1474 yılında Sevilya?da doğan Bartolomeo de las Casas, tarihçi olmasının yanı sıra, bir Dominiken papazdı. Ayrıca Casas, uluslararası hukuk ve insan hakları normlarının ilk savunucularından ve köleciliğe karşı çıkan ilk Avrupalı olarak da bilinir. Casas, 1552?de yayımlanan ?Yerlilerin Gözyaşları?nda, yerlilerin sömürgeci Batılı güçlerce acımasız bir şekilde nasıl yok edildiğini anlatıyor. Yayımlandığı dönemlerde büyük ilgi gören ve Batılıları sömürgecilik üzerine düşünmeye sevk eden eser, barındırdığı insani değerler bakımından, günümüzde de önemini koruyor.
(*) Latin Amerika’da sömürgeciliğe karşı direnen ilk gerilla önderi Kasik Hatuey, adaya çıkışlarından itibaren İspanyolların eline geçmemeye çalıştı. Çünkü onları tanıyordu ve neler yapabileceklerini iyi biliyordu. Ama sonunda yakalandı ve diri diri yakıldı. Yakılma nedeni, zalim Hıristiyanların eline geçerek işkence ile öldürülmekten kurtulmak için kaçması ve kendisini savunmuş olmasıydı. Kazığa bağlandıktan sonra, yanına yaklaşan Aziz Francisco tarikatından bir keşiş, Tanrı’dan ve Hıristiyan inancından bahsettikten sonra, celladın kendisine tanıdığı bu kısa zaman süresi içinde eğer Hıristiyanlığı kabul ederse günahlarından kurtulacağını ve öldükten sonra cennete gidebileceğini söyledi. Hatuey, keşişin söylediklerini dinledikten sonra bir an düşündü ve bütün İspanyolların cennete gidip gitmediğini sordu. Keşiş, “Evet, cennetin kapıları iyi İspanyollara açıktır” dedi. Kasik Hatuey keşişe şu cevabı verdi: “O zaman ben cehenneme gideyim, çünkü cennette İspanyollarla karşılaşmak istemiyorum”. (*) Tanıtım Yazısı
Yerlilerin Gözyaşları – Mustafa Yelkenli
(24/09/2010 tarihli Radikal Kitap Eki)
Sömürgecilik tarihinin ilk aşamalarında Portekiz ve İspanya öne çıkar. Kristof Kolomb?dan hemen sonra Portekiz ve İspanya kralları Atlas Okyanusu?nu hayali bir çizgiyle ikiye bölerek bu çizginin batısında kalan her bölge İspanya?nın, doğusunda kalan bölgelerde Portekiz?in sayıldı. Tam 100 yıl boyunca bu bölgeleri sorunsuz bir şekilde sömürgeleştirip yağmaladılar. Sömürgecilerin gelmesinden önce 50 milyon olan yerli nüfusu 40 yıl sonra 4 milyona düştü. Yoğun bir katliam ve köleleştirme siyaseti uygulayan İspanyollar bu bölgelerde konuşulan yerel dillerin yok olmasına yol açıp kültürel ve fiziksel bir soykırım uygulamaktan çekinmediler.
Sömürgeci güçler işgal ettikleri her bölgeye Hıristiyan din adamlarını da götürerek yerli halkları Hıristiyanlaştırarak onların kültürel ve inançsal zihniyetlerini de şekillendirmeye başladılar. Bu misyonerlerin görevi yerli halklara Tanrı inancını aşılayarak kiliseye bağlı kılınmalarını sağlamaktı. Birçok din adamı, yerli halkların dinsiz olduklarını söyleyerek Tanrı?nın bunları beyazlara kölelik yaparak cezalandırdıklarını da söyleyebiliyorlardı. Ama ne var ki, sömürgeci güçlerin yaptıkları katliamları da yine bu misyonerlerin yazdıklarından Avrupalılar öğrenebildiler. Yüzlerce yıl önce yerlilere yapılan insanlık dışı uygulamaları ise ilk kez Bartoloméo de las Casas?ın eserlerinden öğrenmek mümkün oldu. Tarihçi ve papaz olan Casas Amerika yerlileri üzerindeki baskılara karşı çıkan, sömürge sistemlerini eleştiren, köleliğin kaldırılması talebinde bulunan ve insan hakları savunucusu olan ilk Avrupalı sayılır.
Birçok Hıristiyan din adamlarının yerlileri ilkel ve aşağı oldukları için köle olabilecekleri konusunda düşünce ileri sürünce Bartoloméo de Las Casas, bu ırkçı düşüncelere karşı çıkarak İspanyolların yerlilerle yaptıkları savaşı haksız olarak nitelendirir. Yerlilerin mallarının yağmalanmasını, topraklarının gasp edilmesini ve yerlilerin köle olarak çalıştırılmasını haksız bulur. Ülkesinde İspanyol düşmanı ilan edilen Casas bu fikirleriyle uluslararası hukukun ve insan haklarının ilk savunucusu olarak kabul edilir. Sömürgecilerle gittiği her yerde yerlilerin acılarına tanıklık eden Casas, bu halkların acımasızca nasıl yok edildiklerini eksiksiz bir şekilde Yerlilerin Gözyaşları adlı kitabında yazar. Yayımlandığı dönemde büyük ilgi uyandıran bu kitap aynı zamanda sömürgeciliğe karşı olan seslerin yükselmesine de neden olur.
Kitabın Künyesi
Yerlilerin Gözyaşları / Yerlilerin Yok Edilişinin Kısa Tarihi
Bartolomeo de las Casas,
Çeviren: Oktay Etiman,
İmge Kitabevi,
Baskı Tarihi: Eylül 2009,
142 sayfa