Büyüklüğü tartışılmaz Rus şairi Aleksander Puşkin?in (1799-1837) kısa hayatında yaratmış olduğu birçok eserlerin en başında geliyor Yevgeni Onegin… Bu bir şiir roman… Romanın ilginç, gerçekçi ve lirik öyküsü şairin eşsiz güzellikteki dizeleriyle anlatılmış tümüyle. Roman, 389 şiir kıtasından oluşuyor. Bu kıtaların her biri, şairin bu romanda yaratmış oluğu ve edebiyat dünyasında ilk kez rastlanan bir kafiye düzeniyle yazılmış.
?Yambik Vezin? denilen (Grek mitolojisindeki hiciv şairi Yamb?dan geliyor) bir cins dörtlü vezinle yazılmış her mısra, tüm kıtalarda görülen bir kafiye sistemine uyuyor. Şairin kafiye düzeni şöyle:
AbAbCCddEffEgg
[Burada büyük harfler ?dişi kafiye? ve küçük harfler ?erkek kafiye? oluyor. Dişi kafiye, iki veya daha çok heceli genellikle vurgusuz söylenen sözcüklerle oluyor. Erkek kafiye ise tek heceli ve vurgulu sözcüklerle yapılan kafiye oluyor.]
Tüm romanın bu düzene uyan uzun bir şiirle anlatılmasının zorluğu ve eserdeki şiirsel güzellik bir yana, konunun anlatımının aynı zamanda etkileyici ve gerçekçi bir tarzda yapılıyor olması ve içindeki olayların baştan sona mükemmel bir tarzda işlenmesi, bu büyük eserin olağanüstü değerini ortaya koyar.
Romanın başlıca kişilerinden Yevgeni Onegin, karakter yapısı ve davranışlarıyla dikkat çeken bu tip, daha sonraki birçok Rus romanında da görülür ve onların hepsi, Puşkin?in çizdiği bu karakterden çıkmıştır. Puşkin bu tipe biraz kendisini de benzetmiştir. Onegin, başkentte asilzade bir ailenin oğludur. Sosyeteden, toplum kurallarından, şekilsel davranışlardan bunalmış bir gençtir. Toplumu takmaz. Sosyal değerlere önem vermez bir küstah, kendini beğenmiş bir kişidir. (Avrupa kültürünün temel taşlarından biri olan İngiliz şair Lord Byron örneği de buna uyar). Bu kişiliğin önemli özelliklerinden biri de kavgacılık, düelloculuktur aynı zamanda. Geçmiş günlerini özlemle anar daima. (Daha sonraları İvan Turgenyev?in yazdığı ?Bir Lüzumsuz Adamın Günceleri? adlı romanda da aynı karakter vardır. Bu karaktere Rus edebiyatında 1820?li ve 1830?lu yıllarda sıklıkla rastlanır olmuştur).
Daha sonraki zamanlarda besteci Pyotr İlyiç Çaykovski, Yevgeni Onegin?i opera yapmaya karar vermişti. Yaratmış olduğu olağanüstü güzel müzikleriyle bu opera, Yevgeni Onegin romanına ayrı bir değer katmıştır.
Yevgeni Onegin, başkentin sosyetik ve gösterişli hayatından usanmış, kendine bir kaçış yolu aramaktadır. Tam bu sıralarda vefat eden bir akrabasından kendisine taşrada bir konak miras kalmıştır. Bu fırsattan yararlanmak isteyen Yevgeni Onegin başkentten hemen kaçar, o taşra şehrindeki konağa taşınır. Burada Vladimir Lenski adında genç bir şairle tanışır, kısa zamanda samimi olurlar. Vladimir Lenski, yeni arkadaşını sözlüsü Olga ve onun ailesiyle de tanıştırır. Olga?nın ablası Tatyana, Onegin?i görür görmez ona âşık olur ama ne yazık ki, ondan karşılık bulamaz. Onegin, kendisine aşkını açıklayan Tatyana?yı reddeder ve mağrur sözlerle genç kızı aşağılar. Bir zaman sonra, Tatyana?nın isim günü nedeniyle genç kızın evinde bir parti verilecektir. Buraya çağrılı olan Onegin önce gitmek istemez ama Vladimir Lenski?nin ısrarları üzerine partiye gitmeye karar verir. Parti aile arasında olacak diye söz vermiştir Vladimir. Ama oraya gidilince bunun tıpkı başkentteki o gösterişli ve kalabalık partilere benzemiş olduğunu gören Yevgeni Onegin duruma çok kızar. Vladimir?e duyduğu o kızgınlıkla, genç adamın nişanlısı Olga?ya yanaşır, orada onu baştan çıkarır. Bu durum Vladimir ile Onegin arasında bir düelloya yol açar ve bu düelloda Onegin, Vladimir Lenski?yi öldürür. Yakalanıp hapse atılmamak için de, konağını terk ederek hemen oralardan kaçar.
Onun ardından konağa gelen Tatayana orada Onegin?in anısını, varlığını duyumsamak istemiştir. O arada Onegin?in okuduğu kitapları inceler, onların kenarına yazılmış kısa notları görür ve Onegin?in aslında belirli özellikleri eklektik olarak üzerinde toplamış, zorlama ve yapay bir karakter, bir cins moda karakter olduğunu bu notlardan anlar.
Yıllar sonra Moskova?ya yerleşmiş ve evlenerek asilzadelerin arasına karışmış olan Tatyana ile Onegin bir davette tekrar karşılaşırlar. Onegin önce Tatayana?yı tanıyamaz ama sonrasında onun kim olduğunu anlayınca bu kez ona âşık olur. Ne var ki, şimdi reddetme sırası Tatyana?dadır.
Levent Özübek
(24 Kasım 2013, http://haber.sol.org.tr/)