1979’da Ordu’nun fındık kadar ilçesi Fatsa’da bir şey oldu, birileri çok korktu. Erken yerel seçimde sosyalist Fikri Sönmez, nam-ı diğer Terzi Fikri, AP ve CHP’nin belediye başkan adaylarının toplam oyunu yüzde 50 geçip başkan oldu. Halkla beraber halk için idarenin mümkün olduğunu gösterdi.
1. Adı Fikri, ilk öğrendiği meslek Terzilik.
Terzi Fikri yani gerçek adıyla Fikri Sönmez, 1938 yılında Ordu-Fatsa’nın Kabakdağı köyünde doğar. Ailesinin ihtiyacı üzerine ilkokuldan sonra bir terzinin yanında çırak olarak çalışmaya başlar.
2. Politikayla, sokakla iç içe genç bir adam yetişmekteydi.
20’li yaşlarının ortalarında Türkiye İşçi Partisi’ne üye olur ve burada aktif siyasi yaşama katılmaya başlar. 6. Filo’ya karşı düzenlenen eylemlere Dev-Genç saflarında katılır. Dönem 70’leri gösterdiğinde ise Mahir Çayan’ın liderliğini yaptığı Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi’ne katılır.
3. Mahir Çayan’a yardım ettiği gerekçesiyle tutuklandı
1971-1972 yıllarında Mahir Çayan ve arkadaşlarının Maltepe Askeri Cezaevi’nden kaçışlarından sonra, Karadeniz Bölgesi’ne geçmelerinde ve bu bölgedeki ilişkilerinde ve eylemlerinde yardımcı olduğu gerekçesiyle THKP-C Davası’nın diğer sanıkları ile beraber 2 yıl kadar tutuklu olarak yargılanır ancak 1974 affıyla tahliye olur. Giresun, Ordu, Samsun bölgelerinde aktif faaliyet yürütür Devrimci Yol üyesidir.
4. Belediye başkanı olmaya kararlıydı.
Tahliye olduktan sonra da sol hareketten kopmayan Terzi Fikri, o sırada sol grupların hakim olduğu 1978 yılıdır. 1979 yılında ise belediye başkanı Nazmiye Komitoğlu’nun vefatı nedeniyle bir ara seçim yapılır. Bağımsız belediye başkan adayı olur ve seçimi kazanır. Seçildikten sonra Fatsa’yı özelliklerine göre 11 bölgeye ayırarak halk komitelerini oluşturur.
5. Halkın desteğini alan bir belediye başkanı olmak kolay değildi.
Terzi Fikri’nin iddialı ve kendinden emin duruşu, halkın onu desteklemesinde en büyük etkenlerden biri olmuştu. Bu sırada iki ayda bir yapılan halk toplantıları ile de halkın belediye yönetimine katkıda bulunmasına çalışır. Bu komitelerin üyeleri bu toplantılarda belediye çalışmalarını denetler, gerekirse komite üyelerini görevlerinden alırlardı.
6.Fikri Sönmez’den önce Fatsa
Fikri Sönmez, daha fazla bilinen ve kullanılan adıyla Terzi Fikri, başkan seçildi ama ondan önce Fatsa nasıldı, bilmek lazım. En büyük sorunu çamurdu Fatsa’nın. Yolları ve kanalizasyonları yoktu, her yer sivrisinek doluydu ve halk hastalıktan kırılıyordu. Belediye çalışanları paralarını alamıyorlardı. Yağ, şeker, sigara gibi ürünler karaborsa satılıyordu. Kumar, alkol, rüşvet, kaçak elektrik ve su almış başını gitmişti. Kısacası Terzi Fikri yıkık bir ilçe devraldı.
7. Fatsa’nın hastalık taşıyan çamurlu yollarına çare oldu.
Fikri Sönmez’in belediye başkanlığına seçilmesinden önce Fatsa’nın en büyük sorunlarından biri çamurlu yollarıydı. Kanalizasyon yetersizliğinden ötürü her yer haşere ve mikropla dolu olduğundan halk hastalıktan kırılmaya başlamıştı. Bütün bunlar olurken belediye çalışanları paralarını alamıyor; halk ise ne şekere ne yağa ne sigaraya ulaşabiliyordu. Kumar, rüşvet, yolsuzluk şehre hakim olmuş; tüm düzen darmadağın haldeydi.
8. Halk komiteleri kuruyordu, gece gündüz Fatsa için çalışıyordu.
Komitelerde belediye faaliyetlerinden başka içki, kumar sorunları, kadının evde gördüğü şiddet gibi diğer konular da ele alınmaya başlanmıştı. Bu komitelerin gerçekleştirdiği önemli çalışmalardan biri “Çamura Son” kampanyası idi. Çamurlu yollar artık olmayacaktı. Terzi Fikri, yönetime geçtiği ilk günden itibaren canla başla Fatsa için çalışmaya başlamıştı.
9. Fatsa, ilk kez sol bir yönetimle tanışmıştı ve bir de halk şenliği düzenlenmişti.
Kampanyanın ardından bir de Fatsa Halk Şenliği düzenlenir. İlçe kısa bir süre içinde sosyalist solun simgesi olurken sağcı basın organları ve politikacılar tarafından da eleştirilere hedef oldu.
10. Fatsa Komünü, 8 ayda tarihe geçti.
İşte bir rüya gerçekleşmek üzereydi. Fatsa adeta bir komün düzenine ilerlemekte, halk dönüşüme kısa sürede ayak uydurmaktaydı. Özellikle rüşvet ve karaborsanın üzerine giden Terzi Fikri, tüm borçları kapattıktan sonra çalışanların ücretlerini de düzenli ödemeye başlamıştı. Bütün bunları da 8 ay gibi kısa bir sürede yapmıştı.
11. Süleyman Demirel sahaya çıktı: “Çorum’u bırakın, Fatsa’ya bakın.”
Fatsa’da komün düzeni kurulmuşken o esnada Çorum’da Alevilere yönelik bir katliam yaşanmıştır. Bu esnada o dönemin başbakanı Süleyman Demirel, toplumsal gerilimi yükseltecek bir cümle kurmuştu: “Çorum’u bırakın, Fatsa’ya bakın.”
12. Fatsa’ya askeri operasyon yapılarak bu eşi benzeri olmayan komün dağıtıldı.
11 Temmuz 1980’de ilçeye “‘nokta operasyonu'” diye tabir edilen bir askeri operasyon düzenlendi. Operasyon bizzat Kenan Evren tarafından yönetilmişti. Operasyondan önce Fatsa AP, CHP ve MSP ilçe başkanlarının yaptıkları “Fatsa’da komünist işgal yoktur. Fatsa’da ateş ile barut yok, böylesine huzurlu bir yerde olay çıkar… Devamını Gör
13. 11 Temmuz günü gözaltına alınan Fikri Sönmez 4 Mayıs 1985 günü cezaevinde kalp krizi sonucu yaşamını yitirdi. Fatsa ise her daim bir sosyalist yerel yönetim deneyimi olarak görüldü ve Türkiye’nin ilk komünü olarak tarihe geçti.
14.Kenan Evren’in Terzi Fikri hakkındaki sözleri:
Orada Terzi Fikri diye biri çıkmış. Devlet benim diyor. Komite kurmuş. Fatsa’yı o komite yönetiyor. Ne yapılıp, yapılmayacağının kararını halk veriyor. Veya halk adına o komite. Yani kararı devlet vermiyor. Devlet otoritesi sıfır. Devletin kanunları Fatsa’da işlemiyor.
15. Unutulmasın diye yazalım
Fatsa’daki darbenin baş sorumlusu tabii ki Kenan Evren’dir ama o dönemde bu müdahaleyi kimlerin desteklediği de herkes tarafından bilinmeli: Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan, Alparslan Türkeş, Turgut Özal ve 1980 Haziran’ından itibaren “Fatsa elden gidiyor, ordu bir şeyler yapmalı” diyerek darbe çığırtkanlığı yapan Oktay Ekşi.
