Terry Eagleton?ın Edebiyat Kuramı adlı yapıtı Türkçeye çevrilmeden önce Türkiye?de edebiyat kuramları konusunda birden fazla kuramı tartışan en önemli kaynak, Berna Moran?ın ilk kez 1972?de yayımlanan Edebiyat Kuramları ve Eleştiri adlı kitabıydı. Niall Lucy?nin belirttiği gibi, Terry Eagleton?ın Edebiyat Kuramı adlı yapıtı İngilizcede 1983 yılında yayımlandıktan sonra ?edebiyat ve diğer beşeri bilim lisans öğrencileri için değişmez bir metin? hâline gelmiş, ?İngiliz edebiyatı müfredat programlarına ?kuram?ı eklemek âdet ol[muştu]? (12). Türkçeye ilk kez 1990 yılında çevrilen kitabın, ülkemizde Batı?daki gibi bir etki yapabildiğini söylemek ise zor. Edebiyat incelemelerine kuramsal boyutu katmak tek bir kaynakla gerçekleştirilemeyeceğinden lisans düzeyindeki edebiyat programlarında kuram derslerine çoğu kez yer verilemedi. Kuramsal kaynakların büyük çoğunluğuna Türkçede ulaşılamadığı sürece dersler verimli olamayacaktı. Ders ?verme?nin değil, ?yapma?nın olanaklı hâle gelmesi için öğrencilerin bu metinlere doğrudan ulaşabilmeleri gerekiyordu.

Eagleton?ın kitabının çevrilmesinden bu yana edebiyat kuramlarıyla ilgili çok sayıda kitabın Türkçeye çevrilmiş olması ve bu konudaki kitapları yayımlayan yayınevlerinin sayısının artması, Türkiye?de edebiyat bilimi ve eleştiri alanındaki çalışmaların bundan böyle daha sistemli hâle geleceğini gösteriyor. Bu bağlamda, öncelikle, Metis Yayınları?nın ?Eleştiri?, Ayrıntı Yayınları?nın ?Sanat ve Kuram? ile Yapı Kredi Yayınları?nın ?Cogito? adlı dizilerini anmak yerinde olur. 1990?dan bu yana Türkçeye kazandırılan kuramsal kitapların özgün yayın tarihleriyle çevirileri arasındaki zaman farkının azalması da ayrıca dikkat çekmekte. Son yıllarda yaşanan bu önemli gelişme sayesinde artık Türkiye?de de öğrenci merkezli edebiyat kuramları dersi yapmak olanaklı hâle geldi. Bu gelişme, aynı zamanda, kuramlara ?yabancılığın? aşılmakta olduğu anlamına geliyor.

Eagleton?ın kitabında yer verilen kaynakların Türkçedeki çevirilerinin sayısında son yıllarda önemli bir artış olduğu görülüyor. Dahası, 1990?dan bu yana geçen sürede Eagleton?ın kaynakçasında yer almayan bazı yeni kaynaklar da Türkçeye çevrilmiş durumda.

Eagleton?ın kitabının ilk baskısı Türkçe yayımlandığında Tuncay Birkan tarafından hazırlanıp kitabın sonuna eklenen Türkçe kaynaklar kısmında o tarihe kadar çevrilen yazı ve kitapların büyük çoğunluğunun marksizm, yapısalcılık ve göstergebilim konularında yoğunlaştığı gözlemlenmekteydi. 1990?dan sonra marksist edebiyat kuramına olan ilgi, eski yoğunluğunda olmasa da devam etti ve bu alandaki bazı kitapların çevirileri yapıldı. Georg Lukács?ın ilk dönem yapıtlarından Roman Kuramı, Orhan Koçak?ın editörlüğünü yaptığı Metis Eleştiri dizisinden Cem Soydemir?in çevirisiyle 2003?te yayımlandı. Lukács?ın yazılarından yapılan Marksist İmgelem adlı bir derleme de 2004 yılında Yeni Hayat Kütüphanesi Yayınları?ndan çıktı. Marksist eleştirinin en önemli isimlerinden biri olan Fredric Jameson?ın Mehmet H. Doğan tarafından çevrilen Marksizm ve Biçim ile Dil Hapishanesi adlı kitapları da 1997 ve 2002 yıllarında yayımlandı. Marksist eleştiri bağlamında, Eagleton?ın ?kamusallık? kavramından yola çıkarak eleştirinin işlevini tartıştığı Eleştirinin Görevi adlı kitabının da artık Türkçede okunabildiğini belirtmeliyiz.

Frankfurt Okulu?nun önde gelen düşünürleri Theodor Adorno ve Walter Benjamin?in edebiyat üstüne bazı yapıtlarının son yıllarda Türkçeye kazandırılmış olması da sevindirici. Adorno?nun edebiyat üstüne çalışmalarından yapılan bir derleme olan Edebiyat Yazıları, 2004?te Türkçeye çevrildi. Adorno?nun Benjamin?i konu alan Walter Benjamin Üzerine adlı kitabı da Türkçeye kazandırıldı. Benjamin?in yapıtlarından seçmelere yer veren Pasajlar ile Son Bakışta Aşk?ın da daha önce Türkiye?de yayımlandığını bu vesileyle hatırlatalım.

Edebiyat alanındaki önemli uygulamaları ile Türkiye?de de ilgi gören başka bir kuram olan yapısalcılık, 1970?lerin sonundan başlayarak bir hayli tanıtılmış ve tartışılmıştı. Aradan geçen sürede Tzvetan Todorov?un yapısalcılığın öncüsü kabul edilen Rus Biçimcilerinin önemli metinlerini bir araya getiren Yazın Kuramı adlı kitabı, akımın önde gelen temsilcilerinden Roland Barthes?ın birçok kitabı ve Todorov?un Poetikaya Giriş ile Fantastik adlı kitapları Türkçeye kazandırıldı. Todorov?un Poetikaya Giriş kitabının 1984 tarihli önsözü ve farklı eleştiri söylemlerini tartıştığı birinci bölümü edebiyat araştırmaları açısından büyük önem taşıyor. Poetikaya Giriş?in ikinci bölümünde yapısalcı çözümlemenin genel hatlarını ortaya koyan Todorov, Fantastik adlı yapıtında ise bu yöntemi fantastik türüne uyguluyor.

Yapısalcılık ve sonrasıyla ilgili kitapların Türkçeye çevrilmesi sevindirici bir gelişmeyken, bu kitaplarda sözü edilen metinlerin çoğuna Türkçede ulaşılamaması, çeviri alanında alınması gereken yolun ne kadar uzun olduğunu gösteriyor. Örneğin, Todorov?un kitaplarında adı geçen Erich Auerbach, Northrop Frye, Gérard Genette, Michael Riffaterre gibi önemli kuramcıların kitaplarının hiçbiri henüz Türkçeye çevrilmedi. Dahası, kitapları çevrilmesi gereken kuramcılar bunlarla da sınırlı değil.

1970?lerden başlayarak yapıtları Batı?da yoğun ilgi gören Mihail Bahtin?in kitapları da son yıllarda Türkçeye çevrilmeye başlandı. Sibel Irzık?ın yayına hazırladığı ve Cem Soydemir?in çevirdiği Karnavaldan Romana, Bahtin?in başlıca metinlerini bir araya getiren bir derleme olarak önemli bir boşluğu doldurdu. Bahtin?in kuramının karnaval, diyaloji ve heteroglossia gibi belli başlı kavramlarını ortaya koyacak biçimde hazırlanan ve Sibel Irzık?ın dikkate değer girişiyle sunulan kitap, Bahtin?le tanışmak isteyen okur için iyi bir başlangıç olacaktır. Bahtin?in en önemli kitaplarından biri olan Dostoyevski Poetikasının Sorunları da Cem Soydemir çevirisiyle Metis Eleştiri dizisinde yayımlandı. Bu kitabında Bahtin, çok dillilik ve çok seslilik nosyonlarını Dostoyevski?nin yapıtları bağlamında tartışıyor.
http://www.secerken.com/Kitap/Product_Detial/38813

Tanıtım Yazısı
?Edebiyat kuramı, nükleer fizik kadar anlaşılmaz bir şey midir? Sadece edebiyat metinlerini içeren ve sadece onlara uygulanabilen bir edebiyat kuramından söz etmek mümkün müdür?

Eagleton, edebiyat çalışmalarının neden nükleer fizikten farklı olduğunu, edebiyatın herkese ulaşabilecek “sıradan” bir dile sahip oluşuyla açıklıyor, işçi, avukat, antropolog, öğrenci yani hemen herkes edebiyatı okuyabilir, anlayabilir ve zevk alabilir. Ama bu, demokratik bir yaklaşımı benimseyen, belirli bir tarihsel dönemde ortaya çıkmış belirli bir edebiyat kuramının tezidir. Eagleton, Edebiyat Kuramı’nda temel olarak, kendinden menkul edebiyat kuramı diye bir şeyin olmadığını ve olamayacağını; bu kuramın, kimi insani bilim alanlarından çıkıp onlarla sürekli flört halinde hayatına devam ettiğini söylüyor. Yazar, “Edebiyat Nedir?” gibi temel ama cevaplandırması da bir o kadar zor soruyla yola çıkıyor. Bu soru ve çevresinde konumlanan “kurmaca”, “hayal gücü”, “edebi dil”, “edebi aygıt” gibi kavramlara dair sorulara, Marksist ve tarihsel bir yaklaşımla, kimi zaman çok sevimli ve hınzırca denebilecek örneklerle cevaplar arıyor.

Kitabın ilerleyen bölümlerinde fenomenoloji, yorumbilgisi, alımlama kuramı, yapısalcılık, göstergebilim, postyapısalcılık ve psikanaliz duraklarına uğrayarak, bunları salt tarif etmekle yetinmeyip her biri için politik, tarihsel, eleştirel bağlama oturan çarpıcı tartışmalar yapıyor. Edebiyat kuramı gibi asık suratlı olabilecek bir meseleyi kimi zaman gülümseyerek, hatta bazen yüksek sesle gülerek okuma zevki veren bu kitap sadece edebiyat eleştirmenlerinin ya da öğrencilerinin değil, edebiyatı seven, okuyan herkesin ilgisini hak ediyor.

Genişletilmiş yeni basımında yer alan sonsözdeki samimi Marksist kuram özeleştirisine; feminist ve postyapısalcı kuramlarla ilgili 1901’li yıllarda yapılan en taze tartışmalara; kültürel incelemeler, postmoden kuram, yeni tarihselcilik, postkolonyal kuram gibi yakın tarihli tartışma ve eleştirilere, ayrıca tüm bunlarla ilgili verilen kapsamlı okuma listelerine de özellikle dikkat!?

Kitabın Künyesi

Edebiyat Kuramı Giriş – Terry Eagleton
Yayınevi: Ayrıntı Yayınları
Çevirmen : Tuncay Birkan
Basım Tarihi : 2004 / 2

Terry Eagleton ‘un Hayatı
Kaynak: Vikipedi, özgür ansiklopedi

Terence “Terry” Eagleton (d. 22 Şubat 1943, İngiltere), İrlanda asıllı İngiliz akademisyen ve yazar. Edebiyat ve kültür teorileri uzmanı. Özellikle Marksist edebiyat kuramı üzerine çalışmaları ile tanınır. Şu anda Manchester Üniversitesi’nde görevlidir.

Eagleton’ı özgün bir edebiyat kuramcısı olarak düşünmek mümkündür. Marksizm’e dayalı materyalist bir eleştiri teorisi oluşturmaya çalışmıştır. Kurduğu Marksist teori birçok eleştirmenin çalışmalarının kuvvetli ve etkili yönlerinin sentezinden oluşmaktadır. Genelde modernite ve modernizm üzerine eğilmektedir. Postmodernizme temel olarak itiraz etse de, yine de tümden yadsımamaktadır.

Eagleton doktorasını Cambridge Üniversitesi, Trinity Koleji’nde yaptı. Marksist edebiyat eleştirmeni Raymond Williams’ın öğrencisiydi. Kariyerine 19. ve 20. yy edebiyatları üzerine çalışarak başladı. Sonradan Williams’ın Marxist edebiyat kuramına yöneldi. Oxford Üniversitesi’nin Wadham, Linacre ve St. Catherine’s Kolejleri’nde görev aldı. 1960’larda Slant etrafında toplanan sol eğilimli bir Katolik gruba katıldı ve birkaç teolojik makale ve bir de kitap yazdı, Towards a New Left Theology (Yeni Bir Sol Teolojiye Doğru). Bu eserin Türkçe çevirisi bulunmamaktadır.

Daha yakın bir zamanda Eagleton kültürel çalışmaları daha geleneksel edebiyat teorisiyle birleştirdi. Son zamanlardaki yayınları teolojik alanlara tekrar ilgi duyduğunu gösteriyor. Eagleton üzerindeki önemli bir diğer etki de psikanaliz oldu ve İngiltere’de Slavoj ?i?ek çalışmalarının önemli bir savunucusudur.

Halen New Statesman, Red Pepper ve The Guardian gibi önde gelen İngiliz yayınlarında politik olaylar üzerine yorum yazıları yayınlanmaktadır.

Kitapları
The Meaning of Life (Hayatın Anlamı): Yazarın en son kitabı. Eagleton, okura hayatın “ona göre” anlamını vermeden önce “Hayatın anlamı nedir?” sorusunu irdeliyor. Bunu da diğer eserlerinde yaptığı gibi kullanılan terimleri açıklamaya çalışarak gerçekleştiriyor. Hayatın anlamını da bireysel ve kolektif mutluluk ve tatminin doğal uyumunda bulduğunu söylemek mümkün. (Bu eserin Türkçe çevirisi bulunmamaktadır.)
How to Read a Poem (Bir Şiir Nasıl Okunur): Özellikle edebiyat eleştirisine giriş amaçlı yazdığı bu kitabında genel terminolojiyi açıkladıktan sonra bir şiirin “yakın okuma”sının geleneksel olarak nasıl yapılması gerektiğini örnekleriyle gösteriyor. (Bu eserin Türkçe çevirisi bulunmamaktadır.)
Holy Terror (Kutsal Terör) Bu eserin Türkçe çevirisi bulunmamaktadır.

Kuramdan Sonra
Bu kitabında Eagleton, günümüz kültür ve edebiyat teorilerini eleştirmektedir. Ama edebiyat ve kültür üzerine disiplinlerarası çalışmaları tamamen işe yaramaz olarak görmemektedir. Hatta Eagleton bu tür bir birleşmenin geniş anlamda birçok önemli konunun irdelenmesinde etkili olduğunu ileri sürmektedir. Eleştirisi daha çok postmodernizm ve teorisyenleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. (Nisan 2004, Literatür Yayıncılık, İnceleme).

Azizler ve Alimler
Eagleton’ın tek romanıdır. Senaryolaştırılıp Wittgenstein filmine uyarlanmıştır. (Kasım 2003, Agora Kitaplığı, Roman Temmuz 1992, Ayrıntı Yayınları).

Edebiyat Kuramı (kitap): Eagleton’ın en çok tanınan eseridir. Modern anlamda metin incelemesinin 19. yüzyıl romantiklerinden son birkaç on yılın postmodernistlerine kadar izini sürer. Düşünceleri Marxist gelenekten gelmektedir ve yapıbozumculuk gibi daha yakın döneme ait teorileri eleştirel olarak incelemektedir. (2004, Ayrıntı Yayınları, İnceleme)

Eleştiri ve İdeoloji (1985, İletişim Yayınları, İnceleme)
Estetiğin İdeolojisi (2004, Doruk Yayınları, İnceleme)

Kapı Bekçisi: Çocukluğunda kilisede kapı bekçiliği yaptığı günlerden başlayıp üniversite yıllarını da içeren anılarını aktardığı Kapı Bekçisi Eagleton’ın Marxist düşüncelerinin teorik bir ilgiden çok daha öteye gittiğini göstermektedir. Kitabın adı kilisedeki onu çok etkileyen görevinden gelmektedir. Bu görev kızlarını manastıra kapanmadan önce son kez gören ailelere manastırın dışına kadar eşlik etmektir. Bu anılarını oldukça hüzünlü olarak değerlendirir. (Nisan 2002, Bilge Kültür Sanat, Anı)

İdeoloji (kitap) (Nisan 2005, Ayrıntı Yayınları, İnceleme)
Kültür Yorumları (Şubat 2005, Ayrıntı Yayınları, İnceleme)
Postmodernizmin Yanılsamaları (1999, Ayrıntı Yayınları, İnceleme)
William Shakespeare (kitap) (Mayıs 2005, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İnceleme)
The English Novel (İngiliz Romanı) (Türkçe’ye çevirilmemiştir.)

Saint Oscar and Other Plays (Aziz Oscar ve Diğer Oyunları): İrlandalı oyun yazarı Oscar Wilde’ın hayatından esinlenerek yazdığı Aziz Oscar ilk olarak İrlanda’da GreenDay tiyatro grubu tarafından sahnelenmiştir. (Türkçe’ye çevirilmemiştir.)

Marxist Literary Theory (Marxist Edebiyat Kuramı) (Türkçe’ye çevirilmemiştir.)
Towards a New Left Theology (Yeni Bir Sol Teolojiye Doğru) (Türkçe’ye çevirilmemiştir.)

Scholars and Rebels (Türkçe’ye çevirilmemiştir.): Kitaba entelektüel tanımlamalarıyla başlayan Eagleton, 19. yy’da İrlanda’daki aydın sayılabilecek grupları incelemektedir.

The Truth About the (o)Irish (İrlandalılar Hakkında Gerçekler): Türkçe’ye çevirilmemiş olan bu kitabı İrlandalılar ve İrlanda kültürü hakkında alfabetik maddelerden oluşmaktadır. Özellikle şehir efsanaleri tadında yazdığı bu espirili kitabında birçok kişinin varsaydığı, efsane olarak kabul ettiği kültürel özellikleri kendine özgü üslubuyla hicvedip analitik bir gözle gerçekleri ortaya koymaya çalışmıştır.

Previous Story

Gayrı Gider Oldum – Enver Gökçe (seslendiren: Ahmet Kaya)

Next Story

İnsanın Gerçek Doğasını İfşa Eden Deney – Stanley Milgram

Latest from Edebiyat Haberleri

Van Gogh’un kitap tutkusu

Geçtiğimiz haftalarda Paris’in izlenimci koleksiyonuyla ünlü Musée d’Orsay, Antonin Artaud’un Van Gogh: Toplumun İntihar Ettirdiği kitabından yola çıkarak yazar ile ressamı, Artaud ile Van
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ