“Saatleri Ayarlama Enstitüsü” romanında metaforlar nelerdir?

“Saatleri Ayarlama Enstitüsü” romanında Ahmet Hamdi Tanpınar, çeşitli metaforlar kullanarak hem bireysel hem de toplumsal eleştirilerde bulunur. İşte bu metaforlardan bazıları:

• Saat ve Zaman: Romanın merkezindeki metafor, saat ve zaman kavramlarıdır. Zamanın doğruluğu, ölçülmesi ve insan hayatındaki yeri üzerinden modernleşme ve batılılaşmanın getirdiği kimlik bunalımı ele alınır. Saatlerin ayarlanması, toplumun ve bireyin kendini yeniden tanımlama çabasını temsil eder.
• Saatleri Ayarlama Enstitüsü: Kendisi modern bürokrasinin ve işlevsiz, gereksiz kurumların bir metaforudur. Bu enstitü, bürokrasinin saçmalıklarını, işlevsizliğini ve toplumsal hayatta yarattığı absürtlükleri gözler önüne serer.
• Hayri İrdal: Romanın ana karakteri, modernleşme ve kimlik arayışı içindeki bireyi temsil eder. Onun hayatındaki iniş çıkışlar ve kimlik bunalımı, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş dönemindeki bireyin durumunu metaforik olarak anlatır.
• Halit Ayarcı: Hayri İrdal’ın aksine, modernlik ve batılılaşma sürecinde başarılı olan, ama bu başarıyı da ironik ve sahte bir şekilde elde eden bir karakterdir. Onun hikayesi, yüzeysel modernleşmenin ve kişisel hırsların eleştirisi olarak okunabilir.
• Saat Tamirciliği: Hayri İrdal’ın saat tamirciliği mesleği, zamanı anlamaya ve kontrol etmeye çalışan, ama bu süreçte kendi hayatını da karmaşıklaştıran bireyin simgesidir. Bu meslek, bireyin kendi kimliğini ve hayatını “onarım” çabasını temsil eder.
• Müze ve Antika: Roman boyunca geçen müze ve antika saatler, geçmişle olan bağın kopması ve geçmişin nostaljisi üzerinden modernleşme eleştirisi yapılır. Bu, modern zamanların eskiye olan özlemi ve kimlik arayışını metaforlaştırır.

Bu metaforlar, Tanpınar’ın toplumsal ve bireysel kimlik sorunlarını, modernleşme ve batılılaşma süreçlerini, bürokratik yapıların işleyişini ve zaman kavramının insan hayatındaki yerini sorgularken kullandığı araçlardır.