SHAKESPEARE
 BİR
 İngiliz tragedyasının bir tekilliği (singularity) olan ve Fransız duygularına pek itici geldiği için Voltaire’in sarhoş bir yabanıl dediği Shakespeare,126 yüce ile aşağılığın, kor­kunç ile gülüncün, kahramanca ile parodinin kendine özgü karışımıdır. Ama Shakespeare bir kahramanlık dramasınm önsözünü (prologue) söyleme görevini hiçbir zaman soytarıya bırakmaz. Bu buluşun hakkı koalisyon bakanlığınmdır. Mylord Aberdeen, İngiliz soytarının değilse bile, hiç değilse İtalyan Pantaloon’un127 rolüne çıktı.

Bütün büyük tarihsel devinimler, yüzeyde kalan gözlemciye, sonunda yatışıp fars olmuş ya da hiç değilse bayağılık olmuş gibi görünür. Ama bununla başlamak yalnız Rusya’yla Savaş128 adı verilen tra­gedyaya özgü bir durumdur. Cuma akşamı bakanlığın resmi bildirisine yanıt olarak bakanlığın verdiği söylevin anında tartışılıp oybirliğiyle benimsendiği her iki Parlamento Ka­marasında bu tragedyanın önsözü ezberden okundu ve dün öğleden sonra, Buckingham sarayında tahtında oturan krali­çeye sunuldu.

Karl Marx, “The War Debate in Parliament” [İngilizce yazılmıştır.].
New York Daily Tribune, March 17,1854.

İKİ
Şu yaramaz Roderich Benedix, ardında “Shakespearoma- nia”ya karşı yazılmış kalın bir cilt pislik bıraktı.129 Bu kitap­ta titizlikle gösterdi ki Shakespeare bizim büyük şairlerimi­zin, hele modem zamanlardakilerin eline su dökemez. Shakespeare, salt şişko Benedix çıksın diye olacak, o yüksek kaidesinden aşağı atıldı. Yalnız Şen Kadınlar in ilk perdesin­de bütün Alman yazınında olduğundan daha çok yaşam ve gerçeklik vardır, ve yalnız Launce,130 köpeği Crab ile birlik­te, Alman komedyalarının topundan daha değerlidir. Karşıt­lık şurda ki, Shakespeare çoğu kez teklifsiz bir tarzda çö­zümlerinin (dénouement) hakkından gelir ve buna uygun ola­rak usandırıcı, ama gerçek yaşamda kaçınılmaz olan geveze­liği kısa keser ya, koca kıçlı Benedix bu teklifsiz tarzla ilgili, ciddi olduğu denli ucuz tartışmalara kendini vermek istiyor. Bırakalım kendi yolunda yürüsün.

Engels’ten Marx’a, 10 Aralık 1873.

Marx and Engels, Selected Correspondence, Moscow, 1975, p. 269.

 ÜÇ
En genel mülkiyet biçimi para ile kişisel özellik arasında ne denli küçük bir bağlantı olduğunu, ikisinin birbirine ne denli doğrudan doğruya karşıt olduğunu Shakespeare daha o zaman bizim teorici küçük-buıjuvalanmızdan iyi biliyordu:
Onun şuncası karayı ak, çirkini güzel, yanlışı doğru, Alçağı soylu, yaşlıyı genç, korkağı yiğit eder.
Bu sarı köle…
Azmış cüzamı tapılası kılar…
Bu odur ki Geçkin dulu yeniden gelin eder;
Miskinhanede etleri dökülmüş olsa da,
Aptallar için yeniden albeniler…

Sen, Görünür Tanrı!
Kaynaştırıp öpüştürürsün bütün olanaksızlıkları!131

Karl Marx and Friedrich Engels, The German Ideology.
Marx and Engels, Collected Works, vol. 5, Moscow, 1976, p. 230-31.

 DÖRT
Akşamlan dinlenmek amacıyla Roma iç savaşları konu­sunda Yunanca aslından Appianos?u okuyorum. Çok değerli bir kitap. Yazarı Mısır doğumlu. Schlosser onun “ruhsuz’ ol­duğunu söylüyor; belki de Appianos bu iç savaşların maddi nedenlerine inmeye çalıştığı için. Spartacus bütün eski tari­hin en görkemli kişisi olarak gösteriliyor. Büyük general (Garibaldi değil), soylu kişilik, eski proletaryanın gerçek temsilcisi. Pompey, tümüyle alçağın biri; haketmediği ününü önce Lucullus’un başarısına (Mithiridates’e karşı), sonra Ser- torius’un başarısına (İspanya), vb. karşılık, ve Sulla?mn ve başkalarının “oğlanı” olarak kaptı. Bir general olarak Roma­lıların Odilon Barrot’u idi. İhtirasını Caesar?a karşı da gös­termeye kalkışınca, işeyaramazm biri olduğunu kanıtladı. Caesar, kendisine karşı çıkan darkafalıyı şaşırtmak için ola­naklı en büyük “kasıtlı olarak aptalca” askeri yanlışlan yaptı. Sıradan bir Romalı general, örneğin Crassus, Epi- rus’taki savaş sırasında onu altı kez silip süpürürdü. Ama Pompey ile her şey olasıdır. Shakespeare, Love’s Labours Lost [Aşkın Boşa Giden Emeği] adlı oyununda, anlaşılan, Pompey’in gerçekte ne olduğu konusunda bir izlenim edin­miş gibi görünüyor.132

Marx’tan Engels’e, 27 Şubat 1861.
Marx and Engels, Selected Correspondence, Moscow 1975, pp. 115-16.
Marx-Engels, Seçme Yazışmalar, lf s. 141-142.

Açıklayıcı Notlar
126 Semirame tragedyasının (1748) “Eski ve Modem Tragedya Üzerine Söylev” adım taşıyan önsözünde Voltaire, Shakespeare’in Hamlet’i üzerine şunlan yazmıştır: “Bu yapıtın sarhoş bir yabanılın fantazisinden doğduğu sanılabilir. Ama Ingiliz tiyatrosunu böyle saçma ve barbar kılan kaba biçim bozmalarında, Hamlet’te, önemli kendine özgülüklerden başka, gerçek bir dahinin yüce düşünceleri bulunur. – 224.
127 Pantaloon (Pantalone) – Italyan halk tiyatrosundan bir ka­rakter; zengin, ama pinti ve aptal bir Venedikli tacir. – 224.
128 Ortadoğu egemenliği için Britanya, Fransa, Osmanlı impa­ratorluğu ve Sardinya birliğinin Rusya?ya karşı 1853-56 Kınm sa- vaşı?na gönderme. – 224.
129 Bu, R. Benedix?in Die Schakespearomanie adlı kitabına gön­dermedir. Bu kitapta Shakespeare?in Alman dramasma etkisi olum­suz eleştiriliyordu. – 225.
130 Shakespeare’in Two Gentlemen of Verona komedyasından bir karakter. – 225.
131 Shakespeare, Timon of Athens (Atinali Timon), 4. perde, 3. sahne. – 226.
132 Shakespeare, Love’s Labour s Lost (Aşkın Boşa Giden Eme­ği), 5. perde, 2. sahne. – 226.

Kaynak: K.Marx, F.Engels, Yazın ve Sanat Üzerine I, Çeviren: Öner Ünalan, Sol yayınları, Birinci baskı, 1995

Previous Story

Müfettiş – Nikolay Vasilyeviç Gogol ‘Müfettiş benim yaşamımda bir dönüm noktası oldu.’

Next Story

Thomas More dair – Karl Marx, Friedrich Engels

Latest from Biyografiler

Van Gogh’un kitap tutkusu

Geçtiğimiz haftalarda Paris’in izlenimci koleksiyonuyla ünlü Musée d’Orsay, Antonin Artaud’un Van Gogh: Toplumun İntihar Ettirdiği kitabından yola çıkarak yazar ile ressamı, Artaud ile Van
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ