Karaman’ın Binbir Kilise Bölgesinde 2025 Yılı Keşifleri: Zamanın İzlerini Okumak

Karaman’ın Karadağ eteklerinde yer alan Binbir Kilise bölgesi, 2025 yılında arkeolojik yüzey araştırmalarıyla yeniden insanlığın dikkatini çekti. Bu bölge, Erken Hristiyanlık ve Bizans dönemlerinden kalma yapılarla dolu bir açık hava müzesi gibidir. 2025’te yapılan çalışmalar, bölgenin sadece dini bir merkez değil, aynı zamanda yoğun bir yerleşim alanı olduğunu ortaya koydu.

Antik Bir Hazine: Dini Yapılar ve Keşifler

2025 yılında Karaman’ın Binbir Kilise bölgesinde yürütülen arkeolojik yüzey araştırmaları, 15 yeni dini yapının tespit edilmesini sağladı. Bu yapılar, küçük kiliseler ve şapellerden oluşuyor ve bölgenin Bizans dönemi dini mimarisinin zenginliğini gözler önüne seriyor. Necmettin Erbakan Üniversitesi’nden Doç. Dr. İlker Mete Mimiroğlu’nun liderliğindeki ekip, bu yapıların literatürde daha önce belgelenmemiş olduğunu vurguladı. Kiliseler ve şapeller, genellikle sade ama işlevsel mimari özellikleriyle dikkat çekiyor. Bu yapılar, taş işçiliği ve plan şemalarıyla, bölgenin Erken Hristiyanlık ve Bizans dönemlerinde önemli bir hac merkezi olduğunu doğruluyor. Ayrıca, bu dini yapıların çevresinde bulunan sarnıçlar, açık kült alanları ve kitabeler, bölgenin karmaşık bir sosyal ve dini yaşam barındırdığını gösteriyor. Bu keşifler, Binbir Kilise’nin sadece dini bir merkez değil, aynı zamanda yoğun bir nüfusu destekleyen bir yerleşim alanı olduğunu ortaya koyuyor.

Yerleşim ve Toplumsal Dinamikler

Binbir Kilise bölgesi, 2025 yılı araştırmalarında tespit edilen yeni yerleşim yerleriyle, geçmişte birden fazla antik topluluğa ev sahipliği yaptığını kanıtladı. Bu yerleşim yerleri, dini yapıların yanı sıra, günlük yaşamın izlerini taşıyan yapılar içeriyor. Örneğin, sarnıçlar ve su toplama sistemleri, bölgenin su yönetiminde ileri bir seviyede olduğunu gösteriyor. Ayrıca, doğal ve yarı işlenmiş mağaraların inziva hücreleri olarak kullanıldığı belirlendi. Bu hücrelerdeki haç motifleri, bölgenin dini yaşamında münzevi bir geleneğin varlığına işaret ediyor. Mimiroğlu’nun ekibi, bu yerleşimlerin Selçuklu döneminde de kısmen devam ettiğini gösteren buluntulara rastladı; özellikle bir Selçuklu sikkesi, bu döneme dair önemli bir kanıt olarak öne çıkıyor. Ancak, 15. yüzyılda Müslüman ve gayrimüslim nüfusun Balkanlar’a göç ettirilmesi, bölgedeki yerleşimlerin büyük ölçüde terk edilmesine yol açmış olabilir. Bu, Binbir Kilise’nin toplumsal dinamiklerinin zaman içinde nasıl evrildiğini anlamak için kritik bir bilgi sunuyor.

Mimari ve Kültürel Zenginlik

Tespit edilen 15 dini yapının mimari özellikleri, Binbir Kilise’nin Bizans dönemi dini mimarisinin çeşitliliğini yansıtıyor. Küçük kiliseler ve şapeller, genellikle basit ama estetik açıdan özenli taş işçiliğiyle inşa edilmiş. Bu yapılar, aziz mezarları veya anıt mezarlarla ilişkilendirilebilir; bazılarının plan şemaları, dini ritüeller için özel olarak tasarlandığını düşündürüyor. Açık kült alanları, toplu ibadetlerin veya törenlerin gerçekleştirildiği mekanlar olarak öne çıkıyor. Kitabeler ise, epigrafi çalışmalarıyla henüz tam çözülememiş olsa da, bölgenin yazılı kültürünü ve dini anlatısını anlamak için önemli ipuçları sunuyor. Bu yapılar, sadece mimari açıdan değil, aynı zamanda kültürel bağlamda da zengin bir tablo çiziyor. Binbir Kilise, Hititler’den Osmanlı’ya uzanan bir zaman diliminde, farklı medeniyetlerin kesişim noktası olmuş; bu da bölgenin çok katmanlı bir kültürel mirasa sahip olduğunu gösteriyor.

Arkeolojik Yöntem ve Bulgular

2025 yılı çalışmaları, yüzey araştırması yöntemiyle gerçekleştirildi ve bu yöntem, bölgenin arkeolojik potansiyelini ortaya koymada etkili oldu. Yüzey araştırmaları, kazı yapmadan bölgedeki yapıların ve buluntuların envantere kaydedilmesini sağladı. Bu süreçte, 20’den fazla lahit ve kapağı tespit edildi; bu, bölgenin mezar kültürü hakkında yeni bilgiler sundu. Ayrıca, taş eserler ve mimari öğeler, bölgenin Erken Hristiyanlık ve Bizans dönemlerindeki sanatsal ve teknik becerilerini yansıtıyor. Mimiroğlu’nun ekibi, bu buluntuların envantere alınmasının, gelecekteki kazı ve koruma çalışmaları için bir temel oluşturacağını belirtiyor. Özellikle, Selçuklu sikkesi gibi buluntular, bölgenin sadece Bizans değil, sonraki dönemlerde de aktif bir yerleşim merkezi olduğunu doğruluyor. Bu bulgular, Binbir Kilise’nin tarihini yeniden yazmak için önemli bir adım olarak değerlendirilebilir.

Bölgenin Tarihsel Önemi

Binbir Kilise, Erken Hristiyanlık döneminde Avrupa’dan Kudüs’e giden hacıların uğrak noktalarından biri olarak biliniyor. Geç Antik Çağ’da, bölgenin en önemli üç dini merkezinden biri olduğu düşünülüyor. Bu durum, 2025 keşifleriyle daha da netleşti. Tespit edilen yapılar, bölgenin sadece dini değil, aynı zamanda ticari ve kültürel bir merkez olduğunu gösteriyor. Hitit döneminden itibaren kutsal kabul edilen Karadağ, Hristiyanlık döneminde de bu özelliğini korudu. Bölgedeki Hitit hiyeroglifleri ve kabartmalar, dağın uzun bir süre boyunca kutsal bir alan olarak görüldüğünü kanıtlıyor. Osmanlı döneminde ise “Binbir Kilise” ismi, bölgedeki çok sayıda kilise ve şapelin halk arasındaki yankısını yansıtıyor. 19. yüzyılda yaşanan depremler, bölgedeki yapıların büyük bir kısmını tahrip etmiş olsa da, 2025 keşifleri, bu kayıpların boyutunu ve kalan mirasın değerini yeniden değerlendirme fırsatı sunuyor.

Gelecek Perspektifleri

Binbir Kilise bölgesinde 2025 yılında yapılan keşifler, gelecekteki arkeolojik çalışmalar için bir yol haritası çiziyor. Mimiroğlu, önümüzdeki yıllarda daha kapsamlı araştırmalar planlandığını ve yeni yerleşim alanlarına odaklanılacağını belirtti. Bu çalışmalar, bölgenin sadece dini değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik yapısını daha iyi anlamayı hedefliyor. Özellikle, kitabelerin epigrafi çalışmaları tamamlandığında, bölgenin yazılı tarihi hakkında daha fazla bilgi edinilebilir. Ayrıca, bölgenin inanç turizmi açısından potansiyeli, bu keşiflerle daha da belirginleşiyor. Binbir Kilise’nin, Anadolu’nun kültürel mirasını dünyaya tanıtma potansiyeli taşıdığı açık. Ancak, bu mirasın korunması ve tanıtılması için hem yerel hem de uluslararası iş birliği gerekiyor. Bölgenin arkeolojik ve turistik değerinin artırılması, gelecek nesillere bu eşsiz mirası aktarmak için kritik bir adım olacak.

Sonuç ve Değerlendirme

Karaman’ın Binbir Kilise bölgesi, 2025 yılında tespit edilen 15 dini yapı, yerleşim yerleri, sarnıçlar, açık kült alanları, kitabeler ve mezarlarla, Anadolu’nun tarihsel ve kültürel zenginliğini bir kez daha ortaya koydu. Bu keşifler, bölgenin Erken Hristiyanlık ve Bizans dönemlerinde önemli bir dini ve toplumsal merkez olduğunu doğruluyor. Aynı zamanda, Selçuklu dönemine kadar uzanan yerleşim izleri, bölgenin uzun süreli bir yaşam alanı olduğunu gösteriyor. Arkeolojik yüzey araştırmaları, bu yapıların envantere alınmasını sağlayarak, gelecekteki koruma ve araştırma çalışmalarına zemin hazırladı. Binbir Kilise, sadece bir arkeolojik alan değil, aynı zamanda insanlık tarihinin farklı dönemlerini birleştiren bir köprü olarak değerlendirilebilir. Bu bölge, geçmişin izlerini günümüze taşıyarak, tarihle bağ kurmamızı sağlıyor.