Yankesiciler el çabukluğu gibi becerilere sahip olmanın yanı sıra beynimizin zayıflıklarını kullanmayı da iyi biliyor. İşte birkaç örnek…
Nörologlar, dikkat ve algı sistemimizdeki aşırı duyarlılık nedeniyle beynimizin kandırılmaya karşı donanımlı olduğunu söylüyor. Aslında başarılı yankesiciliğin sırrı da marifetli parmaklardan çok beynimizdeki zayıflıklardan yararlanmayı bilmekten geçiyor. Bazıları bu konuda o kadar iyi ki araştırmacılar zihnimizin ne şekilde çalıştığını çözmek için yankesicilerle çalışma yürütüyor.
Beynimizin zayıflıklarından biri birkaç işi bir arada yapamaması. Çoğu zaman bu iyi bir özellik; etrafımızdaki ayrıntıları süzüp en önemli bilgileri saklamamızı sağlıyor. Fakat nörolog Susana Martinez-Conde, Zihnin Ustalıkları adlı kitabında iyi bir hilebazın bu özelliği bize karşı kullanabileceğini belirtiyor. Arizona Görsel Nöroloji Laboratuvarı’nda, sahnede yankesicilik performansı sergileyen Apollo Robbins’in uyguladığı yöntemleri inceleyen Conde şöyle diyor:
“Apollo seyircilerden birini sahneye çağırdığında onların bir şeylere bakmasını sağlıyor; onlarla konuşuyor; vücutlarına dokunuyor; onlara çok yaklaşıp kişisel alanlarına girerek duygusal bir tepkiye yol açıyor… Yani tam bir dikkat yüklemesi yapılıyor.”
Dikkati yönlendirmek
Sorun, el çabukluğunun yanı sıra farklı hareketlerle kişinin dikkatini çekmek. Grup halinde çalışan sokak yankesicilerinin kullandığı başlıca yöntemlerden biri, sokakta gözlerine kestirdikleri birinin önüne çıkıp kurbanın kendilerine çarpmasını sağlamak, sonra ikinci bir grup üyesinin her ikisine birden çarpıp diğer üyeyle tartışmaya girmesi ve bu karmaşa içinde kurbanlarından topladıkları şeyleri verdikleri üçüncü bir kişinin ganimetle birlikte olay yerinden uzaklaşıp gitmesini içeriyor.
İngiliz hipnozcu ve sihirbaz James Brown şunları söylüyor: “İnsanlar asıl meselenin onların başka yere bakmasını sağlamak olduğunu sanıyor. Oysa işin sırrı zihni bir şeye yönlendirmekte. Masada duran bir şeye bakmanızı engellemek istiyorsam, başka bir şeye bakmanız için neden yaratmam işimi kolaylaştırır. Üstelik bakacağınız şeyler konusunda size seçenek sunuyorsam, kontrolün sizde olduğu yanılsamasını yaratarak işimi daha kolaylaştırırım.”
Diğer taktikler daha psikolojik. Yankesiciler genellikle “yankesicilere dikkat edin” tabelalarına yakın dururlar; çünkü insanların bu tabelaları görünce ilk tepkisi çantalarını yoklamaktır. Böylece eşyalarının yerlerine dair ipucu vermiş olurlar.
Brown, ayrıca yankesicilerin kararlı ve güvenli tavırlarının önemini vurguluyor. Bu tavırla insanları değerli eşyalarını kendi elleriyle bile teslim etmeye ikna edebiliyorsunuz.
El takibi
Sahnede bazı tavırlar kandırılmamızı sağlayabilir. Yankesicilik performans ustası Apollo Robbins, izleyicilerin dikkatini yöneltmede bazı el hareketlerinin diğerlerine oranla daha etkili olduğunu söylüyor. Yapılan göz takibi deneylerinde bunun doğru olduğu görüldü.
Nörolog Conde, kavisli el hareketi ile taşınan bir nesneyi gözün sürekli takip ettiğini, düz çizgi takibinde ise gözün anlık olarak iki nokta arasında gidip geldiğini belirtiyor. Gözümüz bir noktadan diğerine sekerken sadece başı ve sonu görürüz, ama göz seyir halinde iken göremeyiz. Oysa kavisli takipte hiç kör nokta yoktur; gözler nesneyi baştan sona gidinceye kadar takip eder.
Çevrenize karşı ilgili olun
Brown, Londra’da Trafalgar Meydanı’nda yankesicileri işbaşında gözlemiş. Gece birkaç içkiden sonra yankesicilik yapmanın daha kolay olduğunu söylüyor.
“Zeki yöntemler kullanıyorlar. Bir gece kulübünün çıkışında bir kız gelip sizinle konuşuyor ve konuşurken yavaş yavaş sallanmaya başlıyor. Siz kendinizin sallandığını sanıp sallanmaya başlayınca düşüyorsunuz. Kız ise arkadaşıyla size yardım edip kaldırmaya çalışıyor. Ertesi gün saatinizi ve cüzdanınızı bulamıyorsunuz tabii.”
Romanyalı yankesici çetelerini izlerken ise şunları gözlüyor Brown: “Aslında sandığınızdan daha az beceri gerektiriyor bu iş. Yankesicilerin çok yetenekli olduğu gibi bir algı var. Oysa çoğu fırsatçı hırsız aslında.”
Fakat Brown yankesicilerin yeni teknolojiyi de takip ettiğini belirtiyor. Bu insanların temassız banka kartlarına el atıp zihnimize uyguladıkları korsanlık yöntemlerini kartlarımıza da uygulamaya başlamasının uzun sürmeyeceğini düşünüyor.
Bütün bu yöntemleri bilmek kurban olarak seçilmeniz riskini belki biraz azaltacaktır. Brown, uyanık olmanızı, kalabalık içindeyken etrafınıza ilginizi yitirmemenizi tavsiye ediyor. “Hırsızlar, çevresine ilgi gösteren kişilerden vebadan kaçar gibi kaçarlar,” diyor.
Caroline Williams
BBC Future, 6 Kasım 2014