Niccolò Machiavelli: İnsanlar, özellikle hükümdarlar nelerden övgü, nelerden yergi alırlar?
1. Şimdi de sıra bir hükümdarın uyrukları ve dostlarına nasıl davranması, hangi tutum içinde olması gerektiğini incelemeye geldi. Bu konuda çok yazıldığını biliyorum. Ben de yazıyorum, ama şimdiye dek yazılanlardan ayrıldığım için kendini beğenmişlikle suçlanacağımdan kuşku duymuyorum. Ne ki, benim niyetim anlayana yazmak olduğu için imgelem dünyasının değil, somut gerçekliğin ardından gitmenin gereğini düşünüyorum. Çoğu kişi gerçek yaşamda var olmamış, bilinmemiş birçok cumhuriyet, hükümdarlık düşlemiştir. Gerçek yaşamla, düşlenen yaşam birbirinden o kadar uzaktır ki olanı bırakıp olması gerekenin arkasından giden kişi elindekinden de olur. Çünkü her şeyde ve yerde iyilik perisi kesilen kişi o kadar çok kötü içinde yıkıma uğrar. Bu nedenle bir hükümdarın, ayakta kalabilmek için iyi olmamayı ve iyiliği yerine göre kullanmayı öğrenmesi gerekir.
2. Düş ürünü hükümdarlarla ilgili konuları bir yana bırakıp gerçekler üstüne konuşacak olursak tüm insanlar, özellikle hükümdarlar, yüksek makamlarda bulunmalarından ötürü, söz konusu olduklarında bir takım niteliklerine dayalı olarak ya övgü ya yergi alırlar. Buna göre kimileri cömert, kimileri cimri (Toscana ağzında bu böyledir; çünkü dilimizde pinti’yi çalıp çırparak mal mülk sahibi olanlar için, cimri’yi eli cebine gitmeyenler için kullanırız) kimileri hayırsever, kimileri açgözlü olarak bilinir. Kimileri acımasız, kimileri yufka yürekli; kimileri sözünde durmaz, kimileri sadıktır; kimisi kadınsı ve ödlektir, kimisi yavuz ve cesur; kimisi alçakgönüllü, kimisi kibirlidir; biri zındıktır, öbürü dindar; biri cin fikirli, öbürü hödüğün teki; biri geçimsiz, öbürü geçimli; biri ağırbaşlı, öbürü hoppa; biri dini bütün, öteki imansız vb.
3. Biliyorum ki herkes yukarıda saydığım niteliklerden iyi olanların bir hükümdarda bulunmuş olmasının çokça övgüye değer bir şey olduğunu söyleyecektir. Ne ki, tümüne birden sahip olunamayacağına göre, olunsa bile, insanın doğası gereği, gerektiği biçimde kullanamayacağı için, hükümdar kendisini yerinden edecek iğrenç alışkanlıkların utancından uzak durmalıdır. Ayrıca kendisini yerinden etmeyecek alışkanlıkların neden olacağı yergilerden kaçınmalı, kaçınamıyorsa fazla tasalanmamalı. Öte yandan onlarsız devleti ayakta tutmanın zor olacağı kimi yergilerden kaçmamalı. İlginçtir, sana kusursuz gözüken bir yol felaketin olurken, tam tersine, kusurlu gözüken bir yol sana güven ve esenlik sağlayabilir.
NICCOLÒ MACHIAVELLI,
HÜKÜMDAR
İTALYANCA ASLINDAN ÇEVİREN:
NECDET ADABAĞ
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
