Derrida, Žižek ve Lacan Bakışıyla Kızgın Damdaki Kedi Filmi ve Aile Mitinin Tartışılması
İKızgın Damdaki Kedi (Cat on a Hot Tin Roof) filmini Derrida, Žižek ve Lacan üçlüsünün kavramları üzerinden bir analiz denemesini yaptık. Bu yorum, daha önce aynı filme yaptığımız Jungiyen arketip okumasını farklı bir perspektiften post-yapısalcı, psikanalitik ve ideolojik eleştiri düzlemine taşıyor. Umarım anlaşılır diyerek başlayalım.
🧨 Kızgın Damdaki Kedi: Derrida, Lacan ve Žižek’le Aile Maskesinin Yıkımı
🧱 1. Derrida: Ailenin Yapısökümü (Deconstruction of the “Family”)
🔹 Logosentrik Aile
Amerikan ailesi, “baba” merkezli bir söylemsel düzende şekillenir. Big Daddy, sadece ailenin ekonomik lideri değil, aynı zamanda anlamın kaynağıdır. Derrida’ya göre bu tür bir yapı logosentriktir: tüm anlam, merkeze yerleştirilen “otorite” (Big Daddy) tarafından belirlenir.
➡️ Yapısökümle okuduğumuzda:
Big Daddy’nin otoritesi ölümle sarsıldığında, aile sisteminin tüm “anlamı” çöker. Miras, güç ve soyun devamı gibi kavramlar, aslında birer boş gösterendir (empty signifiers). Brick’in “gerçeklik” arayışı, bu yapının altını oyar.
🔹 Fark (Différance) ve Sessizlik
Brick’in duygularını dile getirememesi, sürekli “konuşmama” hâli, Derrida’nın “anlamın ertelenmesi” ve “fark” kavramlarını çağrıştırır.
Söz yerine suskunlukla direnir. Bu suskunluk, otoritenin dilini reddetmenin bir biçimidir.
🪞 2. Lacan: Arzu, Baba Adı ve Aynadaki Çatlak
🔹 Ayna Evresi ve Kimlik Krizi
Brick’in erkeklik kimliği, Lacan’ın ayna evresi teorisiyle incelendiğinde, yansımasını Skipper’ın gözlerinde arayan bir özneyle karşılaşırız. Skipper’ın ölümü, aynadaki imgenin kırılmasıdır. Bu kırılmayla Brick, kendilik idealini yitirir.
➡️ Skipper, Brick için hem ideal ego hem de bastırılmış bir arzunun nesnesidir.
Bunun kaybı, Brick’i kendilik bütünlüğünden yoksun bir figüre dönüştürür.
🔹 Yasa ve Baba’nın Adı (Le Nom du Père)
Big Daddy, Lacancı anlamda “Baba’nın Adı”dır: yasayı koyan, arzuyu sınırlandıran sembolik düzenin temsilcisidir.
Brick’in isyanı, bu “adı” kabul etmeyişidir. Mirası (adı) reddetmesi, sembolik düzenin inkârıdır.
🔹 Arzunun Metonimisi
Lacan’a göre arzu, asla ulaşamayacağımız bir “öteki”ne yönelir ve metonimik bir şekilde sürekli ertelenir.
Maggie’nin aşkı, Brick’in bu arzudan kaçışıyla sürekli ertelenmiş bir karşılaşmaya dönüşür. Asla tamamlanmaz.
🧨 3. Žižek: İdeolojik Fantezinin Çöküşü ve Arzunun Şiddeti
🔹 İdeolojik Fantezi Olarak “Mutlu Aile”
Žižek’e göre, ideoloji gerçekliğin çarpıtılması değil, tam tersine onun organize edilme biçimidir.
“Mutlu Amerikan ailesi”, toplumun bilinçdışı fantezisidir.
Filmde bu fantezi çatırdar, çünkü gerçek (Real) sahneye sızar: bastırılmış cinsellik, ölüm, miras hırsı.
➡️ Bu fanteziyi koruyan şey, gösteridir: doğum günü, pasta, çocuk isteyen kadın, miras düşkünü kardeş.
Oysa gerçek şudur: kimse birbirini sevmez.
🔹 Gerçek (The Real) Olarak Ölüm ve Arzu
Big Daddy’nin kanser olması, “ölüm”ün sembolik düzeni yararak içeri girmesidir.
Artık hiçbir yalan işe yaramaz.
Bu, Žižek’in “gerçeğin geri dönüşü” dediği şeydir:
“Gerçek, sistemin bastıramadığı, sürekli geri dönen bir artıktır.”
➡️ Maggie’nin çocuk isteği, Brick’in sessiz öfkesi, Big Daddy’nin haykırışı: Bunların hepsi, toplumsal maskelerin altından yüzeye çıkan bastırılmış arzudur.
🔹 Arzunun Tahammülsüzlüğü
Žižek’e göre arzu, mutlu etmez; sarsar, istikrarsızlaştırır.
Maggie’nin “kedi gibi damda kalışı”, arzunun belirsizliğini ve sabit bir kimliğe indirgenemezliğini temsil eder.
O, tam anlamıyla sistem dışında kalan kadındır: sevilmeyen eş, anne olamayan kadın, ama hâlâ arzunun taşıyıcısı.
🎭 Sonuç: Sembolik Düzenin Çöküşü ve Travmatik Gerçekle Yüzleşme
| Teorisyen | Ana Kavram | Filmdeki Yansıması |
|---|---|---|
| Derrida | Yapısöküm / Fark / Boş Gösteren | Miras, aile, sevgi gibi kavramların içinin boşalması |
| Lacan | Ayna Evresi / Baba’nın Adı / Arzu | Brick’in kimlik krizi ve sembolik düzene başkaldırısı |
| Žižek | İdeolojik Fantezi / Gerçek’in Dönüşü | Mutlu aile imgesinin çöküşü, bastırılmış arzuların yüzeye çıkışı |
“Aile bir tiyatroysa, sahnedeki herkes rolünü unutmuş gibi davranıyor.”
Bu film, sadece bir dramatik metin değil; felsefi bir çöküş sahnesi, psikanalitik bir tıkanma noktası ve ideolojik bir çözülmenin habercisidir.
Ve tüm bunların içinde, Maggie hâlâ damda; bir varlık ve hiçlik arasındaki sınırda, tırnaklarıyla tutunmaya çalışıyor.
Yazılarımızı paylaşmayı ve daha çok kişiye ulaşmamızı sağlayarak bize destek olmayı unutmayın. 👇
#sinema, #perşembe, #psikoloji , #sembolikokuma, #CatonaHotTinRoof, #calrgustavjung, #jungiyenanaliz, #filmanalizi , #kızgındamkikedi, #tenessewilliams
