Kapitalizmin Kıskacında Kent ve Emek (Gebze Bölgesi ve Otomotiv Sanayii Üzerine Bir İnceleme) – F. Serkan Öngel

Kapitalizmin kıskacında Kent ve Emek başlıklı bu kitap, günümüz kentleşme ve emek süreçlerinde, küresel pazara üretim yapan ve tedarikçi-taşeron ağları üzeriden örgütlenen üretken sermayenin yeni/yenilenen mekânlarını, onların yer seçim kararlarının kentler ve işçi sınıfının üzerindeki etkilerini Gebze bölgesi örneği üzerinden irdelemektedir.

Türkiye’de tedarikçi ilişkilerinin giderek yaygınlaştığı Gebze bölgesinin inceleme konusu olarak seçilmesinin nedeni, bölgede küreselleşme süreci ile birlikte yaşanan hızlı ve kontrolsüz sanayileşme sonucunda, giderek daha fazla açığa çıkan göç ve kentleşme sorunlarıdır. Bunun yanında sanayi yerleşmesinde yaşanan saçaklanmanın yarattığı mekânın fiziksel kullanımıyla bağlantılı problemler ile çevre ve insan sağlığı ile ilgili gündemler de Gebze bölgesinin seçiminde rol oynamıştır.

Gebze bölgesi, günümüzde küresel rekabet açısından bir cazibe merkezi haline getirilmiştir. Ancak bu cazibe merkezi, kuralsız, güvencesiz bir çalışma yaşamı, sağlıksız ve denetimsiz bir yapı üzerinden şekillenmektedir. Bölgenin bu denli cazibe merkezi haline gelmesi, kamu erkinin teşviki ile bölgedeki aşırı sanayi yüklemesine karşın yeni sanayi yerleşimlerini bölgeye çağırmaktadır.

Bu kitapta, küresel değer zincirlerinin mimarisi üzerinden şekillenen sanayileşme politikalarının, Türkiye açısından pek de fazla görünmek istenmeyen, etkileri irdelenmiş, aşırı sanayileşme olgusu ile kentleşme ve emek süreçleri birlikte ele alınarak, insan sağlığı, konut kalitesi, sağlıklı yaşanabilir bir çevre, çalışma yaşamı gibi değişkenler tanımlanmıştır. Bu çaba sanayileşme olgusunu fetişleştiren algılamanın ötesinde insanı ve eko-sistemi temel alan başka bir algılamanın açığa çıkartılması açısından önemli bir katkı özelliği taşımaktadır.

Nota Bene

Serkan Öngel’in çalışmasında Gebze’deki dünyayı görebiliyoruz (küresel değer zinciri). Gebze’deki dünya hem dışarıdan içeriye hem de içeriden dışarıya doğru bağlantılar üzerinden ele alınıyor. Bu yapılırken üç farklı düzlem arasında bağlantı kuruluyor. Teorik-soyut-genellik düzlemi. Bu düzlemde sermaye birikiminin temel eğilimleri ile küresel değer zincirleri arasında bağlantılar kuruyor. Bu bağlantılar somut, yaşanmış genellik olarak Türkiye üzerinden gösteriliyor. Genellik, soyut olan Gebze örneğinde, somut açığa çıkış biçimi ile ilişkilendirilerek ele alınıyor… Türkiye’de sermaye birikimi-sanayileşmenin aşamaları (ithalata dayalı birikim ve ihracata dayalı birikim), Gebze gerçeğinde üretim, işçiler ve her ikisine ait mekansal dönüşümler üzerinden analize konu oluyor.

Çalışmanın önemli bir diğer boyutu ise kapitalist-sanayileşmenin içsel ilişkilere bağlı olan süreklilik içeren oluş halindeki işleyişine yine sürecin önemli bir değişkeni olan devletin zaman içinde değişen müdahalelerini katması… Çalışma bu toprakların çok ihtiyacı olan teorik/soyut düzlem ile somut-işleyiş arasındaki gerekli bağlantıları atma konusunda önemli bir çaba.

Gebze, sermaye birikimine, ulus-devlete ve sanayileşmeye geç katılan Türkiye’nin tüm tarihsel renk ve dokusunu üzerinde dinamik bir şekilde taşıyan bir kent. Gebze’deki bu renk ve doku kapitalist birikim ve her şeye rağmen sanayileşme diyenler için aydınlık anlamına geliyor…, oysa Serkan Öngel çalışmasında bu gerçekliğe iman etmemiş, eleştirmiş… Eleştirerek bu aydınlık odanın “dışkının gizli malikaneleri” olduğunu göstermiş. Eleştirirken de akademinin o soğuk-çekilmez, yenmez içmez lehimci mühendis dilini kullanmamış.

Sonuç olarak elinizdeki çalışma “bilgi ve iktidar arasındaki ilişkiyi bir uşaklık meselesi” olmaktan çıkartma iddiasındadır. Kapitalizmin kanser tarzı farklılaşarak genişleyen işleyişinin bir mekanda ne gibi ilişkiler ağına yol açtığını görmek isteyen herkesin bu çalışmadan çıkartacağı sonuçlar olacaktır.

Fuat Ercan

Kitabın Künyesi
Kapitalizmin Kıskacında Kent ve Emek
(Gebze Bölgesi ve Otomotiv Sanayii Üzerine Bir İnceleme)
F. Serkan Öngel
Nota Bene Yayınları / Araştırma-İnceleme Dizisi
Aralık 2012,
304 sayfa

Previous Story

Alevi Kürtler (Dinsel, Etnik ve Politik Sorunlar Bağlamında) – Erdal Gezik

Next Story

Dünyayı Değiştiren 100 Fikir – Jheni Osman

Latest from Emek Tarihi / Teori

Türkiye’de ilk 1 Mayıs şiiri…

Türkiye’de işçi sınıfının birlik, dayanışma ve mücadele günü olan 1 Mayıs’la ilgili ilk şiir emekçi kadın şair Yaşar Nezihe Bükülmez tarafından 1923 yılında Aydınlık
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ