Türkiye’de ilk 1 Mayıs şiiri…

Türkiye’de işçi sınıfının birlik, dayanışma ve mücadele günü olan 1 Mayıs’la ilgili ilk şiir emekçi kadın şair Yaşar Nezihe Bükülmez tarafından 1923 yılında Aydınlık Dergisi’nde yayınlanmıştır. Şiiri şöyledir:

1 Mayıs
Ey işçi…
Bugün hür yaşamak hakkı seninken
Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.
Sa’yınla edersin de ‘tufeyli’leri zengin
Kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin?

Rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd;
Lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.
Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden.
Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden,
Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün.
Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.
Ey İşçi…
Mayıs birde bu birleşme gününde
Bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…
Baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;
Yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.
Patron da fakir işçilerin kadrini bilsiz
Ta’zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin,
Dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.
Bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.
Herkes yay kaldı, ne tren var, ne tramvay
Sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say…
Birgün bırakınca işi halk şaşkına döndü.
Ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü.
Sayende saadetlere mazhar beşeriyet;
Sen olmasan etmezdi teali medeniyet.
Boynundan esaret bağını parçala, kes, at!
Kuvvetedir hak., Hakkını haksızlara anlat.?

*“Bu şiirde açık bir ‘militan’ söylem hakimdir. Şair; grevin, işçinin kapitalist ile savaşımında hakkını alması için önemli ve etkili bir siyasi araç olduğunun bilincindedir. Döneminin koşullarına göre düşünsel düzeyde öncü/avant-garde bir şiirdir bu. Şiirin ilk bendi on bir, ikinci bendi on üç, üçüncü bendi dört dizeden oluşmuştur. Biçimi özgündür. Kimi sapmalar, sert sesliler kullanılmıştır. Dizeler ikişerli olarak uyaklıdır. Uyaklar yukarıdan aşağıya coşkulu ve epik bir okuma, akış sağlamaktadır. Sesli okunduğunda, Tevfik Fikret’in, Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerine benzer sesler duyulmakta, çağrışımlar akla gelmektedir. Yaşar Nezihe’nin 1 Mayıs şiiri bir “düşünce ve eylem” şiiri olarak’proleter disiplinin sesi’yle yazılmıştır ve gerçekçidir. Dili oldukça sadedir.”
*Mevsimsiz Edebiyat Dergisi Mayıs-2004