Roman Kahramanlarının Çıkmazları: Tess ve Hetty Üzerinden Faydacılığın İzleri

Bu çalışma, Thomas Hardy’nin Tess of the d’Urbervilles ve George Eliot’un Adam Bede romanlarındaki başkahramanlar Tess Durbeyfield ve Hetty Sorrel’in ahlaki ikilemlerini, John Stuart Mill’in faydacılık teorisi çerçevesinde derinlemesine incelemeyi amaçlar. Faydacılık, eylemlerin sonuçlarının topluma ve bireye sağladığı fayda veya zarar üzerinden değerlendirilmesini önerir. Bu bağlamda, Tess ve Hetty’nin karar alma süreçleri, bireysel arzular ile toplumsal beklentiler arasındaki çatışmalar ve bu çatışmaların fayda-zarar ekseninde nasıl şekillendiği analiz edilecektir. Çalışma, bu iki karakterin karşılaştığı ahlaki sorunları, dönemin toplumsal normları ve bireysel özgürlük arayışları ışığında karşılaştırarak, faydacılığın hem bireysel hem de kolektif düzlemde nasıl farklı sonuçlar doğurabileceğini tartışır.

Tess’in Seçimleri ve Toplumsal Kısıtlamalar

Tess Durbeyfield, Hardy’nin romanında, 19. yüzyıl İngiliz kırsal toplumunun katı ahlaki ve sınıfsal normlarıyla mücadele eden genç bir kadındır. Onun hikayesi, ailesinin ekonomik zorlukları ve soylu bir geçmişe dair iddiaları nedeniyle karmaşık bir hal alır. Tess’in ahlaki ikilemi, özellikle Alec d’Urberville ile ilişkisi ve Angel Clare ile evliliği etrafında şekillenir. Mill’in faydacılık teorisi açısından, Tess’in kararları genellikle ailesinin refahı ve kendi hayatta kalma mücadelesi arasında bir denge kurma çabasıdır. Örneğin, Alec’in baştan çıkarmalarına boyun eğmesi, ailesinin ekonomik yükünü hafifletme umuduyla gerçekleşir. Ancak bu karar, uzun vadede Tess’e kişisel acı ve toplumsal dışlanma olarak geri döner. Faydacılık, en fazla sayıda insan için en büyük mutluluğu hedeflerken, Tess’in durumunda bireysel fedakarlık, toplumsal normların sert yargıları karşısında fayda sağlamaz. Tess’in trajedisi, faydanın bireysel ve toplumsal düzeyde farklı anlamlar taşıyabileceğini gösterir. Onun kararları, genellikle kısa vadeli fayda arayışıyla şekillenirken, uzun vadeli sonuçlar hem kendisi hem de çevresi için yıkıcı olur. Bu durum, faydacılığın pratikte uygulanmasının karmaşıklığını ve bireysel özgürlüğün toplumsal baskılar karşısında nasıl ezilebileceğini ortaya koyar.

Hetty’nin Bireysel Arzuları ve Toplumun Yargısı

George Eliot’un Adam Bede romanındaki Hetty Sorrel, Tess’e benzer şekilde, toplumsal normlar ile kişisel arzular arasında sıkışmış bir karakterdir. Hetty, güzelliğiyle dikkat çeken, ancak sosyal statüsü düşük bir sütçü kızıdır. Onun ahlaki ikilemi, Arthur Donnithorne ile olan yasak ilişkisi ve bu ilişkinin sonuçları etrafında yoğunlaşır. Mill’in faydacılık teorisi ışığında, Hetty’nin kararları, bireysel haz arayışına odaklanır. Arthur ile ilişkisi, Hetty’nin sosyal statüsünü yükseltme ve daha iyi bir yaşam umuduyla şekillenir. Ancak bu karar, toplumsal normlara aykırı olduğu için, Hetty’yi utanç, dışlanma ve nihayetinde trajik bir sona sürükler. Hetty’nin eylemleri, faydacılığın “en büyük mutluluk” ilkesine uygun gibi görünse de, bu mutluluk yalnızca bireysel ve kısa vadelidir. Toplumun ahlaki kodları, Hetty’nin kişisel arzularını bastırır ve onun kararlarının fayda sağlamasını engeller. Hetty’nin hikayesi, bireysel haz ile toplumsal refah arasındaki çatışmanın, bireyin ahlaki seçimlerini nasıl sınırlayabileceğini gösterir. Tess’ten farklı olarak, Hetty’nin kararları daha çok kendi arzularına yönelikken, Tess’in seçimleri ailesine duyduğu sorumlulukla şekillenir. Bu fark, iki karakterin fayda anlayışlarının nasıl farklı zeminlere oturduğunu ortaya koyar.

Faydacılığın Sınırları ve Karakterlerin Çıkmazları

Mill’in faydacılık teorisi, eylemlerin sonuçlarını değerlendirirken, hem bireysel hem de toplu faydayı dikkate alır. Ancak Tess ve Hetty’nin hikayeleri, bu teorinin pratikteki sınırlamalarını açıkça gösterir. Tess’in fedakarlıkları, ailesi için kısa vadeli bir fayda sağlasa da, uzun vadede kişisel ve toplumsal zararlara yol açar. Hetty’nin ise bireysel haz arayışı, toplumsal normlarla çatıştığı için trajik sonuçlar doğurur. Her iki karakter de, dönemin cinsiyet rolleri, sınıf yapısı ve ahlaki beklentileri nedeniyle sınırlı bir özgürlük alanına sahiptir. Faydacılık, teorik olarak bireylerin özgürce seçim yapabildiği bir ortamı varsayar; ancak bu karakterlerin hikayeleri, bireysel özgürlüğün toplumsal yapılar tarafından nasıl kısıtlandığını gösterir. Tess’in Alec ile ilişkisi, ekonomik zorunluluklardan kaynaklanırken, Hetty’nin Arthur ile ilişkisi, kişisel hırs ve romantik ideallerden beslenir. Bu farklı motivasyonlar, faydacılığın bireysel ve toplumsal düzlemde nasıl farklı sonuçlar doğurabileceğini ortaya koyar. Ayrıca, her iki karakterin de kararlarının sonuçları, faydacılığın sadece sonuçlara odaklanmasının, bireyin içsel çatışmalarını ve duygusal yüklerini göz ardı edebileceğini gösterir.

Toplumsal Normların Karakterler Üzerindeki Etkisi

Tess ve Hetty’nin hikayeleri, 19. yüzyıl İngiliz toplumunun kadınlar üzerindeki baskısını anlamak için önemli bir zemin sunar. Her iki karakter de, dönemin ahlaki ve toplumsal normlarının dayattığı sınırlamalarla mücadele eder. Tess, ailesinin ekonomik yükünü hafifletmek için kendini feda ederken, Hetty sosyal statüsünü yükseltme umuduyla riskli bir ilişkiye girer. Ancak her iki durumda da, toplumun kadınlardan beklediği “iffet” ve “itaat” normları, bu karakterlerin özgürce fayda arayışına engel olur. Tess’in Alec tarafından baştan çıkarılması, onun kendi iradesinden çok, ekonomik ve toplumsal baskıların bir sonucudur. Hetty ise, Arthur’un vaatlerine kapılarak, toplumsal normlara meydan okur, ancak bu meydan okuma onun için yıkıcı sonuçlar doğurur. Mill’in faydacılık teorisi, bireylerin özgürce seçim yapabildiği bir dünyayı varsayarken, Tess ve Hetty’nin hikayeleri, bu özgürlüğün toplumsal yapılar tarafından nasıl sınırlandırıldığını gösterir. Bu durum, faydacılığın pratikte uygulanmasının, bireyin toplumsal bağlamından bağımsız olmadığını ortaya koyar. Kadınların ahlaki ikilemleri, dönemin cinsiyet dinamikleriyle şekillenir ve bu dinamikler, faydacılığın teorik çerçevesini karmaşıklaştırır.

Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme: Tess ve Hetty’nin Farklı Yolları

Tess ve Hetty’nin ahlaki ikilemleri, faydacılık açısından karşılaştırıldığında, her iki karakterin farklı motivasyonlara ve sonuçlara sahip olduğu görülür. Tess’in kararları, ailesine duyduğu sorumluluk ve ekonomik zorunluluklar etrafında şekillenirken, Hetty’nin seçimleri bireysel arzulara ve sosyal yükselme isteğine dayanır. Tess’in fedakarlığı, kısa vadede ailesi için fayda sağlasa da, uzun vadede toplumsal dışlanma ve kişisel acı getirir. Hetty’nin ise bireysel haz arayışı, toplumsal normlarla çatıştığı için trajik bir sona yol açar. Her iki karakter de, faydacılığın temel ilkesi olan “en büyük mutluluk” ilkesine ulaşmakta başarısız olur. Ancak bu başarısızlık, onların kişisel hatalarından çok, dönemin toplumsal yapılarından kaynaklanır. Tess’in hikayesi, bireysel fedakarlığın toplumsal normlar karşısında nasıl değersizleşebileceğini gösterirken, Hetty’nin hikayesi, bireysel arzuların toplumsal beklentilerle çatışmasının yıkıcı sonuçlarını ortaya koyar. Bu karşılaştırma, faydacılığın bireysel ve toplumsal fayda arasındaki gerilimi çözmekte yetersiz kalabileceğini gösterir. Ayrıca, her iki karakterin de trajik sonları, faydacılığın duygusal ve bireysel boyutları göz ardı etme eğilimini eleştirir.

Faydacılığın Çelişkileri ve İnsan Deneyimi

Tess ve Hetty’nin hikayeleri, faydacılığın teorik çerçevesinin, insan deneyiminin karmaşıklığı karşısında sınırlı kalabileceğini gösterir. Her iki karakter de, bireysel arzular ile toplumsal beklentiler arasında sıkışmış, ahlaki ikilemlerle mücadele eder. Tess’in fedakarlığı ve Hetty’nin hırsı, farklı motivasyonlara dayansa da, her ikisi de toplumsal normların sert yargılarıyla karşılaşır. Mill’in faydacılık teorisi, eylemlerin sonuçlarını değerlendirirken, bireyin içsel çatışmalarını ve toplumsal baskıların ağırlığını yeterince dikkate almaz. Bu nedenle, Tess ve Hetty’nin hikayeleri, faydacılığın pratikte uygulanmasının zorluklarını ve insan hayatının karmaşıklığını anlamak için önemli bir zemin sunar. Bu karakterlerin ahlaki ikilemleri, bireysel özgürlük ile toplumsal sorumluluk arasındaki gerilimi yansıtır ve faydacılığın bu gerilimi çözmekte yetersiz kalabileceğini gösterir. Sonuç olarak, Tess ve Hetty’nin trajedileri, insan deneyiminin sadece fayda-zarar ekseninde değil, aynı zamanda duygusal, toplumsal ve bireysel boyutlarda da değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyar.