Felsefeci ve müzikolog Aaron Ridley, ?Müzik Felsefesi Tema ve Varyasyonlar? adlı kitabında müziğin bizi neden ilgilendirmesi gerektiğini ele alıyor.
Bir müzik yapıtı üzerine düşünmek gerekir mi? O müziğin ne anlattığını bilmek istiyorsak evet.
Müzik, bir bestecinin düşüncelerini en iyi şekilde somutlayandır. Bu düşüncelerin içinde yaşamdan alınmış ve esere yansımış çokşey vardır; İnsanların nasıl yaşadığı, davranışları, ilişkileri, hangi toplumsal sınıfa hizmet ettiği, dünya görüşü, ya da doğaya ilişkin düşünceleri… Müzik, insan yaşamını gerçeğe uygun olarak yansıtan ve o kültüre bu anlamda katkı sağlayan en önemli sanat dalıdır. Dolayısıyla müziği anlamlı kılan onu yaratan gerçek yaşam bağlamıdır. Felsefeci ve müzikolog Aaron Ridley, müziğin bizi neden ilgilendirmesi gerektiğini Müzik Felsefesi Tema ve Varyasyonlar adlı kitabında ele alıyor. Müziği sadece bir ses yapısı olarak görmenin büyük haksızlık oluğunu ileri sürüyor. Dinlemek için konserlere gittiğimiz, ilgilendiğimiz eserleri ya da duymamak için kulağımızı tıkadığımız müzikleri anlamanın yollarını çiziyor. Müzikal bir tema üzerine kimin ne söyleyeceğini önceden kestirmek pek mümkün değildir. Böylelikle müzik üzerine doğru ve ilgi çekici herhangi birşey söyleyenin de şansı bu bağlamda yüksektir.
Felsefik yaklaşımlar özellikle ilgilendiğimiz alanlara uygulandığında o olgunun önemini arttırıyor. Müzik ilgi alanımız ve yaşamımızın en önemli parçasıysa Ridley?in kitabında altını çizdiği, müzik estetiğine yeni yaklaşımlar getirdiği savları var… Konuyu beş temel kısımda ele alıyor: Anlama, temsil, ifade, performans ve derinlik.
Çaykovski ya da matkap sesi
Yazar, birinci bölümde müziği kavramanın yöntemlerini ele alıyor. Müzik dinlemenin belli temel algılayış biçimlerine değiniyor.
Bir müzik parçasını anlayan kişi neyi anlamış oluyor? İşte bu soruya bu bölümde cevap arıyor. ?… Müzikal kavrayışın birincil nesnelerinin, tahmin edilebileceği gibi, saf bir biçimde müzikal olduğudur müzik ölçüleri, ritimler, armoniler, vb. anlamaya yarayan nesneler bu türdendir. Böylece bir müzik parçasını dinlediğinde duyduğunu anlayan kişinin deneyiminde öne çıkan şeyin yokluğu, Çaykovski?yi dinlerken onun müziğini burgulu matkap sesi dinlermişcesine duyan kişnin deneyimini eksik bırakan şeydir.? Ridley müzik dinlemenin gürültüye maruz kalınan edilgen bir alıştırma olmadığını
aksine etkin bir ekinlik olduğunu savunuyor. Dolyayısıyla herhangi bir etkinlikte olduğu gibi, insanın kendisini müzik dinleme konusunda geliştirebileceğine inanıyor.
Müziğin doğası ve anlam
İkinci bölümde temsil başlığı ile ele alınan, müziğin tarihte her dönemde farklı bir görevi olduğudur. Müziğin temsili görevinin zamanla farklı bir boyuta doğru çıktığını söylüyor. İfade bölümünde ise bu kez duygular devreye giriyor. Yazar, duygular ve müzik arasındaki ilişkinin temeline iniyor. ?Müziğin değerinin özellikle tonlarından ve onların sanatsal kombinasyonlarından kaynaklandığını ifade eden biçimselci görüş, müzik ve duygu arasındaki ilişkinin, gerçek olmasına rağmen, yalnızca nedensel olduğu iddiasını yüreklendirir. Bu iddia iki ana formda ortaya çıkar. Birtanesi doğuştan gelen veya doğal psikolojik mekanizmayı bu işin içine katan, belirli müzikal uyaranların dinleyicide otomatik duygusal tepkiler meydana getirdiğini ifade eden bir koyuttur…? Anlatılmak istenen müzikal kalıpların dinleyici tarafından algılandığında duyguları tetiklemesdir. Müzikal performansı konu alan bir diğer bölümde sadece dinleyici karşısında bir eserin yorumlanması değil, kayıtlar, transkripsiyonlar, çeşitlemeler, düzenlemelerle ilgili görüşleri yer alıyor. Son bölümün başlığı derinlik?te ise her hangi bir müzikal yapıta derinlik ?yaftasının? yapıştırılmasını irdeliyor. ?Derinlik metafizik bilginin bir özelliğidir; müziği anlarken, dünyanın en derinindeki doğasını kavrarız. Yani, müzik bir metafizik bilgi kaynağıdır ve buyüzden, evet, bir müzik yapıtını anladığımızda, anladığımız şey derin olabilir…?
Eser örneklemeleri, bestecilerin yaklaşımları ve yapılan alıntılar okuru müzik felsefesi üzerine çok yönlü düşünmeye itiyor. Müzik kulağıma gelen hoş melodiler olarak kalsın, kulağıma hoş gelmeyenlerin de ne anlattığı beni ilgilendirmiyor diye düşünenlerdenseniz müziğin felsefesine dalmayın. Ancak, müzik üzerine düşünmek ve anlamak gerektiğinin bir önemi varsa, bu kitap sunduğu canlı ve kışkırtıcı tezleriyle sürükleyecek.
ARZU HAKSUN GÜVENİLİR, 16/01/2009 Tarihli Radikal Gazetesi Kitap Eki
MÜZİK FELSEFESİ / Tema ve Varyasyonlar, Aaron Ridley, Dost Kitabevi, çeviren: Bilge Aydın, 2008, 208 sayfa
İÇİNDEKİLER
Önsöz
Giriş: Mars´tan Gelen Müzik
1 Anlama
I. Kısım: Arka Plan
II. Kısım: Central park in The Dark
1. Müzik ve Sözcükler
2.Yorumlama
3. Yorumlama ve Sanat
4. Yorumlama ve Müzik
5. Ives´i Anlamak
2 Temsil
I. Kısım: Arka Plan
II. Kısım: La Cathédral Engloutie
1. Ayrıştırılabilir Sesler
2. Şifreyazıya Ait Uzlaşımlar
3. Müziğe İlişkin Düşünceler
4. Benzerlikler
5. Başlığı Sona Koymak
3 İfade
I. Kısım: Arka Plan
II. Kısım: Cynara
1. Şarkıya Duyulan Önyargı
2. Metin ve Müzik
3. Uygunluk
4. Açıklayıcı Müzik Anlamında Şarkı
4 Performans
I. Kısım: Arka Plan
II. Kısım: Chaconne
1. Varlıkbilime Karşı
2. Bazı İtirazlar
3. ´Hakikilik´
5 Derinlik
I. Kısım: Arka Plan
II. Kısım: Tapiola
1. Derinlik Kavramı
2. İfadesel Derinlik
3. Tavır ve Bakış Açısı
4. İki Açıklama
5. Sibelius´un Derinliği
Sonuç: Diğer Tema
Dizin
Tanınmış felsefeci ve müzikolog Aaron Ridley University College of North Wales ve New York’taki Ithaca College gibi kurumlarda ders verdi. 1994 yılından beri Southampton Üniversitesi felsefe bölümünün başkanlığını yürütüyor. Sanat ve müzik felsefesi, estetik ve Nietzsche üzerine kaleme aldığı çalışmalarla tanınıyor. Şimdiye dek yayımlanmış başlıca eserleri arasında Music, Values and the Passions (1195), R.G. Collingwood: A Philosophy of Art (1998) ve Nietzsche’s Conscience: Six Character Studies from the Genealogy (1998) sayılabilir.