10 soruda Ulysses

1. Ulysses’in omurgası hangi büyük esere paralel kurulmuştur?
Adını Odysseus’un Latincesinden alır. On sekiz bölümün çelişkisi Homeros’un eseriyle eştir, bölüm başlıkları aynıdır. Stephen Dedalus, Leopold Bloom ve Molly B. ise Telemachus, Odysseus ve Penelope ile benzeşir. Eliot’ın deyişiyle, “antikite ile çağdaşlığı sürekli bir paralellik içinde ele alır.”

2. Joyce, Dublin şehrini aktarabilmeyi nasıl başardı?
“Ulysses’i yazarken sözcüklerimle Dublin’in renk ve atmosferini vermeye çalıştım; Dublin’in donuk ama yine de parlayan atmosferi, sanrısal dumanları, paramparça karmaşası, barlarının havası, sosyal durağanlığını – bunlar yalnızca sözcüklerimin yapısıyla aktarılabilirdi. Benim için düşünce ve konu birtakım kişilerin gösterdiği kadar önemli değil. Herhangi bir sanat eserinin hedefi duyguların aktarımıdır; yetenek, o duyguyu aktarabilme hüneridir.”

3. T.S. Eliot, Ulysses’i okuduktan sonra Virginia Woolf’a Joyce için ne dedi?
“On dokuzuncu yüzyılı bitiren adam” olduğunu söyledi. Modernist hareket düzyazıya bilinçakışıyla yansır. Joyce’un yapıtlarında dönemin çığır açmış fiziksel buluşlarından, zaman anlayışındaki değişimlerden, psikanalizden etkiler görülmektedir.

4. Ulysses’in on sekiz bölümü birbirine benzer mi?
Joyce, niyetinin yalnızca miti ele alıp günümüze uyarlamak olmadığını, her serüvenin bütüne bağlı ve ilişkili kendine özgü tekniğiyle yaratıldığını söylemişti. Her bölüm farklı bir saat diliminde, farklı bir mekânda geçerken, kullanılan anlatım tekniği, seçilen temsili organ (böbrek, üreme, kalp, ciğerler, vb.), bölüme özel renk, sanat ve sembol farklıdır.

5. Ana çatışma ekseni olan babalık arayışı için, Joyce hangi motifleri kullanır?
Stephen sembolik babasını, Bloom ise oğlunu arar. Her ikisi de gerçekte, kendi kişiliklerini güçlendirmek adına arayıştadır. Odysseus ile Telemachus arasındaki ilişkiyle paraleldir. Stephen iki motifi daha anımsar. İncil’de geçen kutsal üçlü ve Hamlet.

6. Bloomsday nedir?
Kitabın yıldönümünün kutlandığı, Joyce’un her yıl Dublin’de anıldığı gündür. Ulysses’in başkarakteri Leopold Bloom’dan adını, romanın geçtiği 16 Haziran’dan gününü alır. Karısı Nora Barnacle ile ilişkilerinin başlangıç günü olduğu için Joyce roman zamanı olarak bu tarihi seçmiştir.

7. Joyce’un yedi yılda yazdığı roman ne zaman tam bir metin olarak, yasaksız yayımlanabildi?
Yalnızca on yedi saati anlatan romanı Joyce yedi yılda yazmıştır (1914-1921). 1918’de ilk bölümleri Amerika’da The Little Review edebiyat dergisinde tefrika edilirken yasaklandı. 1919’da The Egoist dergisinde bölümler yayımlanırken, müstehcenlik nedeniyle 1936 yılına kadar İngiltere’de de yasaklandı. 1922 yılında tam metin Paris’te Shakespeare and The Company tarafından Joyce’un el yazısının okunamazlığı ve dizgicilerin İngilizce bilmemesi nedeniyle dizgi hatalarıyla dolu olarak yayımlandı. Joyce uzmanlarınca beş bini aşkın eksiklik, atlama, yer ve yazım değişikliği yapıldıktan sonra düzeltilmiş basımı ancak 1984 yılında okura sunuldu.

8. Ulysses’in anlatıcısı kimdir?
Üçüncü bölümde Stephen’ın iç sesini; on üçte bilinmeyen anlatıcıyı, Gerty MacDowell ve Bloom’u birlikte; on dördüncü bölümde İngiliz yazarlarını temsilen farklı anlatıcıları; on sekizinci bölümde Molly’nin bilinçakışını duyarız. On beşinci bölümde anlatıcı yoktur. Öteki bölümlerdeyse bilinmeyen anlatıcıdan okuruz romanı.

9. Marilyn Monroe Ulysses’i okudu mu?
Tamamını okumuş mu bilmiyoruz ama Ulysses’i okurken Magnum fotoğrafçısı Eve Arnold tarafından 1955 yılında Long Island’da çekilen fotoğrafı ünlüdür.

10. Ulysses Türkçede ilk ne zaman yayımlandı?
1996 yılında, Nevzat Erkmen’in çevirisiyle yayımlandı.