

Çevre:
– Konu nerede geçiyor?
– Çevre nasıl tasvir ediliyor?
– Hikayede çevreyle ilgili özel bir tasvir ya da yorum yer alıyor mu?

Kişiler:
– Hikayenin ana kahramanı kim? Yan kişiler kim?
– Kişiler nasıl anlatılıyor? Yani karekteristik özellikleri: Yaş, görünüşleri, kendilerine ait belirli özellikler, tutum, bakışları v.s.
– Kişiler, yazar tarafından direkt tasvir ediliyorlar mı?
– Hikayede birbirine ?zıt? olan kişiler kim? Birbirleriyle ilişkileri nasıl?
– Hikaye anlatım sürecinde, kendini, tutumunu, değiştiren kişi kahramanları var mı? Neden? Niçin?
– Hikayede, olumlu ve olumsuz rol alan kişi grupları kimler: Kim, kimle ve ne için zıtlık içinde?

Anlatım Tekniği:
– Monolog / yanıtlar / direkt ya da indirekt konuşma, düşünceler.

– Yazılan Metnin Tipi:
– Konusu olmayan yazılı metin
– Konusu olan metin
– Kişisel metin / psikolojik metin
– Bir çok tipi içinde barındıran metin

Kompozisyon:
– Yazılan metnin diziliş şekli
– Heyecan verici durumları, birden alevlenen, kızışan metin v.s.

Dil:
– Yüksek bir estetik dille yazılan hikaye ya da
– Normal dil, konuşma dili, düşük kompozisyon, kaba dil, dialekt dili (belirli bir bölgenin konuştuğu dil, lehçe), çocuk dili, mesleki dil..
– Sözcük seçimi: yabancı kelimeler, argo, klişe, olumlu sözcükler, olumsuz sözcükler, tarafsız sözcükler, birbirinin zıddı olan sözcükler.

Konu – Mesaj:
– Hikayede ele alınan sorun ve bu sorunların işlenişi
– Sorunlar, kişi adları zikredilmeden mi işleniyor?
– Metnin en önemli değer / değerler tasarımı ne?
– Bu değerler tasarımı metinde nasıl ele alınıyor ve işleniyor?
– Metnin mesajı ne?

Gönderen ? Alan:
– Gönderen kim?
– Metin kimlere yazılmış? Alıcısı kim?

Kişisel Değerlendirme:
– Hikayede ele alınan sorunlar, verilmek istenen mesaj ne kadar uygun ve gerçekçi?
– Bunları sosyal yaşamda kullanabilir miyiz?
– Metnin anlatım dili bakımından kalitesi ne? Tasvir dili nasıl?

Benim “Hikaye Tahlil Modelim” kısaca böyle. Amacım, bu modelle, hem öğrencilere hem de edebiyat öğretmenlerine, nebzecikte olsa, yardımcı olmaktır!

Yazan: Faiz Cebiroğlu

Previous Story

Stendhal Sendromu – Güzellik çarpması

Next Story

Hissettiğimiz Anlamsızlığın Nedeni: Anlamın Eksilmesi

Latest from Edebiyat Haberleri

Van Gogh’un kitap tutkusu

Geçtiğimiz haftalarda Paris’in izlenimci koleksiyonuyla ünlü Musée d’Orsay, Antonin Artaud’un Van Gogh: Toplumun İntihar Ettirdiği kitabından yola çıkarak yazar ile ressamı, Artaud ile Van
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ