Paris Komünü Üzerine Bir Klasik
Paris Komünü üzerinden yola çıkan değerlendirmelere çokça rastlanır. Özellikle dünyada ve Türkiye’de son yıllarda başlayan, arkasının kesilmeyeceği de anlaşılan isyan dalgasıyla beraber bu tür değerlendirmeleri daha çok duyacağımız da kesin. Ancak bu denli yoğun atıf yapılan Komün’de tarihsel olarak neler yaşandığı ülkemizde çok az bilinir.
Paris Komünü nasıl ortaya çıktı? Gün gün neler yaşandı? Hangi tarihsel deneyimler nasıl oluştu? Komün nasıl bastırıldı? Sonrasında neler oldu? Komüncüler anılarını mektuplarda nasıl yansıttılar? Bu soruların cevabını veren bir tek kaynak var: Lissagaray’ın kitabı. Marks’ın Komün üzerine yazılmış en önemli eser olarak değerlendirdiği bu kitap Komün üzerine yorum yapan ustalar dahil herkes için kaynak olmuştur. Bizzat Komün deneyiminin içinde bulunan yazarın, sonraki beş yıl boyunca yüzlerce kişiyle tek tek görüşerek ortaya çıkardığı bu klasik eser bir belgesel-roman tadında okunabiliyor.
Çeviriyi yaparken Şule Ünsaldı ve editoryal aşamada Levent Ayaşlıoğlu son derece titiz bir çalışma yürüttüler. Kitabın Türkiyeli okura yabancı gelmemesi için uzun bir çalışma sürdürüldü. Bunun yanısıra son derece ayrıntılı, bazı dönemlerin gün gün anlatıldığı bu kapsamlı eserin iki cilt olarak basılması uygun bulundu. Birinci Cilt (Kuruluş ve İktidar) Komüne giden siyasal koşullar ve Komün’ün oluşum ve kurumlaşma deneyiminin tüm ayrıntılarını içermektedir. İkinci Cilt (Kanlı Hafta, Sonrası, Anılar, Belgeler) ise Komünün bastırılmasıyla birlikte başlayan zulüm ortamının ve Komün sonrası Fransa ve Avrupa’da oluşan koşulların resmedilmesinin yanısıra, belgesel bir içeriğe kavuşarak anı ve mektupları içeren doğrudan tanıklıkları yansıtmaktadır.
Lissagaray’ın 1871’de Brüksel’deki sürgün günlerinde kaleme aldığı “Mayıs’ta barikatlar arkasında sekiz gün” (Huites journées de mai derrière des barricades) ve 1873’de kaleme aldığı “Versailles’in vizyonu” (Vision des Versailles) adlı çalışmalarının ürünü olan eser, Komün gibi son derece kompleks bir görüngünün nesnel bir incelemesidir.
Sosyalist niteliklerinden çok insancıllığı ve idealist cumhuriyetçiliğiyle öne çıkan yazar, anlattığı olayların hem aktörü hem de izleyicisidir. Öyküdeki öncelikli rol, Parislilerindir. Arka planda, Nisan ve Mayıs çatışmalarında inanılmaz özveri gösteren halk vardır. Eser yalnızca baskılara karşı gerçekleştirilen bir direnişin öyküsü değildir. Aynı zamanda dönemin tüm toplumsal düşünce akımlarının ve Komün içerisindeki çelişki ve çatışmaların geniş bir panaromasını içermektedir. Önemi, ekonomik olmaktan çok toplumsaldır. Marksist bir çizgiden çok ansiklopedist bir gelenekten gelen yazar, yirmi beş aylık çalışması boyunca, o dönemde Londra’da, İsviçre’de sürgünde bulunan herkesin tanıklığına başvurmuş, döneme ait eline geçirebildiği tüm belgeleri incelemiştir. Eser bu yönleriyle uluslararası literatürde Paris Komünü ile ilgili artık bir klasik olarak değerlendirilen temel başvuru kaynağı olarak ele alınmaktadır.
(Tanıtım Bülteninden)
Yazara Dair: Prosper-Olivier Lissagaray
(1838, Toulouse-1901 Paris)
Bağımsız sosyalist, cumhuriyetçi, gazeteci ve edebiyatçı. Ama özellikle, kendisinin de katıldığı 1871 Komün Tarihine ilişkin yaptığı araştırmalarla tanınır.
Lissagaray, güç koşullarda tamamladığı edebiyat öğreniminden sonra, 1860?da Paris?e gelir, edebiyat çalışmalarına burada devam eder. 68?de imparatorluk karşıtı eylemlere katılır ve birçok muhalif gazete çıkarır. İmparatora ve imparatoriçeye hakaret etmek gibi çeşitli suçlardan tutuklanarak cezaevine girer; birkaç ay sonra serbest bırakılır. 1871?de Komün?e katılır veLe Tribun du Peuple (Halkın Savunucusu) adlı gazeteyi çıkarır. Yenilgi sonrası Brüksel?e sürgüne gönderilir. 1876?da Brüksel?de, 1871 Paris Komünü?nü adlı kitabını yayınlar. Ancak kitap Fransa?da yasaklanır.
1880?de çıkarılan genel afla Paris?e geri döner. Bataille ve la Grande Bataille dergilerinin baş redaktörlüğü yapar. 1893?den sonra la Vie algérienne et tunissienne dergisinde çalışır ama asıl çalışmalarını 1871 Paris Komünü?nün, 1896?da çıkacak olan ikinci baskısı üzerine yoğunlaştırır.
1901?de 63 yaşında bir larenjit nedeniyle ölür, cesedi Père-Lachaise?de iki milyon kişinin önünde yakılır.Auch?ta, onun adına dikilen ve 1903?ten sonra ziyarete açılan bir anıt vardır.
Kitabın 1886?da yayınlanan İngilizce çevirisi, Brüksel?deki sürgün döneminde tanıştığı ve kendisine âşık olan Éléanor Marks (Karl Marks?ın kızı) tarafından yapılmıştır.
Kitabın Künyesi
1871 Paris Komünü Tarihi 1. Cilt
(Kuruluş ve İktidar)
Prosper Olivier Lissagaray
Nota Bene Yayınları / Tarih Dizisi
Kapak Tasarımı : Canis Döşemeci Başsüllü
Editör : Levent Ayaşlıoğlu
Çeviri : Şule Ünsaldı
Ankara, 2013, 1. Basım
328 s.
