Harvard Tıp Fakültesi Nöroloji Profesörü ve Boston Çocuk Hastanesi, Uyku Bozuklukları Bölümü direktörü Dr. Ferber’in Çocuklarda Uyku Sorunları ve Çözümleri adlı kitabı, doğumdan yetişkinliğe çocukların sağlıklı bir uyku alışkanlığı geliştirmesi için eşsiz bir rehber…
Çocuk uyku bozuklukları konusunda 30 yıllık bir deneyime sahip, dünyaca tanınmış uzman Dr. Richard Ferber’in “Çocuklarda Uyku Sorunları ve Çözümleri” isimli kitabı, yeni baskısıyla anne babalara rehberlik etmeyi sürdürüyor. Dr. Ferber’in ilk olarak 1985 yılında yayımlanan bu kitabı, yeniden gözden geçirilmiş ve bilimsel gelişmeler doğrultusunda genişletilmiş haliyle Gün Yayıncılık tarafından tekrar basıldı. Öncelikle şunu belirtmekte fayda var: Kitabın yeniden yayımlanmasının bir amacı da yöntemlerin uygulanması noktasında bazı yanlış algılamaları ortadan kaldırmak.
Ağlama zamanla azaltılmalı
Dr. Richard Ferber’in ismini çoğu insan “Ferber Yöntemi” ya da “ağlatma yöntemi” diye bilinen yöntemle hatırlar. Dr. Ferber bu konudaki yanlış algıyla ilgili olarak önsözde şu açıklamayı yapıyor: “Birçok ebeveyn; problemin doğasına, nedenine, ebeveyn tarzına ve aile beklentilerine bağlı olmadan tüm uyku problemlerini giderebilecek bir yöntemden bahsettiğimi sandı. Daha kötüsü başvurdukları yöntem (kitabımda bahsedilenlerden yalnızca birisi olan) bazen yanlış bir biçimde, tam da karşı çıktığım ‘ağlatma’ yöntemi olarak tanımlandı. Yani çocuğu yatağında ağlamaktan yorulup, uyuyana dek yalnız başına bırakma yöntemi. Burada çocuğun ne kadar uzun ağladığının bir önemi yok ve bu yöntem bana uygun değil. Aksine, yöntemlerimin çoğu, gereksiz ağlamaların ortadan kaldırılmasına yöneliktir. Bu kitapta anlatılan uyku problemlerinin çoğu, hiç ağlama olmadan veya çocuk ağlıyorsa, ağlama zamanla azaltılarak çözülebilir. Biraz ağlama gerektiren durumlarda -istenmeyen alışkanlıkların değişiminde- ağlama minimum seviyede tutulmalıdır.”
Çocuğunuzun uykusu düzensiz olabilir, uykuya çok zor dalabilir, geceleri sık sık uyanabilir, sabah güçlükle uyanabilir, uyurken yatağını ıslatabilir, horlayabilir, uyku apnesi ya da narkolepsi (ani derin uyuma nöbetleri) hastası olabilir… Hatta sizin yanınızda yatmak isteyebilir, gece korkuları olabilir, uykuda yürüyebilir yahut da yeterince uyuyamaz… Ancak endişe etmeye ve umutsuzluğa kapılmaya gerek yok. Tüm bu uyku sorunlarının bir çözümü var. Harvard Tıp Fakültesi’nde Nöroloji Profesörü ve Boston Çocuk Hastanesi’nde Uyku Bozuklukları bölümünde direktör olarak görev yapan Dr. Ferber, çözüm yollarını bulmak için öncelikle uykunun ve uyku problemlerinin karmaşık doğasını anlamak gerektiğini vurguluyor ve kitapta ilk olarak bu konulara açıklık getiriyor. Daha sonra farklı problemler karşısında başvurulan farklı çözüm yollarını, hastalarının yaşanmış örnekleriyle ortaya koyuyor.
Nedenleri anlamaya çalışın
Çocuklar çok farklı uyku sorunlarıyla karşılaşabilirler ve herhangi bir uyku problemi pek çok nedenle ortaya çıkabilir. Üstelik benzer bir problem farklı çocuklarda farklı nedenlerle görülebilir. Dr. Ferber, uygun tedaviyi seçebilmek için bu noktaların göz önünde bulundurulması gerektiğini, bazen birden fazla yöntemin işe yarayabileceğini ve bunlardan çocuğun özelliklerine en uygun olanı seçmek gerektiğini önemle vurguluyor. Burada dikkat edilmesi gereken ise şu: Eğer çocuğunuzun uyku sorunu varsa, öncelikle bunun tüm nedenlerini anlamaya ve ortaya koymaya çalışmalısınız. Bunu yapmayı başardığınız takdirde çocuğunuzun sorununa bir çözüm yolu bulunabilir.
Dr. Ferber, uyku saatlerinin çocuğun uykusunu nasıl etkilediğini, farklı yaşlardaki uyku gereksinimlerini, çocuğu gereğinden fazla uyutmaya çalışmanın yol açtığı sorunları da anlaşılır bir dille açıklıyor. Ayrıca gece terörleri, uyurgezerlik ve birlikte uyuma gibi konularda da aydınlatıcı bilgiler sunuyor. Tüm bu sorunların neden yaşandığı ve bunlarla nasıl baş edilmesi gerektiği şeklindeki soruların cevaplarını Dr. Ferber’in kitabında bulmak mümkün.
Üçüncü aydan önce değişiklik yapmayın
Çocuklar üçüncü ayını doldurduklarında önemli değişimler geçirirler. Artık uykunun uzun kısmı gece gerçekleşmektedir. Yani çocuk büyüdükçe uykusu da düzene girer. Bu noktada Dr. Ferber, çocuklar üç-dört aylık olmadan önce uyku düzeninde önemli değişiklikler yapılmamasını öneriyor. Çocuğun gece uyanmaları, ebeveynleri fazla zorlamıyorsa birkaç hafta beklemek gerektiğini ve uyuma düzeninin sıklıkla kendi başına gelişeceğini belirtiyor. Çocukların, ilk aylardan sonra uyumak için sallanmaya, okşanmaya, emzik veya biberonla sakinleştirilmeye ihtiyaç duymadıklarını ifade eden Dr. Ferber, bu gibi uyku ilişkilendirmelerinin ortadan kaldırılmasının hem çocuk hem de ebeveynlerin yararına olduğunu söylüyor. Tüm çocuklar altıncı aydan sonra (zamanında doğan ve normal uyku düzeni olan çocuklar dört aydan sonra) gece uyandıklarında kendi başlarına uyuyabilirler. Dr. Ferber’in verdiği bu bilgi, oldukça büyük önem taşıyor. Çünkü altıncı ayını geçen çocuğunuz gecenin bir vakti uyandığında kendi başına uyuyamıyorsa bir sorun var demektir.
Dr. Ferber, çok geç yatan, az uyuyan ve gündüz vakti uykulu dolaşan gençlere de değiniyor kitapta. Sürekli gelişen teknoloji uyku düzenimizi de etkiliyor kuşkusuz. Dr. Ferber’in belirttiği üzere, elektronik dünyası gündüzle geceyi birbirine bağladı. Yirmi dört saat yayın yapan televizyonlarda, gençlere yönelik programlar sabaha kadar devam ediyor. Ayrıca telefon her daim elimizin altında ve bilgisayar yanı başımızda… Dolayısıyla gençlerin düzensiz ve az uyuduğu bir toplum söz konusu. Dr. Ferber, geç yatıp erken kalkmak zorunda olan ve böylece yeteri kadar uyuyamayan gençlerde, uykusuzluğa neden olan sosyal etkileri bertaraf etmenin pek kolay olmadığını söylüyor. Ve şunları ekliyor: “Eğitim işe yarayabilir. Uykunun önemini anlayıp uyku düzenlemelerinde buna dikkat etmeliyiz. Bir gencin mükemmel bir uyku düzenine uyması beklenmeyebilir ama gece uyku düzeninin gündüz performansı ile olan ilişkisini ona açıklamakla problemi en aza indirebilirsiniz. Bu yöntemi kullanarak birçok genç üzerinde başarılı oldum.”
Ebeveynler için eşsiz bir rehber
Uyku ihtiyaçları çocuktan çocuğa ve hatta ailelerin tutumlarına göre değişse de uygulayacağınız bazı rutinler ve yaklaşımlar, çocuğunuzda iyi uyuma alışkanlıkları geliştirebiliyor; üstelik büyüyünce ortaya çıkabilecek sorunları da önleyebiliyor. Şüphesiz her anne baba, çocuğunun düzenli ve sağlıklı bir uykuya sahip olmasını arzu eder. Çünkü uykunun, çocuk gelişimi üzerindeki etkin rolü herkes tarafından bilinen bir gerçek. Dolayısıyla tüm anne babaların ve hatta bebek bekleyen adayların bu kitabı bir an evvel okumasında fayda var. Hem çocuklarının rahatı hem de kendi rahatları için… Dr. Ferber, bebeklik döneminden gençlik dönemine kadar karşılaşılabilecek uyku sorunları ve bu sorunlarla nasıl mücadele edileceği konusunda, ebeveynler için eşsiz bir rehber sunuyor.
Elif Şahin Hamidi
NOT: Bu yazı, İyi Kitap’ın Ağustos 2011 sayısında yayımlanmıştır.