Alexsandr Sergeyeviç Puşkin’in 1834 yılında yazdığı Pugaçev İsyanının Tarihi adlı romanı, Romanof hanedanlığının çöküş sürecini anlatan en önemli çalışmalardan biridir.
Kazak köylü lideri Pugaçevin çarlık yönetimine başkaldırısının destanı olan elinizdeki roman, bir yanıyla da bugünün isyancılarına seslenmektedir. Bugün Kolombiya’da FARCı, Meksika’da Zapatistleri, Brezilya’da Topraksız Köylüler Hareketini anlamak; buradaki Pugaçevleri görmek ve kavramak, dünü bilmekten geçiyor.
Dünün çarları ?Bir cani olan Pugaçevin tarihi olmaz? derken aslında yoksulların ve ezilenlerin tarihi olmaz demekteydi. Bugünün çağdaş çarları da aynı şeyleri söylemektedir.
Ama Pugaçevler Meksika’da Marcos, Kolombiya’da Marulando, Fransa’da Jose Bove olarak yeniden doğmaktadır. Çünkü tarihi yapanlar iktidar olanlar değil, muktedir olanlardır.
19. Yüzyıl’a gelindiğinde Kazak toplulukları 11 gruptan oluşuyordu. Doğu’ya doğru yayılan Kazaklar, Sibirya’ya ilk yerleşen topluluklardan birisi olmuştu. Zaporog Kazakları, bugünkü Ukraynalıların atalarıdır. 18. Yüzyıl başlarından itibaren tamamıyla Rus idaresine giren Kazaklar, bu devlete karşı bazı askeri yükümlülükler karşılığında özerkliklerini bir süre korudular. Ancak 34 yıl iktidar olan Çariçe İkinci Katerina 1774’te Zaporog Kazakları’nın özerkliklerini kaldırdı. Ve soylu kişiler ve toprak sahipleri lehine öyle kanunlar çıkardı ki, köylülerin durumu eskisinden de kötü oldu. 1774 yılında Volg köylüleri Pugaçev başkanlığında bir isyan çıkardılar. Ancak isyan iyice büyümeden bastırıldı ve Pugaçev idam edildi. Bu olaydan sonra Katerina kaçınılmaz bir biçimde geri adım atarak 1775 yılında yeni kanunlar çıkardı. Bir Alman hukukçusunun danışmanlığında ”Eyaletlerin Statüsü”nü yayınladı. Buna göre eyaletler kendi kendilerini yönetecek, her eyalette mahalli idare ve mahkemeler kurulacaktı.?
?Tarihsel şarkılar, destansı şarkılara göre daha gerçekçidir, daha az düşseldir. En eski örnekleri 14. yüzyılda görülebilirse de Korkunç İvan döneminde yani 16. yüzyılda yaygınlaşmıştır. 17. yüzyılda ise tarihsel şarkıların en belirgin teması, köylü isyanlarıdır. Ancak köylüler, derlemecilere, ceza ve sansürden korktukları için gönülsüz davranmışlar, bu yüzden de çoğu kez kendi sansür mekanizmalarını devreye sokmuş ya da karakterlerde değişiklik yapmışlardır, örneğin isyancılar soygunculara ya da daha az kötü karakter tiplerine dönüşmüştür. César Cui, Puşkin?den aldığı Yüzbaşının Kızı operasında böyle bir şarkıyı kullanmıştır. Bu şarkı, 19. yüzyılın sonuna dek II. Katerina?ya karşı ayaklananların lideri Pugaçev?in en sevdiği şarkı olarak rivayet olunmuştur.?
Elif Damla Yavuz, Güncel Voyvoda Caddesi Toplantıları 2005-2006, Puşkin ve Ulusal Rus Operası Yazısı
Pugaçev İsyanının Tarihi
Yazar: Aleksandr Sergeyeviç Puşkin
Editör: Ahmet Altin
Çeviri: Metin Yardimci
Yayıncı: Akyüz Yayın Grubu
Yıl, Yer: Istanbul, Apr. 2002
Sayfa: 120