1937 yılında yayınlanan Cwmardy, Lewis Jones’un iki romanından ilki. Yirminci yüzyılın başlarında İngiltere?nin Güney Galler bölgesinde kömür ocaklarıyla ünlü bir kasabayı anlatıyor. Roman kişileri, bu kasabada yasayan maden işçileri. Özellikle kasabadaki bir ailenin bireyleri aracılığıyla hem özel bir gelişimin, hem de çevredeki isçi yaşamının tarihini aktarıyor bize. Madencilerin her yerde karşılaştığı olaylar bu romanda da var: Grizu patlaması, grev, direniş, çatışmalar, örgütlenme çalışmaları, kötü koşullar… Ama bunları yasayan insanlar, başka yazarların ulaşamayacağı biçimde öyle canlı, içten, ayrıntılı anlatılmış ki, onların kendileriyle ve çevreleriyle mücadele ede ede nasıl geliştiğine, emekçi insanin temel değerlerinin nasıl oluştuğuna essiz bir tanıklık çıkmış ortaya. Bir işçinin kaleminden hem edebiyat düzeyi yüksek, hem belgesel önemi büyük bir roman.
*”Kendisi de bir maden işçisi olan Lewis Jones’ın yazdığı Evrensel Basım Yayın tarafından basılan ‘Bir Madenci Kasabasının Öyküsü’ isimli iki ciltlik bu roman sürekli olarak bir önderlik sorununu mücadelenin ana hattına oturtur.
İlk kitap olan Madencinin Sınav Günleri’nde erken kalkılan acı sabahların, soğuk yüzlü kör tünellerin, ufacık çocukların kazma kürekle ekmek peşine düştüğü madenin umutsuz karanlıkları büyük bir başarı ile anlatılır. İnanılmaz bir yoksulluk, sefalet yanı başlarında zenginlik ve refah dağıtan kömür madenine rağmen kasabayı sarıp sarmalamıştır. Üstüne on beşten fazla işçinin hayatını kaybettiği bir göçük de eklenince kaçınılmaz olana yönelir işçiler ve zaferle sonlanan ilk greve gidilir Cwmardy’de. Sosyalist fikirlerin henüz kasabaya gelmediği yıllardır bu zamanlar ve ancak yeni kuşak genç işçilerle gelecektir bu etki. Bunlardan biri de genç işçi Len?dir. Kitap bütünüyle Len?in bir çocuk işçiyken gelişip, politik mücadelede pişerek nasıl bir genç önder olduğunu anlatır. Öbür taraftan roman sürekli bir gerginliğin girdabında akar, bu yaşlı işçi önderi olan Ezra ile Len arasında ve Ezra’nın kızı Mary?nin sevgilisi Len ile babasının arasında kalması şeklinde sürer. Kitabın ilk cildi olan “Madencinin Sınav Günleri” kasaba da mutlak bir işçi birliği sağlanması ve zaferle son bulur. Evrensel Basım tarafından yeni yayımlanan dizinin ikinci kitabı olan “Olgunlaşma”da ise bütün kartlar açılır ve Ezra ile Len arasındaki gerginlik sonuca bağlanır. Bütün mücadeleyi Ezra?dan öğrenmiş olan Len?in partiye üye olmasıyla başlayan kavga Marry?nin iki erkek arasında seçim yapmak zorunda kalmasıyla sürer. Sonunda bir işçi önderiyken patronla işbirliğine giderek hain olan Ezra’ya karşı Len ve parti mücadelesi kazanacaktır.
Bir işçi yazar
Lewis Jones kısa hayatında yalnızca ?Bir Madenci Kasabasının Öyküsü? başlığıyla sunulan bu iki ciltlik romanı yazabildi. Fakat bunu da mücadeleden ve işgünlerinden arta kalan saatlerde yaptı. Çevresindeki insanları, işçileri, işçi önderlerini ve partiyle birlikte bütün bir mücadeleyi bu romana sığdırdıktan sonra ise görevini yapmış gibi hayata veda etti. Öldüğü zaman İspanya İç Savaşı tüm hızıyla sürüyordu ve Avrupa’yı faşizmin kara bulutları sarmıştı. Zaten kendisi de İspanya’ya yardım için yaptığı 30 sokak konuşmasının ardından yorgun düşerek yaşama gözlerini yumdu. Romanının son düzeltmelerini henüz bitirmişti. Yaşasaydı İspanya Cumhuriyeti’nin yenilgisini de görecekti, ama Hitler’in Kızıl Ordu tarafından ezilişini de. Lewis Jones?un romanı aynı zamanda edebiyatın bir seçkinler işi olmadığını ve işçilerin de iyi birer yazar olabileceğini göstermesi bakımından bile ilgiyi hak eden, okunması gerekli bir kitap.”
*Taylan Özgür Efe, 22.12.2005, evrensel.net
Kitabın Künyesi
Madencinin Sınav Günleri – Bir Madenci Kasabasının Öyküsü 1
Yazar: Lewis Jones
Çeviri: Gülsah Özer
Yayıncı: Evrensel Basım Yayın
Yıl, Yer: Istanbul, July 1998
Sayfa: 336
Lewis Jones’in Hayatı
1897’de İngiltere’nin Galler bölgesinde Rhondda’da doğdu. Küçükken yetim kaldığı için büyükannesince büyütüldü. İlköğrenimini bitiremeden aynı bölgede 1909’da maden işçisi olarak çalışmaya başladı. Bu bölgede yaşanan işçi hareketlerinin içinde bulundu, çoğunda etkin rol aldı. Bir yandan da kendini geliştirmek için maden mühendisliği kursuna katıldı, 1923-25 arasında Londra’da Central Labour College’de eğitim gördü. Birçok kez işten atıldı, tutuklandı. Bütün yaşamı boyunca, işçi hareketinde birliği sağlamak için mücadele etti. Zamanla etkili bir örgütçü, iyi bir konuşmacı durumuna geldi. İçinde yer aldığı ve çok iyi bildiği bir zaman dilimindeki işçi sınıfı tarihini resmi kayıtlar dışında anlatmak amacıyla iki roman yazdı. 1939’un Ocak ayında öldüğü gün, İspanya İç Savaşı’ndaki Cumhuriyetçiler için 30 sokak konuşması yapmış ve ikinci romanı Yaşıyoruz’un düzeltmelerini yeni bitirmişti.