Niccolò di Bernado dei Machiavelli (Makyavel), 1513-1517 yılları arasında Titus Livius?un İlk On Kitabı Üzerine Söylevler?i yazar. Bu yapıtı kısa adı ile ?Söylevler? ya da «Konuşmalar» olarak bilinir. Bu yapıtında ise Machiavelli, Prens?indeki gibi yakın ve sınırlı bir amaçla bağımlı olmaksızın, genel siyasal görüşlerini ?öne sürer ve daha çok da eğilim duyduğu «cumhuriyet» yönetimi üzerinde durur. (Alâeddin Şenel)
?Prens? eserinde dile getirdiği, güçlü bir yönetimin nasıl oluşturulabileceğine dair görüşleriyle, ?makyavelizm? olarak adlandırılacak bir anlayışın babası Nicollo Machiavelli, temel yapıtlarından ?Söylevler? ile okurun karşısına çıkıyor. Machiavelli?nin cumhuriyetleri, onların kuruluşları ve korunmaları için gerekli rasyonel önlemleri anlattığı kitabı, bir anlamda ?Prens?teki fikirlerin kaynağını aldığı bir eser olarak da değerlendirilebilir. Çalışmanın elimizdeki kapsamlı yayımında, burada yer alan bazı fikirlerin, ?Prens? ve ?Savaş Sanatı? başta olmak üzere, Machiavelli?nin diğer kitaplarında nasıl yer bulduğu da dipnotlarla gösteriliyor.
06/02/2009 Tarihli Radikal Gazetesi
Machiavelli?nin ?Söylevler?i, güçlü bir devlet, iktidar kurmanın yöntemini anlatırken, onun bu devlet ve iktidarın bekası için ne yapılması gerektiği konusunda söyledikleri bugün de geçerliliğini koruyor ve tartışılması gereken altbaşlıklara iniyor.
Romalı tarihçi Titus Livius, İÖ 27?de yazmaya başladığı 142 kitaplık Roma Tarihi?ni bitiremediği gibi yazdıklarının çok az kısmı günümüze kalmıştır. Antikçağ?da okutulmak üzere kitabın bir özeti çıkartılmıştır. Livius, dönemin tarih yazıcılarının ya da tarih yazdırılan kişilerin aksine, ne Cumhuriyeti ne de İmparatorluğu övmüş, olabildiği kadar tarafsız bir tarih yazmaya çalışmıştır. Bu metinlerin Roma İmparatorluğu?nu politik, kültürel, idari, toplumsal açıdan anlamak için ne kadar önemli olduğunu uzun uzadıya anlatmaya gerek yok. Bununla birlikte, Livius?un yazdıkları, Machiavelli?nin yaşadığı çağı politik, idari ve askeri anlamda eleştirmesi, değerlendirmesi ve buradan bir düşünce sistemi olmasa da ?toplumsal tasarım? öngörüsüne önemli katkı sağladığı aşikâr. Titus Livius?un İlk On Kitabı Üzerine Söylevler , Machiavelli külliyatının en önemli yapıtı olduğu gibi, o kült kitap Prens?in de ana kaynağını oluşturur. Allan Gilbert, ?Machiavelli?yi okumak, fakat az okumak durumunda kalan kişi, The Prince ve Mandragola?ya dönmelidir; ancak onun düşünce ve davranışlarını anlamayı uman kişi The Discourses (Söylevler) ile başlamalıdır.? diyerek, bu kitabın Machiavelli?nin temel yapıtı olduğunu vurgular ve yanılgıya sebep olmamak için şu güzel açıklamayı yapar: ?Örneğin The Discourses?ı (Söylevler) okuyan bir kişi, cumhuriyetlerin üstünlüğüne inanan Machiavelli?nin, siyasal yönetimin güçlüklerinin yalnızca kral eliyle üstesinden gelinebilecek olduğu zamanlarda neden prensler için bir kitap yazmış olabildiğine hiçbir zaman şaşırmayabilir. Etik sorun daha da açıklık kazanır; kendi varlığını sürdürmek zorunda olan bir hükümdar için gerekli bazı yöntemlerin insanlık ve Hıristiyanlık dışı olması kaçınılmazdır.?
Politik pragmatizmin babası
Geçmişe ve bugüne dair politik tespitlerde çokça referans gösterilen Machiavelli, kimilerine göre politik pragmatizmin babasıdır; kimilerine göre Hükümdar?la tiranlık ve ahlaksızlığa övgü düzmüştür, kimilerine göre ise bu kitap ?övgü sanılan bir hicivdir?. Ancak açık olan şey, Avrupa?da ulusal devletlerin kurulma aşamasında Machiavelli?nin ruhundan fazlasıyla etkilenilmiştir. ?Yurdun selameti söz konusu olduğunda, ne adalete ne adaletsizliğe; ne merhamete ne de merhametsizliğe bakmak gerekir? diyen Machiavelli, Söylevler?in ithaf kısmında arkadaşlarına, dostlarına şöyle seslenir: ?İnsanlar eksiksiz bir yargıda bulunmayı diliyorlarsa, özgür düşünceli olmak için güce ihtiyaç duyanlara değil gerçekten özgür düşünceli olanlara itibar etmelidirler. Güç sahibi olup da bir krallığı nasıl yöneteceklerini bilmeyenlere değil gerçekten bir krallığı yönetmeyi bilenlere itibar etmelidirler.?
Despotizm ile mücadele
Nitekim Söylevler?in ilk bölümünde şehirlerin kurulması, prensliklerin yönetim biçiminin yozlaşması ve bu yönetim biçiminden rahatsız olan ?ileri gelenler?in yönetim biçimini değiştirmesini anlatırken, bir yönetimi diğerine tercih etmek yerine, hangisinin o konjonktüre en uygun düşeceğine bakmayı yeğliyor. Başka bir deyişle, ehvenişerden vazgeçmiyor.
Altı farklı yönetim biçimini, siyasal rejimi değerlendirmenin ardından Machiavelli, Karma Yönetim Biçiminin Üstünlüğü adlı bölümde, ?Derim ki öyleyse, tüm tipler, iyi olan üç tanesinin kısa ömürlü olması ve kötü olan üç tanesinin de amaçlarının kötülüğü nedeniyle baş belasıdır. Bundan dolayı yasaları oluşturmakta basiretli olanlar, bu kusurun farkında oldukları için tek tek bu türlerin her birinden sakınmış ve hepsinin katıldığı bir yönetimin daha sağlam ve daha kararlı olduğu yargısına vararak, bu karma olanı seçmişlerdir. Çünkü aynı şehirde prenslik, aristokrasi ve halk yönetimi varsa, her biri diğerine karşı tetikte durmayı sürdürecektir? der.
Denilebilir ki Machiavelli?nin Söylevler?i, güçlü bir devlet, iktidar kurmanın yöntemini anlatırken, onun bu devlet ve iktidarın bekası için ne yapılması gerektiği konusunda söyledikleri bugün de geçerliliğini koruyor ve tartışılması gereken altbaşlıklara iniyor. Söylevler?de sayfalar ilerledikçe, dünle bugün, gelecekle şimdi arasındaki politik düşüncenin sağlam kurulması gerektiğinin altını çizen Machiavelli, despotizme, tiranlığa karşı mücadele biçimlerinin de örneklerini gösteriyor. Tabii ki Roma?dan yola çıkıp, Floransa?ya dokunuyor işin ucu.
Arka kapak yazısı
Machiavelli 1527?de öldü. Ölümünden bugüne dört yüz yılı aşkın zaman geçen Machiavelli?nin çalkantılı siyasal yaşamından çıkardığı Rönesans ruhunu dahi zorlayacak sonuçlar, temelindeki sarsıcı etkileri her dönem korumuştur.
Kitabın tarihsel arka planı, antik Roma Cumhuriyeti?dir. Roma devletinin kararlılığının analizi, rasyonel askeri ve siyasal taktiklerinin güncel olarak geçerli olabileceği fikrine ağırlık kazandırır.
Machiavelli?nin anlatımı açıktır. Temel yapıtı olan SÖYLEVLER?de baştan sona aynı açıklığı korur. Ana eksen, cumhuriyetler, kuruluşları ve korunmaları için gerekli rasyonel önlemler olarak görünür. Ancak içine girdikçe devlet ve insan kavramları arasında uzanan çok sayıda yol bulunur. Cumhuriyet sistemi, devletle insan arasında özgürlük transferi dengesini sağlayarak bireyin özgür geleceği için nesnel bir güvence oluşturur. insanın doğası dönek ve güvenilmezdir. Bu durum, bütün siyasal sistemlerin tiranlığa doğru bozulma riski taşıması demektir.
Dolayısıyla her sistem belli bir bozulma eşiğine sahiptir. Bu eşik geçildikten sonra artık devletin kendi kendini düzeltmesi olanaksız olur. Çünkü devlet mekanizmasının çarkları insan ilişkilerine dayanır; bozulma kök saldıkça, Thucydides?in antik Atina?da olanlar için söylediği gibi, artık insanlar arasındaki adalet ortaklığı yerini suç ortaklığına bırakır.
Machivelli (Makyavel)
Siyasal Düşünceler Tarihi- Alâeddin Şenel- Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları- 1982
Machiavelli?nin siyasal düşünüşünün odak noktası İtalyan Birliği?nin sağlanmasıdır. Siyasal görüşlerini oluşturan düşüncelerini bu amaca yönelik araçlar olarak geliştirmiştir. Bu araçlar aristokratik dinsel kültürden ödünç alınmış araçlar değil, burjuvazinin yarattığı yeni kültüre uygun lâyik ve bilimsel araçlardır. Machiavelli?nin burjuvazinin ulusal birlik amacına hizmet etmek için bu araçları nasıl kullandığını görmeden önce, yaşadığı yüzyılda İtalya?nın içinde bulunduğu koşulları kısaca hatırlayalım.
İtalya?da, daha önce (belirttiğimiz ekonomik gelişmeler ve siyasal (bölük pörçüklük içinde, Milano, Napoli, Venedik, Cenova kent devletleri yanı sıra, öteki siyasal birimler olarak birçok feodal beylik ve feodal bir siyasal kurum sayılması gereken Papalık Devleti vardı. Bunlar arasında Papalık, kökü kolay kolay sökülemeyecek güçlü bir feodal kalıntı olarak duruyordu.
Machiavelli?ye göre Papalık, tek başına İtalyan birliğini kuracak kadar güçlü olmadığı halde İtalyan birliğini kurmaya kalkacak bir gücü önleyecek kadar güçlü olduğu için ve gerçekte de önlediği için, İtalya, siyasal birliğine kavuşamamıştı. Bu durum ticaretin daha fazla güvenlik altında ve daha serbestçe yapılacağı, dolayısıyla burjuvazinin daha kolaylıkla at oynatabileceği ulusal çapta bir siyasal düzenin gerçekleşmesini engellediği gibi, siyasal birliğini sağlamış komşu devletlerin, İspanya?nın, Fransa? nın, Avusturya?nın ikide birde İtalya?ya saldırıp onu yenmelerine yol açıyordu. İşte Machiavelli?nin siyasal düşüncesine ve yapıtlarına, özellikle Prens?e egemen olan baş tasa, bu devletlerin Alplerin ötesinde tutulabilmesi için, İtalyan siyasal birliğinin, ne pahasına olursa olsun gerçekleştirilmesidir.
Machiavelli?in Yaşamı: Niccolo Machiavelli (1469-1527) İtalya?nın Floransa kentinde, orta halli bir hukukçunun oğlu olarak dünyaya gelir. Demek ki küçük burjuva kökenlidir. İtalya?da Hümanizma hareketinin yol açtığı eğitim programına uygun olarak, klasik kültür, Yunan ve Latin kültürü edinir.
Babasından kalan mülk çalışmadan yaşamasına yetmediği için, çalışmak zorunda kalır. O tarihlerde, Floransa?yı yöneten ve servetini ticaretten ve madencilikten edinmiş olan Medici ailesi sürülmüş, bu ailenin yönetiminin yerini Savoranola adlı Dominiken bir rahibin teokratik cumhuriyeti almıştır. Onun teokratik yönetimi yıkılınca da; 1489?de, «Onlar Kurulu» Floransa?yı yönetmeye başlar. Machiavelli işte bu cumhuriyet yönetiminin yazmanlığını üstlenir. Mediciler?in 1512?de dönüp Floransa?da iktidarı yeniden ele geçirmelerine kadar bu görevde kalır. Bu arada çeşitli diplomatik görevler üstlenmiştir; İtalya prenslikleri, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu?na, Fransa?ya; Papalığa elçi olarak gönderilmiştir. Böylece hem İtalya?daki devletlerin, hem de Fransa gibi siyasal birliğini kurmuş, mutlak monarşi ile yönetilen bir devletin kurumlarını yakından inceleme olanağını bulmuş olur. Bu görevleri sırasın Caesar Borgia?yı tanır. Borgia?nın İtalyan birliğini kurma yolunda, gerektiğinde ahlâk dışına da çıkarak her yola başvurması, Machiavelli?yi etkiler. İleride Prens?ini Borgia?yı örnek alarak yaratacaktır.
Mediciler?in dönmesi üzerine sürgüne gönderilen Machiavelli, 15l2?de sürgünde iken, dilimize «Prens», olarak çevrilmiş olan (ve Hükümdar olarak bir çevirisi yapılmış bulunan) ünlü yapıtı İl Principe?yi yazar. Machiavelli bu yapıtını, Medici ailesinden Lorenzo de Mediciye adamış, ona sunmuştur. Bu davranışının temelinde bir yandan kendisini bağışlatarak yeniden Floransa?ya ve siyasal görevlerin başına dönmek gibi bir kişisel amaç, öte yandan Mediciler?in eliyle de olsa İtalyan birliğinin sağlanmasının yollarını göstermek gibi toplumsal bir amaç yatar. Bu yakın amaçlarına göre düzenlediği Prens adlı yapıtında daha çok monarşi ile ilgili siyasal görüşlerini, ama hep İtalyan birliğinin sağlanması amacının araçları olarak sunar. 1513-1517 yılları arasında ise, Titus Livius?un İlk On Kitabı Üzerine Söylevler?i yazar. Bu yapıtı kısa adı ile ?Söylevler? ya da «Konuşmalar» olarak bilinir. Bu yapıtında ise Machiavelli, Prens?indeki gibi yakın ve sınırlı bir amaçla bağımlı olmaksızın, genel siyasal görüşlerini ?öne sürer ve daha çok da eğilim duyduğu «cumhuriyet» yönetimi üzerinde durur.
Prens adlı. yapıtı daha sonra kendisinin Floransa?ya dönmesine izin verilmesini sağlarsa da kendisine yeniden siyasal görevler verilmesini sağlayamamıştır. Machiavelli, 1527?de Floransa?da ölmüştür.
Machiavelli?nin Dünya Görüşü: Machiavelli?, kuşkusuz siyasal görüşlerinin. gerisinde bir felsefi tutuma sahip olmakla birlikte, bir felsefeci değildir. Daha çok bir siyaset kuramcısı, bu alanda da siyasetin pratik konularına öncelikle eğilen bir siyaset kuramcısıdır. Bu siyasal görüşlerinin gerisindeki felsefi tutumu, dinsel değerlerden arınmış lâyik bir burjuva dünya görüşüne dayanmaktadır. Machiavelli, ortaçağın aristokratik dinsel dünya görüşünden farklı bir dünya. görüşüne sahiptir. Kiliseye karşı olan ve dine inançlı olmayan tutumu bir yana, dünya olaylarını «yazgı» ile açıklayan dinsel eğilim?den de kendisini kurtarmıştır.
Machiavelli?nin Yazgıya İlişkin Görüşleri: Machiavelli, önce ,yazgının dünya işleri üzerinde büyük bir etkisinin olduğunu kabul eder görünür. Ancak yazgıya nasıl göğüs gerileceğini açıklarken, ona nasıl katlanılacağını değil, yazgının nasıl «aşılacağını» anlatır. Zamanının insanlarının dünya işlerini Tanrı?ya, rastlantıya verip, insan aklının bunları kavrayıp değerlendiremeyeceğine inanmalarını eleştirir. «Bu inancı benimsersek, istemediğimiz şeylerin olmasını önlemek için niye çabalayalım, elimizi kolumuzu bağlayıp, boynumuzu büküp beklememiz gerekmez mi?» demeye varan sözler söyler. Bundan sonra, insanların olayların gidişini etkileyebileceğini, «cüzi irade» sahibi olduğumuzu söyleyerek anlatmaya çalışır. Hareketlerimizin yarısını rastlantılar yönetiyorsa, yarısını biz yönetiyoruz diye, yazgının rolünü yarıya indirir. Verdiği örnekte ise, yazgının rolünü ve önemini daha da azalttığını görürüz: «?Rastlantıların kör gücü üzerimize bir sel gönderiyorsa, sel çekildiğinde baraj ve set yaparak gelecekte onu önlememiz elimizdedir» der.
Machiavelli?nin yazgıya ilişkin ?bu görüşlerini değerlendirirken, yazgının ?hangi toplumlarda görülen bir inanç olduğunu ve bu inancın işlevini de göz önünde tutmak gerek. Yazgıya inanç, kuşkusuz yerleşmiş ve kendini dine dayamış aristokratik toplumun inancı olup, «düzeni değiştirmeye kalkmayın değiştiremezsiniz» demeye varır. Yazgıya inanmayıp olaylara insanların yön verebileceğine inanmak ise, düzeni değiştirme evresine girmiş burjuvaziye yaraşır bir dünya görüşüdür.
Machiavelli?nin İnsanların Doğası Hakkındaki Görüşleri: Machiavelli?nin siyasal düşünüşünün temelinde, demin gördüğümüz felsefi inançları yanında, insanın doğası hakkındaki görüşleri de yatar.
İtalya?nın siyasal birliğini sağlayamayıp, öteki uluslara yenildiği, İtalya?da en iğrencinden politik oyunların oynandığı, kendisinin ise sürgün edildiği bir ortamda, Machiavelli kendisini «karamsar» bir dünya görüşüne kaptırmış olabilir. Bunun izlerini insanın, özellikle yönetilen halk kitlelerinin doğası hakkındaki görüşlerinde ?görebiliyoruz:
Machiavelli?ye göre insanlar bencildir; bu onların doğasıdır. Devlet adamının, siyasal işlerinde bu gerçeği hesaba katması, dahası, kendisinin de bu kurala uyarak bencil davranması gerekir. Yoksa, bencillerden oluşan toplumda bencil olamayan davasını yürütemez.
«Elde etmek arzusu kadar normal bir şey yoktur ve insanlar bu arzularını gerçekleştirebildiler mi ayıplanmazlar, övülürler daha çok.» (Prens, III)
«Saklamaya gerek yok, insanlar çoklukla nankör, içten pazarlıklı, ürkek, doymak bilmez yaratıklardır.» (Prens, XVII)
Machiavelli?ye göre insanlar kötüdürler. Başarılı olmak, kazanmak isteyen akıllı bir yönetici, gerektiğinde kötü olmak zorundadır. Kötülere iyi davranmaya çalışırsa yitirir.
« (Çıkarlarına aykırı olunca bir prens verdiği sözü tutmayabilir) bütün insanlar iyi olsalardı bu kuralı ileri sürmek doğru olmayacaktı ama hepsi kötü ve aldatıcı olduğundan, iyi olmaması prensin güvenliği için gereklidir.» (Prens, XVIII)
«İyi olmayan sayısız insan arasında tüm iyi olma sevdasına kapılacak bir adam mahvolmaktan hiç bir zaman kurtulamaz. Şu halde, batmamak isteyen bir prensin gerektiğinde kötü olabilmeyi öğrenmesi şarttır.» (Prens, XV)
Machiavelli?ye göre insanlar en çok mala önem verirler. Yönetici de bunu bilmeli, uyruklarını karşısına almamak için, mülkiyete karşı saygılı davranmalıdır. Bir kimsenin malını alacağın o kimseyi öldürsün daha iyi. İnsanlar ana babalarının ölümlerini unuturlar da, ellerinden alınan malın, toprağın acısını her zaman hatırlarlar ve bu yüzden yöneticiye diş bilerler.
«Bence mülkiyet hakkını çiğnemek kadar hiç bir şey prense karşı o kadar nefret doğurmaz.» (Prens, XIX)
Machiavelli?nin Siyasal Görüşleri: Madhiaveili?nin siyasal görüşlerini daha çok Prens adlı yapıtından bir bir inceleyecek, sonra Söylevler adlı yapıtında öne sürdüğü düşüncelerini göreceğiz.
[?]
Machiavelli?nin Dine ve Papalığa Karşı Tutumu: Yukarıda sayılan devletler içinde en güçlüsü Papalık Devleti idi. Ancak, Machiavelli, daha önce belirttiğimiz gibi, Papalığı, İtalyan birliğini kurabilecek taze bir kuvvetin İtalyan birliğini kurmasını önleyecek kadar güçlü, ama kendisi İtalyan birliğini kuramayacak kadar güç süz bir kuruluş olarak görüyordu. Bu nedenle Machiavelli?ye göre Papalık, İtalyan birliğini engelleyen bir kurumdu. Yalnızca bu kadar mı? Ondan da öte Papalık, İtalya?yı bölmüş olan ve onun bölünmesini isteyen bir kurumdu. Söylevler adlı yapıtından bu konu ile ilgili sözlerine bakalım:
«Dinsizliğimizi kiliseye borçluyuz. Ülkemizi kilise böldü ve bölünmüş kalmasını istiyor.»
«İtalya?nın hiç bir zaman bir önder buyruğunda toplanmamasının sebebi, ne tüm İtalya?yı kendi yönetecek kadar güce sahip bulunan ne de herhangi bir başka gücün bu egemenliği kurmasına imkan veren kilisedir.» (Söylevler, I. 12)
Dikkat edilirse, Machiavelli?nin dine karşı değil, Papalığa karşı çıktığı görülür. Machiavelli?ye göre, papalar lüks içindeki iffetsiz yaşayışları ve ahlâka uygun olmayan politika oyunları ile, dine olan güveni de sarsmışlardır. Bu nedenle «dinsizliğimizi kiliseye borçluyuz» der. Öte yandan, Machiavelli dine çok önem v Ama dine önem verişi salt siyasal amaçlar taşır. Halkın egemene boyun eğmesini sağlayacak en güçlü duygular, dinsel duygulardır. Bu görüşe uygun olarak Machiavelli Prens?inde İtalyan birliğinikurmaya aday olan yöneticinin, aslında dindar olsun ya da olmasın son derece dindar görünmesini ister.
«Çünkü din prensle yurttaşlar arasında en kuvvetli bağdır. Prensde din duygusunun yokluğu, itaat etmemek için ileri sürülebilecek en ?haklı, en doğru görünen bahanedir.» (Prens, XVIII)
Öyle anlaşılıyor ki Machiavelli?nin de dine karşı, onu amaç olarak alacak derecede sofuca bir bağlılığı yoktur. Dini salt araç olarak ?değerli görmektedir. Bu aracı Italyan birliğini sağlamaya yardımcı olduğu sürece kullanıp, olmayınca atmaya hazır gibidir.
Gerçekten:
«Dinimiz mutluluğu alçak günüllülükte ve dünyevi nesneleri hor görmede buluyor… diğer dinler ruh ululuğunu, beden gücünü iyi buluyor… bizim dinimiz ülkeleri zayıflatmıştır.» (Söylevler, Il. 2)
sözleri ile, Hıristiyan ahlakında Italyan birliğinin sağlanması için gereken hırsın bulunmadığına değinir.
Böylece, alçak gönüllüğü, ötedünyacılığı ilke edinen Hıristiyan ahlâkı «köle ?ahlâkı» olarak mahküm eden Nietzsche?ye öncülük etmiş olur. Öte yandan Machiavelli?nin ahlâk anlayışının temelinde dinsel değerler değil, «başarı» ilkesi yatmaktadır. Hatta Machiavelli?yi, aristokrasinin dinsel kültürüne ve dinsel düşünüşüne karşı burjuvazinin kendini dinden ve dinsel ahlâkın bağlarından kurtarmış pozitivist, pragmatik, layik görüşlerinin temsilcisi sayabiliriz.
Machiavelli?nin Feodal Düzene Karşı Görüşleri: Machiavelli feodal ?bir kurum olan, feodal düzenin dinsel kanadını temsil eden papalığa karşı olduğu gibi; feodal düzenin layik kanadı olan derebeyliklere de karşıdır. Bu kurumları, İtalyan birliğinin önündeki engeller olarak görmekten öte, derebeyliğe karşı olumsuz yargılara da sahiptir.
«Devleti bölebilecek öğeler iki noktada toplanır, derebeylerin amansız idaresine karşı halkın nefreti, derebeylerdeki halkı yönetmek ve ezmek arzusu… » (Prens, VII)
Prensle halk ve aristokratlar arası ilişkileri incelerken de, prenslerin aristokratlarla yaşamak zorunda olmadıklarını, istedikleri zaman onları def terden sil söyler. Prensin feodal beylere, aristokratlara değil, halka dayanması gerektiğini ekler.
Machiavelli?nin Siyasal Düşünüşü Layikleştirmesi ve Bilimselleştirmesi: Machiavelli siyasal düşünü bir dönüm noktasıdır. Ondan önceki tüm düşünürler, hatta burjuvazinin siyasal görüşlerini savunuyor da olsalar, kendilerini dinsel düşünüşün etkilerinden kurtaramamışlardır. Örneğin siyasal erkin Tanrı?dan geldiği görüşünü, yöneticilerin din kuralları ile, dinsel ahlâk ile bağlı olduğu görüşünü atamamışlardır. Daha da önemlisi, dinsel düşünüşün etkisiyle, siyasal görüşlerini hep «ideal olarak nasıl olması gerekir, nasıl olması daha doğru olur?» sorusu açısından sunmuşlar, siyasal olayları bu açıdan değerlendirmişlerdir
Machiavelli ise, siyasal erkin Tanrı?dan değil, kuvvetten doğduğunu gözlemleyip, bunu kabul edebilmiştir. Böylece Machiavelli, siyasal düşünüşü dinsel düşünüşten arındırarak «layikleştirirken», dinsel olan ve olmayan her türlü önyargıları bir yana bırakmaya çalışarak, siyasal düşünüşü aynı zamanda «bilimselleştirme» girişiminde bulunmuştur. Bu nedenle Machiavelli, günümüz siyasal biliminin de kurucusu sayılır. Onun bu layık ve bilimsel tutumunu, siyasal olaylarda yazgıya pek söz hakkı tanımayışında gördük. Machiavelli siyasal olayları, özellikle İtalya?da oluşan siyasal olayları, böyle önyargılardan uzak, bilimsel bir gözle değerlendirirken, görmüştür ki İtalya?da politik, diplomatik oyunlar, hiç bir din, ahlâk hukuk kuralına bakılmaksızın her türlü hile, entrika ve kaba kuvvete dayanılarak oynanmaktadır.
Machiavelli?nin Makyavelizmi: Machiavelli İtalya?da başarıya ulaşmak için her yola, her araca başvurulan siyasal gerçeği yalnız kavramakla kalmamış, bu gerçeği olduğu gibi benimsemiştir. Ama gene de Machiavelli?nin çağını amaçları için her araca başvuran çirkin politikacılarından bir farkı vardır. Çağının başarılı olmak dışında kendilerini hiç bir bağla bağlı görmeyen politikacıları, kişisel çıkarları için, olsa olsa belli ailelerin ya da belli kentlerin çıkarları için uğraşmaktadırlar. Amaçları. da kullandıkları araçlar? kadar ahlâka uygun değildir. Oysa Machiavelli, bunlardan farklı olarak, kendini yüksek bir amaç ardında görmektedir. Bu yüksek amaç, İtalyan birliğinin sağlanmasıdır. Böyle bir yüksel amaca bağlandıktan sonra, bu amaca ulaşmak için her türlü aracı yasal (meşru, mübah) görmektedir. İşte siyaset sözlüğünde «Makyavelizm» olarak bilinen kavram, Machiavelli?nin Prens?inde ortaya koyduğu bu anlayışının, «amaca ulaşmak için her türlü araca baş vurmanın uygun olacağı» anlayışının adıdır. Gerçekten Madhiavelli Prens?inde İtalyan birliğinin sağlanmasını tek amaç olarak almış, başka hiç bir bağla bağlı olmaksızın, bu amaca ulaşmak neyi gerektiriyorsa onun yapılmasını istemiştir.
Machiavelli?nin Zora Başvurma İle İlgili Görüşleri: Machiavelli, Makyavelizminin bir uzantısı olarak, başarının koşulunun iknadan çok zora baş olduğunu söyler:
«İkna yoluyla hiç bir zaman başarı sağlanamaz. Kimseye bağlı bulunmayanlar, zorlama gücüne sahip olanlar, hemen her zaman muvaffak olurlar. Silahlı peygamberlerin zaferlere ulaşmış, silahsızların yenilmiş olmaları bundandır.» (Prens, IV)
Bu düşünceleri ile Machiavelli) Zor Üzerinde Düşünceler adlı yapıtın yazarı, 20. yüzyıl düşünürü Georges Sorel?i onun kanalıyla da İtalyan faşistlerini etkilemiş olabilir.
Machiavelli?nin Mutlak Monarşiye İlişkin Görüşleri: İtalya?yı birliğe ulaştıracak her araç, Madhiavelli?ye göre, mutlak monarşidir, yetkesi sınırsız olan bir prenstir. Prens, İtalyan birliğinin sağlanması için adam mı öldürmesi gerekli, öldürecektir; yalan mı söylemesi gerek, söyleyecektir; ahlâka aykırı davranması mı gerekti, davranacaktır. Bir antlaşma mı imzaladı, bu antlaşmaya İtalyan birliğinin sağlanmasına yararlı olduğu sürece uyacak, olmayınca uymayacak, verdiği sözden dönebilecektir. Prensi bu yolda bağlayan hiç bir sınıf, hiç bir kurum, hiç bir kimse, hiç bir yasa, biç bir ilke olmamalıdır.
Niccolò Machiavelli (Vikipedi, özgür ansiklopedi)
Niccolò di Bernado dei Machiavelli (3 Mayıs 1469 ? 21 Haziran 1527) Tarih ve politika biliminin kurucusu sayılan Floransalı düşünür, devlet adamı, askeri stratejist, şair, oyun yazarı. İtalyan Rönesans hareketinin en önemli figürlerindendir. En ünlü eseri Prens’te, politik yazının tarihinde ilk kez iktidarın alınışı ve korunması gibi bir sorunu dinsel ya da ahlaki kaygıları dikkate almaksızın kendinde bir amaç olarak inceledi. Tüm yaşamı boyunca İtalya’nın birliği ideali için mücadele verdi. Fikirleri politik yazında olduğu gibi yaygın düşünüşte de giderek büsbütün olumsuz ve ilkesiz bir politik hırsın anlatımı olarak görüldü, “Makyavelizm” terimi bir düşünce sisteminden çok “amaç için her yolu mübah gören” politikacının tutumunu anlatan suçlayıcı bir sıfat haline geldi. Yine de Diderot, Rousseau, Fichte ve Hegel gibi büyük düşünürler Machiavelli düşüncesinin olumlu yönünü açığa çıkarmaya çalıştılar. Hegel’e göre “Machiavelli’nin gayesi, yani İtalya’nın bir devlet mertebesine çıkarılması, bu yazarın eserinde tiranlığın haklı gösterilmesinden ve muhteris bir despot için imal edilmiş altın yıldızlı bir aynadan başka bir şey görmeyen bütün görme özürlülerce anlaşılamadan kalmıştır.” Hegel O’nun yöntemini şöyle özetler: “kangren olmuş uzuvlar lavanta suyuyla iyileştirilemez.” İtalyan komünist filozof Antonio Gramsci ise O’nu “erken gelmiş Jakoben” olarak tanımlar.
Machiavelli, İtalyan halk dilini birleştirici bir ulusal temel olarak neredeyse yeniden yaratan Dante’nin eseriyle, Romalı sanatsal ve politik ideallerine büyük hayranlık besledi.
Öte yandan kendisinden yaklaşık üç yüz yıl önce Arap kökenli İbn Zafer Adil Prens isimli eseriyle ona öncülük etmiştir. İki eser arasında muazzam parallellikler bulunmaktadır.
Makyavel, ülkelerin kurtuluşunun kuvvete dayanan ulusal devlette olduğuna inanan, ulusal devlet ya da ulus-devlet düşüncesinin ilk temsilcisidir. Bu nedenle de Ulusal devlet yapısının babası sayılır. Yine Makyavel ve düşünceleri tüm totaliter yönetimler ve özellikle faşistler tarafından kullanıldığı için de, faşizmin de öncülerinden biri kabul edilir. Makyavel’in felsefesi Makyavelizm olarak anılır. Bu felsefeyi temsil eden ana düşünce ise “Amaca ulaşmak için her araç yasaldır” fikridir ve bu araçların ahlaki, hukuki ve hatta dini bir sınırı yoktur.
Makyavelist dediğimiz kişi ya da kurumların kötü olan üç temel inancı vardır. ? İnsanlar genel olarak kötüdürler, bu nedenle de her türlü kötülüğü hak ederler. ? Kötü olan amaca ulaşmak için yapılması gereken kötülük değil, kötülüğü becerememektir ve kınanması gereken de budur. ? Amaca ulaşmak için her araç yasal ve ahlakidir. Bütün kötülüklerin temeli bu son fikirde gizlidir. Devletin yüksek menfaatleri için islenen suçlar, cinayetler, yapılan işkenceler yasal ve ahlakidir. Kısacası devlet gücünün kötüye kullanılmasını önleyecek ne yasal, ne ahlaki, ne de dini bir sinir vardır. Makyavellin temel düşüncelerini söyle sıralamak mümkündür. 1.- En önemli ve temel amaç devleti yaşatmak ve gücünü devamlı olarak artırmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için kullanılacak her araç yasaldır. 2.- Din, ahlak ve hukuk devlete bağlıdır. Amacı gerçekleştirmek için gerektiğinde devlet bunları alet olarak kullanmalıdır. 3.- Devletten bağımsız ahlak ve hukuk düşünülemez. Devletin bittiği yerde, hukuk da ahlak da biter. Hukuk ve ahlak devlet için vardır. 4.- Devlet bir ulusa dayanıyorsa, yeterli gücü bu kökten alabilir. Kilise devletin karsısında ya da üstünde olmamalıdır.
Eserleri
Politika ve Tarih
* Prens (kitap)(Hükümdar diye de çevrilmiştir.)
* Floransa’da Komplolar ve Karşı-komplolar Tarihi
* Savaş Sanatı
* Titus Livius’un İlk On Yılı Üzerine Söylev
* Castruccio Castracani da Luca’nın Yaşamı (Daha çok roman özellikleri taşımaktadır)
Edebi eserleri
* Adamotu (Kitap)
* Altın Eşek
* Başdiyakoz Belfagor
SÖYLEVLER
TİTUS LİVİUS?UN ON KİTABI ÜZERİNE
MACHIAVELLİ
İngilizce?den Çeviren: Alev Tolga (Allan Gilbert?in çevirisinden)
?Türkçede ilk kez tam çevirisiyle?
Say Yayınları
1.Basım, İstanbul 2009, 519 sayfa