Başrolü bolluk ve bereketin peşinden giden ailelere veren John Steinbeck’in Gazap Üzümleri’nin aksine, Guthrie Yukarı Düzlükler’de kalıp kıt kanaat geçinmeye yetecek kadar para kazanan ve endüstriyel tarıma karşı koyan azimli çiftçilerin, Tike’la Ella May’in hikayesini anlatır. Kitabın her sayfası bu çiftçilerin gündelik yaşamlarının incelikleriyle, yazarın bizzat tanıklık ettiği bir sefaletle ve sefaleti çekenlerin içlerindeki güçten doğan asi bir neşeyle doludur. Toprak Ev edebi diliyle de dikkat çeker; Guthrie’nin yazdığı uzun bir şarkı sözü gibidir. Tike’la Ella May’in Yukarı Düzlükler kadar sade, yağmur kadar gerçek aşklarını, cinselliklerini, kendi topraklarına kendi elleriyle sıcak, soğuk, rüzgar, yağmur geçirmeyen bir kerpiç ev yapma isteklerini, isyanlarını, insanca bir yaşam hayallerini renkli, ahenkli, mizahi bir dille ve beklenmedik benzetmelerle anlatır.
(Tanıtım Bülteninden)
Woody Guthrie: Sözü ve müziği toprak
Efsanevi folk şarkıcısı, ozan yazar Woody Guthrie?nin tamamlanmış tek romanı Toprak Ev, Kolektif Kitap etiketi, Evrim Öncül çevirisiyle nihayet Türkçede.
Efsanevi folk şarkıcısı, ozan yazar Woody Guthrie?nin doğumunun yüzüncü yılına denk gelen 2012 Temmuzu?nda romanı Toprak Ev?in tamamlanmış halinin keşfedildiği müjdelenmişti. Harper?Infinitum Nihil, romanı Şubat 2012?de yayımladı. İşte o tarihten tam bir yıl sonra, Toprak Ev, Kolektif Kitap etiketi, Evrim Öncül çevirisiyle Türkçede.
Toprak Ev?in girişinde yer alan ve Guthrie?nin zorlu hayat mücadelesini özetleyen, Johnny Depp ve Douglas Brinkley?in uzun sunuş yazısından bir bölümü paylaşıyoruz.
Aklımızda iki soru vardı: Toprak Ev neden 1940?ların sonunda yayımlanmamıştı? Guthrie büyük bir şevkle yazdığı romanını neden unutulmaya bırakmıştı? Bunların birkaç olası cevabı var. Büyük ihtimalle Guthrie romanın film haklarının satılabileceğini umuyordu ve bu sabır gerektiren bir süreçti. Belki romandaki bazı şeylerin modası geçmiş olduğunu ya da cinsel açıdan tahrik edici dilin zamanının çok ötesine geçtiğini (1940?larda edebiyatta ?sert penis? gibi ifadeler tasvip edilmiyordu) hissediyordu. Guthrie cesurca kaleme aldığı sevişme sahnesiyle cinsel ilişkinin psikolojik dinamiklerini ustalıkla keşfeder. Ancak bu sahne, Henry Miller?ın Yengeç Dönencesi romanının yasaklandığı bir dönemde, yanlış bir şekilde pornografik olarak değerlendirilebilirdi.
Romanın yayımlanmamasının bir başka sebebi de, sol eğilimli bir kitabın, Sovyet komünizminin en azılı düşman ilan edildiği Truman döneminde basılmasının çok zor olması. Ayrıca zamanın eleştirmenleri, romanın kerpiç yapılar karşısındaki heyecanını bir fetiş gibi görüyordu.
Toprak Ev?in sonlarına doğru Tike, ciğeri beş para etmez kapitalist akbabaların kendilerinden çalmasına müsaade eden Texaslı ve Oklahomalı dürüst insanların koyun gibi davranmasından yakınır. Endüstriyel tarımın taşralı ailelere cinnet geçirtmesini engellemek amacıyla 1980?lerde ortaya çıkan ve Willie Nelson ile Neil Young?ın desteklediği ?Farm Aid? [Tarımsal Yardım] hareketinden çok önce, Guthrie açgözlü bankalarca soyulan orta sınıf için endişe duyuyordu.
Tike?ın Ella May?le ahırda sevişmeye hazırlandığı sahnede, etrafındaki her şeyin, ?evin, ahırın, demir su deposunun, yel değirmeninin, küçük kümesin, eski barakanın, bütün çiftliğin ve otlağın kendisinin bir parçası, tıpkı çiftlikteki tavuklardan gelen, ağzından girip boğazından geçen yumurta gibi bir parçası? olduğu düşünceleri döner durur kafasında. Tike kiralık arazisindeki samanla bile biyolojik olarak birdir.
Toprak Ev seneler süren gebelik döneminin ardından 1947?de tamamlandı. Kısa süre sonra Guthrie?nin sağlığı Huntington hastalığı yüzünden bozulmaya başladı. Ramblin? Jack Elliott ve Pete Seeger gibi öğrencileri onun folk repertuarını popülerleştirirken, Toprak Ev Lerner?ın dosyaları arasında kaldı. Thomas Hart Benton?ın bir duvar resmi ya da Erskine Caldwell?in bir romanı gibi, farklı bir çağa ait bir eserdi bu: Soğuk Savaş sırasında öne çıkan roman kategorilerinden hiçbirine girmiyordu. Ancak Guthrie?nin de dediği üzere, ?Her güzel şeyin bir zamanı vardır?. Kerpiç yapılarda yaşamanın ne kadar doğru olduğu ortada artık. Oscar Wilde haklıydı: ?Edebiyat, hayattan önce davranır hep.? Guthrie Toprak Ev?i küresel ısınmayı önceden görerek yazmış sanki.
Guthrie?nin sesini okumak halkın sesini, kendi halkının, Büyük Düzlükler?de yaşayan ve çektikleri ızdırabı duyuramayan çalışkan insanların sesini işitmek demektir. Kaybın, ezilenlerin, kıt kanaat geçinen unutulmuş Amerikalıların sesiydi o.
Sıradan bir adam olan Guthrie?nin sanatını kullanarak emekçi sınıfı göklere çıkarırken gösterdiği gayret olağanüstüydü. Günün birinde Amerikalıların borç ve kredi yasalarını nasıl kaldıracakları öğreneceğini umut ediyordu. O işitilmek, işe yarar olmak istiyordu. Siyasi inançlarının tanınmasını, onlara saygı duyulmasını ve kıymet verilmesini talep ediyordu. Yazdığı aşk sahnelerinden anlaşılacağı üzere Guthrie kimseden çekinmiyordu. İçinde korku namına hiçbir şey yoktu. Sanatını yaşıyordu o. Lafın kısası, Guthrie sadece kendi zamanının insanlarına değil, adaletsizliğe öfke duyan, hakikate aç, sınıf eşitsizliğini sonlandırmanın yollarını arayan sonraki nesillere de ilham verdi.
Toprak Ev?in yayımlanmasının Woody Guthrie?nin yüzüncü doğum günü kutlamalarının ayrılmaz bir parçası, önemli bir kültür olayı ve Guthrie külliyatına büyük bir katkı olduğunu düşünüyoruz. Bu roman onun için bir yan projeydi; ülke çapında şarkılar söyleyerek sürdürdüğü gözü kara hayatının merkezinde değildi. Buna rağmen gücü ve yoğunluğuyla, durmaksızın büyüyen Guthrie arşivinde önemli bir yer edindi. Toprak Ev?i okuttuğumuz Bob Dylan, Guthrie?nin zengin kesimin ahlak pusulasının şaştığı yoz bir dünyada yoksul halkın sevgi ve anlam arayışını böylesine gerçekçi bir şekilde sunan yazım tarzı karşısında hayrete düştüğünü söyledi.
Toprak Ev?in keşfiyle birlikte Guthrie Amerikan edebiyatının ölümsüz isimleri arasındaki yerini aldı ve yirminci yüzyılda da Amerika kırsalının ruhu olmaya devam ediyor. Onun müziği toprak. Sözleri de ?şarkı sözleri, anıları, makaleleri ve şimdi de romanı? kerpiç tuğlalar. O halk için halkın yanında olan bir halk adamı. Onun dile getirdiği hakikat dinlemeyi erdem edinmiş, yüreklerinde umut ve güç olan insanlar tarafından her daim duyulsun. Guthrie?nin emekçi-ozan mirası son derece insanidir ve eserleri sonsuza dek övülmelidir. Steinbeck?in sözleriyle, ?Woody, Woody?dir işte. Binlerce insan onu böyle bilir. O sadece bir ses ve gitardır. Bir halkın şarkılarını söyler ve sanırım bir bakıma kendisi de o halktır. Sert ve genizden gelen sesiyle, boynunda paslı bir janta asılı bir lastik levyesi gibi duran gitarıyla, Woody?nin sevimli bir tarafı yoktur, keza söylediği şarkıların da.
Dinlemesini bilenler için çok daha mühim bir şey vardır onun sesinde. Baskılara göğüs geren ve mücadeleci bir halkın iradesi.?
Douglas Brinkley ve Johnny Depp
New Mexico, Albuquerque
Kitabın Künyesi
Toprak Ev
Woody Guthrie
Kolektif Kitap / Roman Dizisi
Çeviri : Evrim Öncül
İstanbul, 2014
218 s.