DİN, AHLAK VE İKTİDARIN DİYALEKTİĞİ: TARİHSEL KÖKLERDEN POST-HÜMANİST BİR GELECEĞE
1. AHLAKIN ANTROPOLOJİK TEMELLERİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK
a) Nörobilimsel Bulgular Işığında:
- Ayna nöronlar ve empatinin biyolojik temelleri
- Oxytocin’in toplumsal bağlılık mekanizmalarındaki rolü
- Prefrontal korteks gelişimi ile ahlaki yargı arasındaki ilişki
b) Arkeolojik Kanıtlar:
- Neandertal gömü ritüellerinin ahlaki bilinçle ilişkisi
- Paleolitik sanatta işbirliğine dair ipuçları
- Tarım öncesi toplumlarda adalet mekanizmaları
2. POST-SEKÜLER ÇAĞDA İKTİDARIN YENİ GİZLİ DİLİ
a) Dijital Teknolojilerin Dönüşümü:
- Sosyal medya algoritmalarının dini içeriği filtreleme biçimleri
- Yapay zekânın fetva verme sistemleri
- Metaverse’de dini deneyimlerin simülasyonu
b) Küresel Kapitalizm ve Dini Söylem:
- Mega kiliselerin ticari modelleri
- İslami fintech uygulamaları
- Budist mindfulness’ın neoliberal uyarlamaları
3. MANİPÜLASYONA KARŞI ELEŞTİREL PRATİKLER
a) Yeni Okuryazarlık Biçimleri:
- Dijital din okuryazarlığı
- Görsel kültür eleştirisi bağlamında dini imgeler
- Deepfake teknolojisi ve kutsalın taklidi
b) Alternatif Toplumsal Örgütlenmeler:
- Dijital kabileler ve online cemaatler
- Blockchain tabanlı dini yönetişim modelleri
- Yapay zeka destekli teolojik tartışma platformları
METODOLOJİK DERİNLİK: YENİ ARAŞTIRMA PARADİGMALARI
- Deneysel Teoloji:
- Sanal gerçeklikte dini deneyim araştırmaları
- Nöroteolojinin ahlaki karar verme süreçlerine katkısı
- Karşılaştırmalı Çalışmalar:
- Transhümanist hareketlerin dini söylemleri
- Yapay zeka etiği ile geleneksel dini etik sistemlerin diyaloğu
- Disiplinlerarası Yaklaşımlar:
- Kuantum fiziği ve tasavvuf ilişkisi
- Yapay bilinç ve ruh kavramının felsefi tartışmaları
GELECEK SENARYOLARI VE ETİK İKİLEMLER
- Biyoteknolojik Gelişmeler:
- Gen düzenleme ve “kutsal” insan doğası
- Cyborg rahipler ve protezli ibadet
- Yapay Zeka Dinleri:
- Algoritmik tanrılar ve makine peygamberler
- Sentetik kutsal metinlerin oluşturulması
- İklim Krizi Bağlamında:
- Eko-teolojik direniş hareketleri
- Antroposen çağında kıyamet söylemlerinin dönüşümü
ELEŞTİREL BİR SONUÇ: POST-DİNİ BİR DÜNYADA İNSAN OLMAK
Modernite sonrası dönemde din-iktidar-ahlak üçgeni, geleneksel kalıplarını kökten dönüştürüyor. Bu süreçte karşımıza çıkan temel paradokslar:
- Özgürleşme Tuzağı: Dini kurumlardan kurtuluşun yeni dijital bağımlılıklar yaratması
- Küresel Köy İronisi: Artan bağlantılılığın dini ayrışmayı derinleştirmesi
- Transhümanist İkilem: Teknolojik gelişmelerin insanı tanrısallaştırma ve robotlaştırma arasındaki gerilimi
Bu karmaşık tabloyu anlamak için, din çalışmalarının geleneksel metodolojilerini kökten gözden geçirmek gerekiyor. Antik kutsal metinlerin hermeneutik analiziyle yapay zeka tarafından üretilen dini içeriklerin çözümlenmesi arasında yeni epistemolojik köprüler kurmak zorundayız.
Son tahlilde, insanlığın ahlak ve anlam arayışı, din kurumunun ötesinde yeni ifade biçimleri bulacak gibi görünüyor. Ancak bu geçiş sürecinde, iktidar mekanizmalarının nasıl dönüşeceği ve hangi yeni manipülasyon teknikleri geliştireceği, önümüzdeki dönemin en kritik araştırma alanlarından biri olacaktır.