Zanlı, kurban, cefakâr! Çocukluğu Toroslar?da geçmiş birisi için keçi bunların da ötesindedir. Hayat kurucusu saymalı onu. Geniş bir dönüşme kapasitesine sahiptir. Eti, sütü, derisi, boynuzu, kemiği, kılı, hatta sesi başlı başına birer değerdir. Sesi dedim, bilerek dedim, Sezai Karakoç bir şiirinde, ?keçiler keçiler, İncil sesli keçiler? diye ışıtır bu sesi. Nesli günden güne tükenen ve tuhaf bir şekilde son otuz yıldır suçlu ilan edilen keçi, bir yandan da gittikçe popüler bir hale geliyor. Geçmişte şehir insanı için pek makbul olmayan varlığı, kaliteli yaşamın gereklerinden sayılıyor bugün. Ne olursa olsun, Anadolu adına iki canlının kitabını yeniden ve özellikle yazmak gerekir. Merkep ve keçi. Tarihin hareket kabiliyetini hatta Asya Tipi Üretim Tarzı?nı gerçeğe dönüştüren onlardır. Dile bile bakmak yeterlidir bu açıdan.

Ömer F. Oyal, bu zıpır olduğu kadar asi, değerli olduğu kadar kötülenmiş, itilmiş canlıyı inceliyor ve zengin bir toplam sunuyor Keçi adlı kitabında. Akdeniz ve Önasya milletlerinin onunla geçirdikleri süreçler ve onun izlerini belgelerle ortaya koyuyor. Bana kalsa, ilkin Konya Karatay Müzesi?ndeki keçi desenli yıldız çininin düşüne dalardım. Selçuklu mavisinin kanatlarıyla daha bir canlanan ve bir nazar boncuğu gibi neredeyse gökyüzünün derinliğini gözünde toplayan keçi figürünün çekimine kapılırdım . Antik çağ kalıntılarına yansımış figürlerin duyurduğu bir şeyler elbette vardır lakin Selçuklu çinisi ile Bizans mozaikleri yansıtabilmişler sanki keçinin ruhunu. Selçuklu ustaları kadar Bizanslı sanatçılar da içten duymuşlar o asi ruhu.

İLLÜSTRASYON: CORBIS

Hareket, dayanıklılık, verimlilik. Belki de keçi, bunca dayanıklılığını insandan öğrendikleri kadar ona öğrettiklerine borçludur. Neredeyse ilk evcilleştirilenlerden olması boşuna değil. Tırmanma, her koşula uyum sağlama ve hemen her mevsim mutlaka insanın işine yarayabilecek bir tarafının bulunması gücü olmuş keçinin. Anadolu?nun kıl çadırları onundur. Bir tür doğal klima özelliği taşıyan bu çadırlar göçebe toplulukların ekolojik yapı şaheseridir. Tasavvufta, dervişlerin dünya ile irtibatı kesmek için giydikleri keçi kılı gömleklere kadar incelir onun varlığı. Verim kanunu ve doğal dönüşümlülük keçinin toprağa benzeyen mütevazı doğasında saklıdır.

Masum mu kötü mü!
Oğlak? Keçinin tohumudur. Burçlardan birini o karşılar. Daha birkaç dakika önce anne karnında yaşayan bu hayat ve bahar müjdecisi, doğar doğmaz ebedi acelesi varmış ve dünyada gerçek olan tek şey o acemi ve sesi doğaya bırakmakmış gibi çırpınır. Hızla ayağa kalkar. İri ve güzel gözleri ile sağa sola bakınır. Döner annesinin memesine sarılır, sonra da bir an önce zıplayıp kaçmaya can atar. Oğlak sesindeki yüksek hız ve net acemilik hiçbir hayvanda yoktur. İstediği kadar günah keçisi sayılsın o. İstenildiği kadar savunmadan yargılansın keçi keçidir ve soyu hep sürer. İmgesiyle bile başlı başına yaratıcıdır hâlâ. Kelimelerden kimse söküp atamaz. Anlamı çoktan soyutlanıp şehirlileşmiştir bile.

Doğunun keçisi nispeten daha masum (Mevlânâ?nın dediği gibi, keçi selam verir), batının keçisi ise kötüdür. Bu iki kültür kendisine göre yorumlar onu, mite ve imgeye dönüştürür. Kültür ve medeniyetler çokça bu yorumlarla ayrışırlar birbirlerinden. Coğrafya ve inanç belirleyicidir. Ömer F. Oyal, mutfakta, dokumacılıkta, edebiyatta, halk kültüründe ve görsel sanatlarda onun bu aktif ve kalıcı etkisini olanca açıklığı ile karşımıza çıkarıyor. Bu insanın kadim dostu ve âdeta en yakını varlığa saygıyla bakmanın da bir yolu. Hatta insanın geleceği keçiyle yakından ilgili. Yola çıktığı noktada o da var çünkü. Tarih biraz da onun ayak izlerinde. Sıçramalarında.

Ömer Erdem
(04.02.2014, http://kitap.radikal.com.tr/)

Kitabın Künyesi
Keçi
(Zanlı, Kurban, Cefakar)
Ömer F. Oyal
Yapı Kredi Yayınları / ÖZEL DİZİ
İstanbul, 2014
192 s.

Keçi… İnsanlığın en eski dostlarından biri. İlk evcilleştirilen hayvanlardan biri. Ancak keçinin gerçekten evcilleşip evcilleşmediğine karar vermek biraz zor. O hem biraz evcildir hem de değildir. Hem insanla iç içe bir yaşam sürer hem de aslında başına buyruktur. Keçi güdülemez, sürünün liderini izler o kadar. Tabii o da yaşlı bir tekedir. İnsana olan bu yakınlığa karşın daimi hissedilen uzaklık keçiyi hep kuşkulu kılar: İnatçı, başına buyruk, bazen de anlaşılmaz.

Anlaşılmazlık; zan altında olmak ve neredeyse “olağan şüpheli”liktir. Buna rağmen sevimlidir de keçi. Hırçınlığının bir hoşluğu vardır. Bazen hınzır, bazen boynu bükük bir kurban; bazen karanlık tutkuların, şehvetin simgesi, bazen bütün günahlarımızı üzerine yüklediğimiz bir günahsız; bazen de düpedüz şeytan! Sebatkâr, dirençli ve cefakârdır da keçi. Olmadık yerlerde yaşama hırsıyla tutunur, aynı hırsla taşların, kayaların arasından, kurak bozkırdaki çatlaklardan mutlaka yiyecek bir şeyler bulur. Tutunma ustasıdır ve tırmanma ustası. “Görüş açısı” çok geniştir keçinin. İnatçılık ve görüş genişliği hayra alamet değildir. Muhtemelen çevrenin bu derece farkında olduğu için bu kadar inatçıdır keçi. Fakat başka şeyler de var. Keçi duyarlıdır. Yaşadığı herhangi bir travmatik olay keçide mutlaka bir iz bırakır. Keçi kişiliklidir ve kişilikli canlılar hep sorun yaratır. Hürriyet âşığıdır keçi, çekiştirilmeye, itilip kakılmaya gelemez. Başına buyrukluk… Bazen kurtlar tarafından katledilmeyle, bazen uçurumlardan yuvarlanmayla son bulsa da keçinin tutumu değişmez. Bazen bir tutam ot için, bazen başka bir keçiye ulaşmak için “yardan uçar”, bazen de dağlarda kaybolup gider. Fakat keçide pişmanlık hissedilmez. Kendi eyleminin, hür iradesinin sonuçlarına boyun eğmiştir keçi. Bir yaşamın sonu, yemek sofrasında, bir kıl kilimin desenlerine veya bir tulumun nağmelerinde bitiyorsa, hür iradenin olumsuz ihtimalleri o kadar da önemsenmez.

Ömer F. Oyal’in yazdığı Keçi – Zanlı, Kurban, Cefakâr kitabı, mitolojiden halk kültürüne, yetiştiricilikten sanata keçi hakkında herşeyi bir araya getiriyor.
(Tanıtım Bülteninden)

Previous Story

Gözyaşının Kimyası – Peter Carey

Next Story

Poetik İmge Nedir (Şiir?de ?İmge? Nedir, Nasıl Kurulur) – Serkan Engin

Latest from Felsefe

Nietzsche

FRIEDRICH NIETZSCHE: Felsefede “Akıl”

Felsefede “Akıl” 1 Soruyorlar bana, nedir filozoflardaki bütün bu alerji diye?… Sözgelimi tarih duygusu eksiklikleri, oluşun düşünülmesine bile duyduktan nefret, Mısırcılıkları.[17] Bir davayı tarihsellikten
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ