“Pinokyo dünyanın en ünlü çocuk romanlarından bi­ri. Yazarı bir İtalyan. Pinokyo, ne zaman yalan söylese burnu uzar.”
Yaklaşık otuz yıl önce çevirmeye girişmeden önce, Pi­nokyo üzerine bildiklerim hemen hemen bu kadardı de­sem, abartmış olmam. Çocukluğumda pek çok çocuk ki­tabı okumuştum, ama bunların arasında Pinokyo yoktu nedense.
Bu kitabın okurlarının da Pinokyo ve yazarı hakkın­da, benim o zaman bildiğimden fazla şey bildiğini sanmı­yorum. Ama kitabın sonuna eklediğimiz yazıyı okuduk­larında pek çok şey öğrenecekler.
Bu yazı, İtalya’nın en önemli Pinokyo araştırmacıla­rından biri, belki de en önemlisi olan Maria Bartolozzi Guaspari’nin, Pinokyo’nun yüzüncü yılında, yani 1981’de Marzocco Yayınevi’nce yayımlanan baskısının önsözü. Biraz kısaltarak çevirdiğim yazıda, Guaspari, Pi­nokyo’nun yazarı Collodi’nin, annesine, akşamları onun duasını almadan yatmayacak kadar bağlı olduğunu belir­tiyor; bu ayrıntı, insana hemen romandaki Pinokyo-Peri ilişkisini anımsatıyor. Küçük Carlo’ya gerçek babasının değil de, Marki Ginori’nin babalık yapması ise, Pinok­yo’nun niçin bir marangoz tarafından yaratıldığını, sanı­rım, biraz olsun açıklıyor.
Pinokyo’nun yazarı Collodi, çok yönlü bir insan. Ga­zeteciliğinin, gülmece yazarlığının yanında, Fransızcadan çeviriler yapmış, oyunlar yazmış. Ayrıca, çok iyi piyano çalarmış.
Pinokyo, roman çağı olan on dokuzuncu yüzyılın bir roman kahramanı, ama neredeyse görüntüsüyle birlikte doğan bir kahraman. Guaspari’nin önsözünde anlattığı gibi, ‘tefrika edildiği’ çocuk gazetesinde, önce arşiv de­senleriyle birlikte yayımlanmış; ikinci bölümünden başla-yaraksa, gazetenin ressamı Ugo Fleres, Pinokyo’yu resim­lemiş.
Pinokyo’nun 1883’de kitap olarak ilk baskısını resim­leyen Enrico Mazzanti’nin de, bu ‘ince uzun, kuru, sıska’ Pinokyo’yu örnek aldığı anlaşılıyor. Daha sonraki Pinok­yo ressamlarının çoğu gibi.
Pinokyo baskılarında ‘Mazzanti dönemi’ 1883’ten 1901’e kadar sürüyor. Bunu ‘Chiostri’ (1901-1911) ve ‘Mussoni’ (1911-1921) dönemleri izliyor. 1921’de ise Sergio Tofano’nun resimlediği yeni bir Pinokyo baskısı çıkıyor. Daha sonraki yıllarda, Pinokyo’yu hareketsiz ya da hareketli olarak görüntüleyenlerin sayısını bilmek ola­naksız. (Bu kitaptaki resimlerin tümü ilk Pinokyo ressa­mı Enrico Mazzanti’nin.)
Pinokyo’nun hareketli görüntüsü deyince, önce Walt Disney’in Pinokyo filmini anmak gerekir. Pinokyo’nun geleneksel çizgilerini değiştirdiği için eleştirilen bu filmin yanında, Comencini’nin filmi de, Pinokyo’yu bir kukla olarak değil, kanlı canlı bir çocuk olarak göstermektedir. Ünlü Rus yazarı, tiyatro adamı ve sinemacısı Aleksey Nikolayeviç Tolstoy’un filminde ise, Pinokyo, Collodi’nin romanında olduğundan da kukladır; filmde olaylar baş­tan sonra Ateşyiyen’in kukla tiyatrosunda geçer. Pinok­yo’yu beyaz perdeye son taşıyan ise İtalyan Roberto Benigni oldu. Benigni, birkaç yıl önce çektiği filmi hem yö­netti, hem de filmde kuklayı oynadı.
Pinokyo hakkında ilginç bir bilgi de şu: Yüzyılımızın başında birçok yayınevi, adı bilinmeyen yazarlara pek çok Pinokyo yazdırmış: Pinokyo’nun Sırrı, Pinokyo’nun Arkadaşı, Pinokyo’nun Oğlu, Pinokyo’nun Nişanlısı, Pi­nokyo Afrika’da, vb… Bu arada, İtalyan olmayan bazı yazarlar da Pinokyo yazmış. Bunların en ilginç ikisi ise, yukarda değindiğim gibi bir Pinokyo filmi de olan Rus Aleksey Tolstoy ile İspanyol Salvador Bartolozzi. Bartolozzi’nin yaklaşık kırk Pinokyo romanındaki Pinokyo, gerçekte bir kukla-Don Kişot’muş ve Capete adında bir ‘Sanço Pança’sı da varmış.
Daha önce iki ayrı yayınevince yayımlanan Pinokyo çevirimi, İş Bankası Kültür Yayınları için hazırlarken dil olarak gözden geçirdiğimi ve bu işi İtalyanca özgün me­tinle karşılaştırarak yaptığımı belirtmek isterim.
Artık, sözü, uzmanına, Maria Bartolozzi’ye bırakıyo­rum. Bu ilginç yazıyı kitabın sonunda bulacaksınız.

Egemen Berköz / Çevirmenin Önsözü
1 Ekim 2006

Tanıtım Yazısı
Dünya çocuk edebiyatının başyapıtlarından Pinokyo, haylaz bir tahta kuklanın, gerçek bir çocuk olma yolunda başından geçen serüvenleri anlatıyor. Her çocuk gibi Pinokyo da etrafından kolayca etkilenir, yaramazlık yapmaya bayılır, derslerden
kaçmak için her yolu dener ama yaşadıklarından hep pişman olur. Aslında tek amacı iyi bir çocuk olmak ve babasını mutlu etmektir.
Carlo Collodi’nin 1881 yılında yazdığı Pinokyo’yu İtalyanca aslından, eksiksiz olarak yapılmış çevirisiyle sunuyoruz. Sadece çocuklar için değil, yetişkinler için de…

Kitabın Künyesi
Pinokyo (Ciltli)
Orjinal isim: Le Avventure Di Pinocchio
Carlo Collodi
Çeviri: Egemen Berköz
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Resimleyen: Enrico Mazzanti
Görsel Yönetmen: Birol Bayram
Çocuk Kitapları / Yaş: 6-9
Yayın Tarihi: Kasım 2006

Carlo Lorenzini ‘nin Hayatı
(Floransa, 24 Kasım 1826 – 26 Ekim 1890), İtalyan İtalyan gazeteci ve yazardır. Pinokyo romanının yazarı olarak ve genellikle Collodi takma adıyla bilinir.
Carlo Lorenzini, yoksul bir ailenin çocuğu olarak Floransa’da dünyaya geldi. Gençliğinde ilahiyat okulunda okudu, ama Avusturya’ya karşı sürdürülen mücadelede Risorgimento (Yeniden Yükseliş) hareketini desteklemek için gazeteciliğe başladı. Ünlü takma adı Collodi, annesinin doğduğu yerin adıdır. Başlangıçta bu adı 1848?de kendi kurduğu mizah dergisi Il Lampione?deki (Sokak Lambası) yazılarını imzalamak için kullanmıştı. Dergi kurulduktan birkaç ay sonra sansür dairesi tarafından kapatıldı; ama Collodi yılmayarak 1853?de La scaramuccia (Didişme) adlı yeni bir dergi kurdu. 1859?da kadar gazeteciliği sürdürdü, sonra Giuseppe Garibaldi?nin özgürlük mücadelesi veren kuvvetlerine katıldı. 1861’de İtalya Krallığı kurulunca, gazeteciliği ve silahlı eylemleri bırakarak şehri Floransa’ya geri döndü ve resmi görevler üstlendi: Önce sansür dairesinde çalıştı (onun gibi sansürden olumsuz etkilenmiş birisi için ilginç bir seçimdi bu), sonra valilikte görev aldı. Edebiyat çalışmalarına hiç ara vermemiş olmasına karşın, 1875?e kadar dikkat çekici bir başarı sağlayamadı. 1875?de, Floransalı bir yayınevi için Perrault?nun masallarını İtalyancaya çevirdi. Bu çeviri çalışması, çocuk edebiyatının büyülü dünyasını daha yakından tanımasını sağladı ve onu derinden etkiledi. Perrault çevirileriyle başlayan çalışmalarının doruk noktasını Pinocchio (Pinokyo) oluşturacaktı.

Yapıtlarından Giannettino 1876’da, Minuzzolo 1878’de yayımlandı. Pinocchio’nun (Pinokyo 1944, 1991) ilk bölümleri 1880’de Giornale deli bambini adlı çocuk dergisinde çıktı ve çok beğenildi.

Eserleri
Collodi, masalın sağladığı sonsuz anlatı olanaklarını yakından tanıyınca, mizacına en uygun yazınsal biçimi bulmuş oldu; bu, uzun süre devam edcek olan verimli yazarlık döneminin, çocuk kitapları yazarlığının başlangıcı oldu. 1876-1890 yılları arasında Giannettino?yu yayımladı. Bu yedi ciltlik yapıt, öğretici hikâyeler içerir. Bu arada, 1883?ten itibaren Il Giornale dei bambini?nin yayın yönetmenliğini üstlendi. Ama bu arada bir başka dergide Pinokyo?yu bölüm bölüm yayımlıyordu. Bu eserinin edineceği ün, öteki bütün çalışmalarını gölgede bırakacaktı. Aslında, Collodi yorulmak bilmez bir kalem ustasıydı ve Pinocchio?nun yanı sıra birçok kitap yazmıştı. Bu eserleri arasında şunları sayabiliriz: Occhi e nasi (1811; Gözler ve Burunlar), Storie allegre (1887; Neşeli Öyküler) ve ölümünden sonra yayımlanan Note gaie (1892; Neşeli Notlar) ile Divagazioni critico-umoristiche (Eleştirel-Mizahi Konu Dışına Çıkmalar). Collodi 26 Ekim 1890?da aniden öldü.

Previous Story

Mevsimler ve İklim – Anna Hatzimanoli

Next Story

Çivisi Çıkmış Dünya / Uygarlıklarımız Tükendiğinde – Amin Maalouf

Latest from Carlo Collodi

“Pinokyo” eksiksiz baskısıyla raflarda

Carlo Collodi’nin ilk kez 1883 yılında yayımlanan unutulmaz yapıtı Pinokyo, İtalyanca aslından Çağrı Ekiz tarafından çevrilerek hazırlanmış eksiksiz baskısıyla her yaştan okur için Kırmızı

Pinokyo – Carlo Collodi (Kürtçe)

Pînokyo İlk Kez Kürtçede Özgür bir çocuk olmak istiyorum! Dünya Çocuk Klasikleri’nin Kürtçe diline, dolayısıyla başta Kürt çocuklarına kazandırılması perspektifiyle, Kürtçe kitap dizisindeki 14.

Pembe Maymun Pepe – Carlo Collodi

Başı Beladan Kurtulmayan Pembe Maymun Pepe! Pinokyo?nun yazarı Carlo Collodi?nin YKY?den yeni bir kitabı daha yayımlandı: Pembe Maymun Pepe. Kardeşlerine hiç mi hiç benzemeyen

Büyümüş de Küçülmüş – Carlo Collodi

Pinokyo’nun yazarı Carlo Collodi’nin Büyümüş de Küçülmüş hikâyesi ilk kez Türkçede… 2000’li yıllarda yaşayan çocuklara, 1800’lü yıllarda yaşayan bir çocuğun portresi… Vaktinden önce büyümeye
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ