Wisconsin Üniversitesi (Madison) felsefe bölümünde öğretim üyesi ve daha önemlisi, belki de yaşayan en önemli biyoloji felsefecisi Elliott Sober, “Biyoloji Felsefesi” başlıklı nitelikli çalışmasında, evrim kuramından kaynaklanan felsefi problemleri ele alarak bir kuram tartışmasına girişiyor. Hem yaratılışçı iddiaların hem de Darwin’in kuramının mantığını irdeleyen Sober, evrimsel biyolojiye özgü felsefi konuları inceliyor. Evrim kuramına Darwin’den beri renk katan “seçilimin birimleri” tartışması başta olmak üzere, evrim kuramının yapısı, kuramın kanıtları ve onun açıklama gücünün kapsamı, çalışmanın ele aldığı başlıklardan birkaçı.
Biyoloji felsefesi konusunda kapsamlı bir çerçeve sunan eserin dikkat çeken yönlerinden birinin de, okurun evrim kuramı hakkında bütünlüklü bir görüş edinmesini sağlamasıdır diyebiliriz.

Türkçe Baskıya Önsöz – Elliott Sober
Biyoloji Felsefesi’nin Türkçe çevirisinin yayımlanması benim için bir onur. Bu kitabı Türk okurlarına tanıtmak için bir kaç söz söylemek istiyorum. Beni Türkiye ile ilişkilendiren iki kişisel bağlantım var: Hans Reichenbach benim hocamın hocasıydı ve Berent Enç çok iyi arkadaşımdı. Ayrıca, bu kitabın bölümlerinden biri Türkiye?deki insanlar için şu anda önemli olan politik bir soru ile yakından ilişkilidir.
Nazi ırk yasaları Berlin Üniversitesi’nden atılmasına neden olunca, Reichenbach 1933’de Almanya’dan ayrıldı.
Reichenbach, Los Angeles?daki California Üniversitesi’ne gidene kadar altı yıl boyunca ders verdiği İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde bir kadro bulduğu için şanslıydı. İstanbul?dayken İngilizce’deki ilk kitabı olan ve 2008’de 70. yılını dolduran, Deneyim ve Öndeyi (Experience and Prediction) kitabını yazdı. Reichenbach sıklıkla “mantıkçı pozitivistlerden biri” olarak anılsa da, Deneyim ve Öndeyi , gerçekte, pozitivizme karşı çıkıştır. Pozitivistler genellikle nedensellik kavramına karşı düşmanca bir tavır içerisindeydiler; Reichenbach bilimde nedensel akıl yürütmenin nasıl işlediği konusunda ciddi bir kuram geliştirmiş 20. yüzyılın ilk bilim felsefecilerindendir. Bu kitap ve onun olasılık konusuna olan ilgisi beni onun eserlerini incelemeye yöneltti ve bu nedenledir ki Madison’daki Wisconsin Üniversitesi Felsefe Bölümü’ndeki kürsüme onun adını verdim. Reichenbach’ın ABD’deki bilim felsefesine etkisi çok önemlidir.

Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan önceki yıllarda Reichenbach’a güvenli bir cennet sağlaması Amerikalı bilim felsefecilerinin Türkiye’ye şükran duymaları için iyi bir gerekçedir.
Benim Türkiye ile ikinci bağlantım daha kişisel. 1974’de doktoramı bitirince ilk akademik işime başlamak için Madison, Wisconsin’e taşındım. 26 yaşındaydım.

Berent Enç o zaman doçentliğini almak üzere olan bir yardımcı doçenti. Benden 10 yaş daha büyük ve daha bilgeydi. Daha sonra, Türkçede saygı ve sevgi ifade etmek için kullanılan “ağabey” terimini öğrendim. Ondan sonra Berent benim için bir ağabey olmuştur. O, akademide yer edinmem için yardımcı olduğu gibi genel olarak yaşam hakkında akıl danıştığım iyi bir kaynaktı.

Berent, yaşam zevki (joie de vivre) konusunda mükemmel bir akıl hocasıydı. Opera izlemek için birlikte Chicago’ya gittik ve Berent’in sayesinde şaraptan ve yemek pişirmekten zevk almayı öSrendim. Berent, Oxford Bilim Tarihi ve Felsefesi bölümünden doktorasını almadan önce Boğaziçi Üniversitesi’nde (o zamanki Robert Kolej) okumuştu. 30 yıllık arkadaşlığımızda Berent benim için çok büyük bir anlam taşıdı. Onun aracılığı sayesinde Türkiye’nin tarihi, siyasal durumu ve kültürüyle ilgilendim.

Bu kitaptaki ana konuları düşündüğümde, bunlardan birinin Türkçe baskı için özel bir önem taşıdığını görüyorum. Kitabın ikinci bölümü yaratılışçılık hakkındadır.

Bu bölüm, Amerika Birleşik Devletleri’nde çok güçlü duyguların ortaya çıkmasına yol açan bir soruyu ele almaktadır. Birçok kökten dinci evrim kuramının liselerdeki biyoloji derslerinde okutulmaması gerektiğini savunarak bu kurama karşı çıkmaktadır. Son zamanlarda evrim kuramını eleştiren birçok kişi kendi görüşlerinin de -akıllı tasarım kuramı- evrim kuramı yanında okullarda okutulması gerektiğini savunmaktadır. Kamu eğitimini ilgilendiren bu konu Amerika Birleşik Devletleri’nin nasıl bir ülke olması gerektiği hakkındaki daha genel bir sorunun parçasıdır. ABD Anayasası önemli bir öğretiyi içermektedir: Kilise ve Devlet’in ayrılığı. Laiklik taraftarı pek çok kişi bu öğretinin şu anda saldırı altında olduğunu, savunulması gerektiğini ve hatta alanının genişletilmesi gerektiğini düşünmektedir. Pek çok dinsel tutucu ise bu öğretinin çok ileri götürüldüğünü ve hükümet politikalarının dine daha hoşgörülü olacak şekilde değiştirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu politik konular sıklıkla bilim felsefesinin merkezinde yer alan sorularla ilgilidir: Bir kuramın “bilimsel” olması ne demektir? Evrim kuramı gerçekten de bilimsel midir? Yaratılışçılık bilimsel bir kuram mıdır? Türkiye Anayasası da laikliği önemli bir ilke yapmıştır. Son zamanlarda, bu ilkenin alanı ve sınırları Türkiye’de tartışılmaya başlanmıştır.

Bu nedenle, Türkiye’deki felsefeciler bilim felsefesinin politik konularla nasıl ilgili olabileceğini gösterme olanağına sahiptirler.
Elliott Sober

Biyoloji Felsefesi – Ediz Dikmelik
evrimcaliskanlari.org

Elliott Sober’ın Biyoloji Felsefesi kitabı ODTÜ ve Muğla Üniversitesi’nden akademisyen ve öğrencilerin çabalarıyla Türkçe’ye çevrilerek Ağustos 2009’da yayınlandı. Bu saygın felsefecinin en iyi kitaplarından birini Türkçe okuyabilecek olmamız oldukça güzel bir gelişme.
Sober, Wisconsin Üniversitesi (Madison) felsefe bölümünde öğretim üyesi ve daha önemlisi, belki de yaşayan en önemli biyoloji felsefecisi. Biyoloji ve özellikle evrim konusunda yayınlanmış sayısız makalesi ve kitabı bulunuyor. Bunlar arasında en bilinenlerden biri olan Biyoloji Felsefesi, Kuzey Amerika’daki felsefe programlarında açılan biyoloji felsefesi derslerinde ders kitabı olarak okutuluyor. Daha önce çalışma imkanı bulduğum bu kitabın Türkçe’sini rafta gördüğümde çok sevinmiştim. Diğer eserlerinin de çevrileceğini ve Elliott Sober’ın Türkiye’de daha çok tanınacağını umuyorum.

Kitabın içeriğine geçmeden önce biyoloji felsefesinin konusu ve kapsamına bir göz atalım. Biyoloji felsefesi son kırk yılda ismi koyulmuş, oldukça yeni bir çalışma alanı. Bilim felsefesinin bir alt dalı olarak görülüyor ve üç farklı felsefi aktivite içeriyor. İlkinde, genel bilim felsefesi içerisindeki konular (bilimsel değişim, indirgeme, bilimsel açıklama, vb.) biyoloji özelinde değerlendiriliyor. 20. yy. bilim felsefesinin genelde fizikle haşır neşir olduğunu, bilimle ilgili genel tezleri fiziği örnek alarak oluşturduğunu düşündüğümüzde, bunun oldukça önemli bir aktivite olduğunu söyleyebiliriz. İkincisinde, biyoloji biliminin yöntemleri, kuramları ve kavramsal karmaşaları felsefi analize tabi tutuluyor. Bu alanda kuramsal biyoloji ile biyoloji felsefesinin iç içe geçtiği söylenebilir, zira bazen felsefeciler bilimsel dergilerde yayın yaparken bazen de bilim insanları felsefi tezler üretebiliyor. Üçüncüsünde, geleneksel felsefi sorunlar biyolojiye atıfta bulunularak ele alınıyor. Özellikle epistemoloji ve ahlak felsefesi alanlarında biyoloji temelli tezlerle karşılaşmak mümkün.

Biyoloji felsefesi, biyolojinin tüm sahası ve dallarıyla ilgilense de bugüne kadar en fazla çalışma evrimsel biyoloji alanında yapıldı. Sober da bu kitabında konuyu evrimle sınırlı tutuyor ve genelde, bahsettiğim farklı felsefi aktivitelerin ikinci çeşidini uyguluyor. Evrim kuramınında ortaya çıkan kavramsal bulmacaların değerlendirilmesi kitabın içeriğinin çoğunu oluşturmakta. Meraklanmayın: genel bilim felsefesi ve evrim kuramının yayılımı hakkında fikirler de okuyacağız. Bu esnada, evrim hakkında bildiklerimizi yeniden konumlandıracak, bildiğimizi sandığımız fikirleri sorgulayacak ve kavramsal tartışmalardaki zorlukları daha iyi anlayacağız. Kitap üç bölüme ayrılmış durumda. Kavramsal karmaşalarımız Uyum, Uyarlanımcılık, Sistematik ve Seçilimin Birimleri adlı bölümlerde ele alınıyor. Evrim kuramına dışarıdan müdahale Yaratılışçılık, evrim kuramının yayılışı Sosyobiyoloji bölümlerinde değerlendiriliyor. Özellikle Yaratılışçılık adlı bölümü oldukça zihin açıcı bulduğumu söylemeliyim: Sober evrim kuramının bir savunusunu yapmaya değil, fikirlerin mantığını ortaya sermeye çalışıyor.

Evrim kuramı hakkında giriş düzeyinde bilgi sahibi olan meraklı okuyucuların bu kitaptan faydalanacağına eminim. Bunun yanında Biyoloji Felsefesi, felsefecilerin biyoloji bilimi hakkında ne gibi soruları değerlendirdiğini merak edenler için de değerli bir kaynak. Yine de söylemeliyim ki, bu bir popüler bilim ya da popüler felsefe kitabı değil. Birinci bölümün daha üçüncü sayfasında işler ciddileşmeye başlıyor ve metin boyunca grafikler, çizenekler ve formüllerle karşılaşıyoruz. Evrim meraklısı herkesin, karıştırmak, başından sonuna okumak ya da zaman ayırıp çalışmak için, bu kitabı edinmesini öneriyorum.

Tanıtım Yazısı
Yakın zamanda biyoloji felsefesi, “özel” bilimlerin felsefeleri arasında en dramatik gelişmelere sahne oldu. Bu kitabın ikinci baskısında, Elliott Sober okuyucuya bu gelişmelerin en önemlilerini tanıtıyor. Biyoloji Felsefesi’nde Sober, hem yüksek düzeyde bir kuram tartışmasına giriyor hem de yaratılışçılık, teleoloji, habitat mı tabiat mı ve sosyobiyoloji gibi tartışmalı konuların sonuçlarını ele alıyor. Hepsinden önemlisi bu kitap okuyucuya evrim kuramının yapısı, kuramın kanıtları ve onun açıklama gücünün kapsamı hakkında çok kesin bir görüş edinmesini sağlayabilecek bir alt yapı sunuyor.

“Müthiş bir eğitim aracı, “bir bütün olarak mükemmel bir biyoloji felsefesine giriş kitabı.”
Mind

“Çok uzun bir süredir, bilim felsefesi fizik felsefesi demekti. Elliot Sober, biyolojinin yol açtığı felsefe problemlerini de aynı derecede ciddiye alan, en önde gelen felsefecilerimizden biridir. Bu metin bu konulara mükemmel bir giriş niteliğindedir.”
-John Maynard Smith University of Sussex

“Sober, kitap boyunca okuyucuya, biyoloji felsefesindeki pek çok can alıcı konuyu izlemeleri için kılavuzluk yapıyor. Önermelerle, onları kimin öne sürdüğünün karıştırılmaması için yaptığı uyarı çok değerli. Bir kuramı kanıtlamadan ya da yanlışlamadan da bir modelin ya da örneğin ayakta kalabileceği veya çökebileceği konusundaki haklı ısrarı da aynı ölçüde değerli.”
Choice

“Elliott Sober Biyoloji Felsefesi’ni bir giriş kitabı olarak kaleme almış ve bu haliyle kitap amacına tamamıyla ulaşıyor. Sosyobiyoloji ve yaratılışçılık gibi görece daha popüler tartışmaları ele almasının yanında, yazar bu alandaki tartışmalara son derece değerli katkılarda bulunuyor. Sober’in bu çalışması, her zamanki gibi derinlikli ve etkileyici.”
David L.Hull Northwestern University

Kitabın Künyesi
Biyoloji Felsefesi
Özgün adı: Philosophy of Biology
Yazar: Elliott Sober
Çevirenler: Gökhan Akbay, Zümrüt Alpınar, Orhan Aslan, Doç. Dr. Mehmet Elgin, Eda Keskin, Doç. Dr. Ayhan Sol, Daria Sugorakova, Can Yağız, Doç. Dr. Şahabettin Yalçın
Yayıncı: İmge Kitabevi Yayınları, 2009
Sayfa Sayısı: 463 sayfa
Kapak: Duysal Yaşar
Dizgi: Yalçın Ateş

İçindekiler
Türkçe Baskıya Önsöz
Giriş
1 Evrim Kuramı Nedir?
1.1 Evrim Nedir?
1.2 Evrim Kuramının Biyolojideki Yeri
1.3 Örüntü ve Süreç
1.4 Tarihsel Tikeller ve Genel Yasalar
1.5 Evrimin Nedenleri
1.6 Biyoloji ve Fiziğin Alanları
1.7 Biyolojik Açıklamalar ve Fiziksel Açıklamalar
Ek Okuma Önerileri

2 Yaratılışçılık
2.1 Anakronizmin Tehlikeleri
2.2 Paley’nin Saati ve Olabilirlik (Likelihood) İlkesi
2.3 Hume?un Eleştirisi
2.4 Doğal Seçilim Rastlantısal Bir Süreç Değildir
2.5 İki Tür Benzerlik
2.6 Öndeyisel Eşdeğerlik Sorunu
2.7 Tasarım Varsayımı Bilimdışı mıdır?
2.8 Bilimin Açıklayamadıkları
Ek Okuma Önerileri

3 Uyum
3.1 İdealleştirilmiş Bir Yaşam Döngüsü
3.2 Olasılık Yorumları
3.3 Uyumu Öğrenmek İçin İki Yol
3.4 Totoloji Problemi
3.5 Bağımlı Olma (Supervenience)
3.6 Avantaj ve Uyum
3.7 Teleolojinin Doğallaştırılması
Ek Okuma Önerileri

4 Seçilimin Birimleri Problemi
4.1 Hiyerarşi
4.2 Uyarlanım ve Rastlantısal Fayda
4.3 Parçaları ve Bütünleri Ayrıştırmak
4.4 Hedeften Sapan Çıkarımlar
4.5 Örnekler
4.6 Bağıntı, Maliyet ve Fayda
Ek Okuma Önerileri

5 Uyarlanımcılık
5.1 Uyarlanımcılık Nedir?
5.2 Genetik Nasıl Araya Giriyor?
5.3 Uyarlanımcılık Test Edilemez mi?
5.4 Karmaşık Özelliklere Dayanan Argüman
5.5 Eğer En Uygunluk Modelleri Üretmek Fazlasıyla Basitse Bunları Daha da Güçleştirelim
5.6 Oyun Kuramı
Ek Okuma Önerileri

6 Sistematik
6.1 Özcülüğün Ölümü
6.2 Bireysellik ve Tür Problemi
6.3 Üç Sistematik Felsefesi
6.4 İçsel Bağdaşıklık
6.5 Toplam Benzerliğe Dayalı Soyoluşsal Çıkarım
6.6 Tutumluluk ve Soyoluşsal Çıkarım
Ek Okuma Önerileri
7 Sosyobiyoloji ve Evrim Kuramının Yaygınlığı
7.1 Biyolojik sndirgemecilik
7.2 Sosyobiyolojinin sdeolojik Bir sşlevi Var mı?
7.3 İnsanbiçimciliğe Karşı Dilbilimsel Püritenlik
7.4 Etik
7.5 Kültürel Evrim Modelleri
Ek Okuma Önerileri
Kaynakça
Dizin

Elliott Sober Hakkında Bilgi
Elliott Sober, doktora derecesini Harvard Üniversitesi’nden aldı. Halen Wiscon­sin Üniversitesi’nde (Madison) Hans Reichenbach Felsefe profesörüdür. Biyoloji felsefesi ve genel bilim felsefesi konularında yazdığı çok sayıda makale bulunan Sober, 1991 yılında Reconstructing the Past: Parsimony, Evolution, and Inference adlı kitabıylabilim felsefesine olağanüstü katkılarından dolayı Lakatos ödülünü almıştır.

Sober’in Eserleri:
* Simplicity (1975)
* The Nature of Selection: Evolutionary Theory in Philosophical Focus (1984, 1993)
* Reconstructing the Past: Parsimony, Evolution, and Inference (1988)
* Core Questions in Philosophy: A Text with Readings (Erik Wright ve And­rew Levine ile birlikte, 1990, 1995, 2000, 2005, 2008)
* Reconstructing Marxism: Essays on Explanation and the Theory of History (1992)
* Philosophy of Biology (1993, 2000)
* From a Biological Point of View: Essays in Evolutionary Philosophy (David S. Wilson ile birlikte, 1994)
* Unto Others: The Evolution and Psychology of Unselfish Behavior (David S. Wilson ile birlikte, 1998)
* Adaptationism and Optimality (2001)
* Evidence and Evolution (2008)

Previous Story

Yaşamın Evrimi ? Anna Hatzimanoli

Next Story

“Uykulu” Seyirciler… – Osman Bulugil

Latest from Bilim

Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ