Anadolu topraklarında yaşanmış, dünya tarihinin en ünlü savaşını arkeolog, çeviri ustası Azra Erhat çocuklar için anlattı!
Eski Anadolu uygarlıklarının izini süren ‘mavi yolculukları’ başlatanlardan, hümanist anlayışın ülkemizde yaygınlaşmasına öncülük etmiş arkeolog, filolog ve düşünür Azra Erhat, çocuklara Çanakkale yöresinin söylencelerini anlatıyor. Editörlüğünü Semih Gümüş’ün üstlendiği ‘Köprü Kitaplar’ dizisinin altıncı kitabı Troya hakkındaki söylenceleri yalın bir dille aktarıyor. Ülkemizi tanıma, tarihimize sahip çıkma ve saygı duyma bilincinin gelişmesine yardımcı olacak bir kaynak niteliğindeki kitabın girişinde, Çanakkale Boğazı’nın söylenceleri ve Troya’nın bulunuşu; sonrasında, ünlü Paris ve Helene söylencesiyle başlayan destan bölümü yer alıyor. Kitap, 2000 yılında kaybettiğimiz değerli karikatürcümüz Ferruh Doğan’ın özgün desenleriyle bezeli.
Ünlü Anadolulu tarihçi ve ozan Homeros’un İlyada destanında on yıl sürdüğü anlatılan Troya Savaşı filmlere konu olmuş, hakkında pek çok kitap yazılmıştır. Azra Erhat’ın, Homeros’un ünlü İlyada ve Odysseia destanlarının ozan A. Kadir’le birlikte yaptığı şiirsel çevirisi de, Yunan ve Roma mitolojilerini açıklayan Mitoloji Sözlüğü (1972) de alanlarında hâlâ en yetkin kaynaklar sayılmaktadır. İlk kez 1981’de yayımlanan Troya Masalı, Erhat’ın çocuklara Anadolu destanlarını sevdirme çabasının ürünü.
Yazar Azra Erhat 1915’te İstanbul’da doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ni bitirdikten sonra Klasik Filoloji Bölümü’nde asistan oldu. Bir dönem gazetecilik yaptı. İlyada ve Odysseia destanlarının yanı sıra Eski Yunan düşünürlerinin eserlerini Türkçe’ye çevirdi. Başka pek çok çevirisi dergilerde yayımlandı. Halikarnas Balıkçısı ve Sabahattin Eyüboğlu’yla birlikte ‘mavi yolculuk’ terimini Türk ve dünya yazınına kazandıran Erhat, hümanist anlayışın Türkiye’deki öncülerindendir. Eski Yunanca’dan yaptığı çeviriler kadar, İşte İnsan ? Ecce Homo (1969) adlı kitabıyla da önemli bir düşünür olduğunu ortaya koymuştur. Erhat, 1982 yılında yaşama veda etti.
Cihan Erken’in 30/10/2009 Tarihli Radikal Gazetesi Kitap Eki’nde Yayınlanan “Masalların masalı: Troya Masalı” Adlı Yazısı
Günışığı Kitaplığı tarafından yayımlanan Köprü Kitaplar dizisi Çağdaş Türk Edebiyatı?yla genç okurlar arasında bir köprü kurmayı amaçlıyor. ?Bu köprünün bir ucunda seçtiğimiz kitaplar, diğer ucunda ise okurlar duruyor. Şimdilik bir hayal köprüsü. Geçmeden ne olduğu, ne işe yaradığı anlaşılmaz,? diyor Gümüş. Dizide, bundan daha önce Necati Tosuner?in Keleş Osman, Ayhan Bozfırat?ın Sokakta Tek Başına, Ömer Seyfettin?in Sivrisinek, Necati Güngör?ün Sessiz Yürek, Osman Şahin?in Katuna?da Dokuz Ay adlı kitapları yayımlandı. Şimdi de, ülkemizde Hümanizm akımı olan Mavi Anadolucular?ın en önemli temsilcilerinden olan ve aynı zamanda, tarihçi ve ozan Homeros?un İlyada ve Odysseia adlı kitaplarını A. Kadir ile birlikte Türkçe?ye çeviren Azra Erhat?ın Troya Masalı adlı eseri raflarda yerini aldı. Yazarın bunca marifeti olunca, genç okuyuculara yönelik büyükler için de bir kaynak olabilir- İlyada ve Odysseia?ya giriş niteliği taşıyan bir kitap kaleme alması da şaşırtıcı olmamaktan öte, kaçınılmazmış.
Batı Edebiyatı?nın en önemli eserlerinden olan ve çağdaş edebiyata da ilham veren İlyada ve Odysseia?nın mutlaka okunması gereken kitaplar olduklarını, okullarda zorunlu tutulan okuma listelerinde her zaman sarsılmaz bir yere sahip olduklarını biliyoruz -hatta bu kitapları, gençliklerinde okuyamadıkları için ilerleyen yaşlarında hayıflananlar bile var. Azra Erhat da, İlyada ve Odysseia?nın geçtiği topraklara dair bir anlatı kaleme almış. İlk kez 1981 yılında yayımlanan Troya Masalı, Azra Erhat?ın akıcı dili ve sade üslubuyla ve Ferruh Doğan?ın çizimleriyle, birbiriyle iç içe geçmiş olan Ege Uygarlığı ve Anadolu Uygarlığı?na dair hikâyeler anlatıyor.
Troya Masalı?nda, binlerce yıldır süregelen bir masalı- ya da söylenceyi- Azra Erhat?tan, onun bakış açısıyla okuyoruz ve hatta duyuyoruz. Çünkü kitap, kelimenin tam anlamıyla bir anlatı. Sanki Erhat karşınızda ve kendi sesiyle hikâyeler anlatıyor gibi. Bu nedenle, sade ve akıcı anlatımıyla kitabı elinizden bırakmak mümkün değil. Aynı zamanda yazar, okuyucuda hem merak uyandırıyor, hem de onu çeşitli akıl yürütmelere gark ediyor.
Kitap önce, Çanakkale Boğazı?nın masallarıyla başlıyor. Yazar, genç okuyucuyu Çanakkale Boğazı?nın geçmişten kalma anıtlar, eski surlar ve kulelerle bezenmiş atmosferinde bir yolculuğa çıkarıyor. Ve bu gezintiyi öyküleriyle süslüyor. Çanakkale Boğazı?nın adının neden Helle?nin Denizi anlamına gelen Hellespontos olduğunu anlatıyor önce. Tarih boyunca savaşlara sahne olmuş olan Çanakkale?ye varmışken, ?Dumlupınar denizaltısının kara bahtlı yiğitlerini ? de, burada 1915 yılında Mustafa Kemal kumandanlığında verilen mücadeleyi de anmadan edemiyor.
Troya?yı bulan adam
Troya Savaşı da Çanakkale Boğazı?nın kilit noktasını ele geçirmek için rastlanan ilk savaş. Erhat savaşı anlatmadan önce şehrin tarihinden ve kuruluşundan bahsederken taşlar yavaş yavaş oturuyor okuyucunun kafasında. Belirtmeden geçmeyelim, Erhat, Çanakkale Boğazı?nı -tek ayağı sakat olduğu halde- yüzerek geçmiş olan İngiliz şair Lord Byron?a da Türkleri sevmediği için -belki biraz amacını aşan bir coşkuyla- verip veriştirmeyi de ihmal etmiyor.
Troya?yı bize kimler tanıttı adlı bölümde ise, çocukken Homeros?un İlyada adlı destanını okuyup Troya?yı bulmaya karar veren ve gerçekten de Çanakkale?nin otuz kilometre güneybatısında Hisarlık Tepesi?nin üzerinde yaptığı kazılarla şehre ulaşan Alman Heinrich Schliemann?ın hikâyesini anlatıyor.
Kitap, tüm yönleriyle Troya Savaşı?nın anlatıldığı Troya Masalı adlı bölümle devam ediyor. Erhat, Troya şehrinin başındaki Priamos?un en büyük oğlu olan Hektor?un şehri savunmasını Mustafa Kemal?in Çanakkale?yi savunmasına benzetiyor. Hikâyemize dönersek, Paris?in İda Dağı ?nda Kaz Dağı- ayılarla büyütülmesinden, meşhur güzellik yarışmasına, Paris?in dünyanın en güzel kadınını aramak üzere yolculuğa çıkmasına, Helene?i kaçırıp Troya?ya getirmesine ve Akhalar?ın on yıl süren savaşa hazırlık sürecine kadar tüm hikâye geliyor gözümüzün önüne. Kitap, Savaş, Patroklos Destanı, Hektor ve Akhilleus?un Savaşı , Troya?da Yas ve Tahta At Söylencesi adlı bölümlerle sona eriyor. Kitap sona eriyor ermesine ama, bu söylencenin yarattığı etki hiç sona ereceğe benzemiyor.
Kitabın Künyesi
Troya Masalı
Azra Erhat
Resimleyen: Ferruh Doğan,
Günışığı Kitaplığı, 2009,
96 sayfa