La Colmenita, Küçük Arı Kovanı bir tiyatronun öyküsü… Kahramanları çocuklar, kahramanlara dayalı bir sanattan uzak durmanın yollarını aramış, bulmuşlar… Eşitliği hedefleyen bir toplumda sanatın nasıl farklı örgütleneceğine, nasıl farklı bir yoldan gideceğine belki en güzel örneklerden birisi…
Güle oynaya süren bir öykü, acıklı başlıyor ama… Amerikalı bir çetenin Küba?ya karşı giriştiği kanlı bir operasyonda babasını yitiren Carlos Alberto Cremata?nın kendini devrime, çocuklara ve tiyatroya adayışı değişik boyutlarıyla ele alınıyor Küçük Arı Kovanı?nda. Belgeler, kimi makaleler bu kitap için Kübalılar tarafından önerildi ve yazıldı. İki Küba dostu Ulvi İçil ve Esra Karaköse derlemeyi ve çeviriyi gerçekleştirdi.
Küba?yı, çocukları ve tiyatroyu seviyorsanız
hiç tereddüt etmeyin deriz.
“Yaşamın bu erken evresinde tiyatro çok yararlı olabileceği gibi çok zararlı da olabilir, çok dikkatli olmak gerekir… Bizim ilk gösterimimiz beş bin kişi önünde Karl Marx Tiyatrosu’nda gerçekleşti ve bu büyük tiyatroda daha sonra yirmi beş kez daha oynadık. Çocuk, tüm o çalışmalarının sonucunu yaklaşık bir saatte sergiledikten sonra, çoğu zaman ayağa kalkmış ve bu kadar müteşekkir, gülümseyen ve heyecanlanmış insandan o duygulu alkışı aldığı zaman, her sanatçıda olduğu gibi, kendini beğenmişlik termometresinin derecesinin hızla yükselmesinden kaçınamaz ve bu, bazen kontrol edilemeyebilir ve özellikle de çocuk ertesi gün okula döndüğünde ve kendisini sınıf arkadaşlarından ‘farklı’ hissetmeye başladığında… La Colmenita’nın temel işi bunu engellemeyi hedeflemektedir. Bugün Camila ‘Küçük Hamamböceği’ olabilir, yarın koronun yirmi birinci arısı olacaktır, bir sonraki gün makyajcıdır ya da perdenin arkasındaki diğerlerini cesaretlendirmektedir.” Kitabın arka kapağından alıntıdır.
Carlos Alberto Cremata yönetimindeki Küba Çocuk Tiyatrosu Kumpanyası La Colmenita’ya (Küçük Arı Kovanı), kumpanyanın kendi tiyatro salonu olan Eski Havana’daki Orden Tercera del Convento de San Francisco de Asis’te düzenlenen bir törenle UNICEF’in İyi Niyet Elçisi ünvanı verildi. Bu törende diğer davetlilerin yanısıra UNICEF’in Latin Amerika ve Karayipler temsilcisi Lits Katsberg, kurumun Küba temsilcisi Jose Juan Ortiz ve Havana Kent Tarihçisi Eusebio Leal Spengler de hazır bulundu.
Törende yaptığı konuşmada Carlos Alberto Cremata, “Bu tören Kübalı çocuklar için düzenleniyor, çünkü gerçek hocalar ve bizi daima eğitenler onlar, bu kovan maceramızı başlatanlar da onlar” dedi. Cremata yaptığı duygulu konuşmasında anne ve babasının yanısıra kumpanyaya emek veren José Marti Öncüler Örgütü gibi tüm örgütlere ve özellikle de “bu eseri, devrimi yaptığı için ve bu rüyanın gerçekleşmesini sağladığı için” Fidel’e teşekkür etti.
UNICEF’e göre İyi Niyet Elçileri, sahip oldukları yeteneklerle bu uluslararası kurumun çocuk hakları misyonlarına tanıtım ve kamuoyu yaratma anlamında katkılar ve yardımlar sunar. Nils Katsberg’e göre ise bu kadar onurlu bir ünvanı almaya hak kazanan ilk Kübalı grup olan La Colmenita zaten uzun süredir çocuk haklarını ve onların düşlerini savunmakla bir elçilik görevi yerine getiriyor. Katsberg sözlerini şu şekilde tamamladı: “Bu şekilde devam edin! Daima ileriye Colmenita!” Kovanın bu küçük çocukları sevgi mesajlarını gezegenin pek çok noktasına taşıdılar. Törenin sonunda ise en son eserleri olan “Beatles yorumuyla Kül Kedisi”ni sahnelediler.
Kitaba Dair
Kitabın adı: La Colmenita-Küçük Arı Kovanı
Derleyen: Ulvi İçil-Esra Karaköse
Yazılama sıra no: 3
Dizi: Küba ve Latin Amerika Kitaplığı-1
İspanyolca ve İngilizce?den çeviren: Esra Karaköse-Ulvi İçil
Kapak: Gökçe Erbil
Sayfa sayısı: 144
(+ 16 sayfa renkli fotoğraf ekli)
‘Dünyanın tüm çocuklarının Colmenita’da bir yeri var’
La Colmenita’nın yönetmeni Carlos Alberto Cremata ile bir söyleşi.
Sol.org.tr İnternet Gazetesi 5 Mayıs 2008, Pazartesi
soL Cumartesi günü Beyoğlu Ses Tiyatrosu’nda “Andersen’den Masallar” ile “Beatles Yorumuyla Kül Kedisi” oyunlarını sergileyen Küba Çocuk Tiyatorusu Kumpanyası “La Colmenita” izleyicilerin gönlünü fethetti. Trova (Küba müziği) ile Andersen Masalları’nı, Beatles şarkıları ile Kül Kedisi’ni yorumlayan ve oyunlar sırasında doğaçlamalara da yer veren topluluk, dünyadaki en saygın çocuk tiyatrolarından biri olma özelliğine sahip. “La Colmenita” Pazar günü de İspanyolca olarak Nazım Hikmet Şiirlerini yorumlayadılar ve izleyicileri büyülediler.
Topluluk yönetmeni Carlos Alberto Cremata ile yaptığımız söyleşiye, topluluğun diğer üyeleri de katıldılar. “Viva Cuba” filminin müzik yönetmenliğini yapmış olan Amaury Ramirez Malberti, topluğun müzik yönetmeni. Amauray ile Cremata çocuk yaşlarından beri sanatla ilgileniyorlar ve birlikte birçok ortak çalışmaya imza attılar. La Colmenita Sanat Yönetmeni Joaquin “Yoqui” Tornes ile La Colmenita Perküsyon Öğretmeni Luis Manuel Iglesias’da uzun yıllardır Colmenita ile birlikte çalışmalarını sürdürüyorlar.
soL: La Colmenita ne zaman kuruldu?
Cremata: La Colmenita 18 yaşında; 14 Şubat 1990’da kuruldu.
Niye Colmenita?
Amacımız evrensel öyküleri sahneye koymak. Evrensel masalları bir araya getirirken, burada tüm dünyaya mal olmuş hikayeleri Kübalı çocukların gözünden anlatıyoruz.
José Marti’nin “tüm dünyadaki ülkemizi kurun” sözlerini, “yaptığımız işe kendi yorumumuzu katmak” anlamında kullanıyoruz. Seçtiğimiz öyküler dünya çocukları ile Kübalı çocukların iletişimini de sağlıyor. Kübalı çocukların gözü ile öyküleri aktarıyoruz. Burada özel olarak dersler vermektense gerçek öykünün fikrine bağlı olarak kalarak kendimizden bir şeyler katıyoruz.
Öyküleri nasıl seçiyorsunuz?
Seçtiğimiz öykülerin evrenselliği önemli. Klasik anlamda evrenselliği. Klasikler, sürekli kullanıldıkları için yararlılar, klasik olarak adlandırılıyorlar. Aynı zamanda kendinizden çok şey katma şansınız var. Benim tiyatro hocamın bir sözü vardı, “klasikler sonsuz bir orman gibidir” derdi. Ormanda çok yararlı güzel şeyler bulmak mümkün, kaybolmak da mümkün. Beatles’ı 1 yıldır oynuyoruz. Beatles şarkılarına Küba’da çok sevilmesinin ötesinden evrenselliğini yakalayan, klasik bir çalışma olarak bakıyoruz. Andersan Masallarını Küba müziği ile yorumluyoruz.
Colmenita’ya çocuklar nasıl katılıyorlar?
Colmenita bütün çocuklara açık. İlk kurulduğunda doğaçlama yok denecek kadar azdı. Çocuklar daha çok bizi taklit ediyordu, bizim gösterdiklerimizi sergiliyordu. Ayrıca müzik konusunda deneyimli değillerdi. Daha sonra yıllar içerisinde büyük olan çocuklar daha küçük olanlara nasıl doğaçlama yapılacağını gösterdi, buna teşvik etti. Doğaçlama süreç içerisinde ortaya çıktı.
Niye çocuklar?
Benim geldiğim aile, çocuklarla hep ilgili bir aile oldu. Annem TV’de çocuk programları yönetmenliği yapıyordu. Teyzem de öyle çocuk oyunları ile ilgileniyordu. Yine ailede teyzemin eşi, çocuklara yönelik Robin Hood macera programları yapıyordu. Babam havayollarında çalışıyordu ve havalimanında kurdukları amatör bir tiyatro grubu vardı. Biz de çocuklar olarak amatör bir tiyatro grubu kurmuştuk. Haftada bir kez sadece bir araya gelip, roller yapıp oyun oynardık. Kurduğumuz amatör müzik grubu ile playback yaparak ünlü şarkıları söylüyorduk. Tam da o zamanlar 1960’lı yıllarda küçük Colmenita gibiydik.
Önemli olaylarda Beatles’den 1 kişi fazla 5 kardeş müzik yapıyorduk.
Sonrasında üniversitede sanat yönetmenliği okuduğum sırada Colmenita grubunu kurduk. Juan Carlos ile birlikte “Biri büyüyünce” ve José Marti’nin sözlerinden alıntılandığımız, “Kelebek diyor ki” isimli iki TV programı yapıyorduk.
Annem TV programının editörlüğünü yaparken, çocuklarla ilgili bir şeyleri kara kutu içine koyma fikri bana sıcak gelmiyordu. Çocuklarla tiyatro yapmak istiyordum.
Colmenita ilk başlangıçta aile içinden çıktı. Kızım Camilia, Colmenita’nın ilk oyuncularındandı. Şimdi 16 yaşında, sonrasında büyüdüğünde beraber çalıştığı çocuklar oldu.
Daha sonra kızımın kız arkadaşları da tiyatroya katıldılar. Sonrasında ise diğer çocuklara açıldı, sağlık sorunları olan engelli çocukları da Colmenita’ya kattık.
Nasıl bir kurumsal ilişkisi var tiyatronun?
Küba’da çocuklarla ilgili tüm örgütlerle ilişkisi var. Jose Marti öncü çocuklarla bağlantılı. Colmenita ilk kurulduğu zaman Öncü Çocukların Başkanı (şu anda Fidel ile çalışıyor) bizi desteklemişti. Eğitim Bakanlığı ile ilişkilerimiz var. İlk başlangıçta Bakanlık çocukların okul sonrasında derslerini engelleyeceği endişesi ile bu fikre sıcak bakmamıştı. Ancak bunun tersinin olduğunu görünce Bakanlık da buna sıcak bakmaya başladı.
Şu anda Küba’da birden fazla Colmenita var. Havana’da birden fazla grup var. Havana’da 6 tane grup var. Eski Havana’da (merkez) 3 grup var. Diğer şehirlerde de gruplar var. Örneğin, Cienfugeos’da 2 tane grup var. Öncesinde Santiago de Cuba ve Santa Clara’da da vardı.
Portekiz ve İspanya-Sevilla’da da Colmena ( yetişkinler için) grupları kurulmuş durumda. Yakın bir tarihte Venezuela’da da kurulacak.
Finansmanını nasıl sağlıyorsunuz?
Colmenita’nın ilk 8 yılı bu açıdan daha zordu. Devletin güvenini kazanmak belli bir zaman aldı. Tiyatro genellikle devlet tarafından desteklenen bir şey değildir. Çok emek zaman harcanan ancak yatırım yapma konusunda isteksiz davranılan bir alan. Bazı gruplar örneğin İspanya Kraliyet Tiyatrosu devlet tarafından destekleniyor. Ancak çocuk tiyatroları genellikle bu nedenlerden dolayı desteklenmiyor.
Bizler içinse ilk 8 yıl zor geçti ancak sonrasında bizi ailemiz kadar destekleyen kocaman bir destek oluştu.
İtalya’dan bize yatırım yapma, sponsorluk, konusunda teklif geldi. Ancak Küba devleti, kendi sanatçımızın eğitiminden, finansmanından biz sorumluyuz, diyerek bu teklifi kabul etmedi.
Colmenita çocuğu 1 gününü nasıl geçiriyor?
Güne sabah 6’da başlıyor. 7:30 gibi okula gidiyor. 7:30’dan 15:30-16:00’ya kadar okulda geçirdikleri zamanın ardından çocuklar Colmenita için tiyatroya geliyorlar. Günde 1-3 saat çalıştıktan sonra aileleri onları alıyor.
İlk başlangıçta daha zordu, çocukların okulu ile Colmenita binası arasındaki mesafe çoktu ve aileler çocuklarını okuldan tiyatroya alıp götürmek zorunda kalıyordu. Şimdi Devletin desteği ile alınan 2 otobüsümüz var, ve çocuklar da Colmenita binalarına yakın yerlerde okula gidiyor.
Çocuklar tiyatrodan sonra ne yapıyor?
Colmenita’nın amacı çocukların sanatçı olması değil. Genellikle çocuklar diğer meslekleri yapıyorlar, aralarında mühendis, doktor, itfaiyeci olanlar var. Sanatçı olanların sayısı ise daha az. Amacımız çocukların belli bir dönemde tiyatro ile sanatla uğraşmasını sağlamak.
Colmenita nerelerde sergilendi?
ABD, Japonya, Fransa, İspanya (7 kez), Haiti, Dominik Cumhuriyeti, Portekiz, Ekvador, Panama, Venezuela( 3), Almanya, Rusya ve Türkiye.
Dünyanın tüm çocukların Colmenita’da bir yeri var. Çocukların yeri her zaman hazır.
Çok teşekkürler.
Röportaj: Emine Tahsin
Çeviri: Esra Karaköse