Friedrich Nietzsche’nin 1900 Yılı ve Dönemin Kültür Olayları
1900
1900 Nietzsche, 25 Ağustos’ta en ufak bir zihinsel iyileşme göstermeden Weimar’da ölür. 1884’den bu yana oluşturduğu notlarından kızkardeşi Elisabeth Förster, 1901 yılında dörtyüz sayfa kadarını Güçlülük İstenci (Der Wille zur Macht) adı altında yayımlar. Bu yapıtı tamamlamak üzere yine kızkardeşi 1904’de Friedrich Nietzsche’nin Yaşamı (Das Leben Friedrich Nietzsches) yapıtına da ikiyüz sayfa kadar not ekler ve yapıt 1067 sayfa olarak tamamlanmış biçimde daha sonra yayımlanır. Yine 1888 yılında yazılıp bitirilmiş olan Ecce Homo’nun ilk basımı da 1908’de gerçekleştirilecektir. Bu dönemde felsefe alanındaki öteki etkinlikler de şunlardır: Bergson, Gülme adlı incelemesini; Paul Claudel, Uzakdoğu kültürünü incelediği Doğuluların Bilinci’ni; Freud, kendi psikanaliz kuramını açıkladığı Rüyaların Yorumu’nu; Ed. v. Hartmann Metafiziğin Tarihi’ni yayımlarlar. Prusya Bilimler Akademisi, Immanuel Kant’ın tüm yapıtlarının gözden geçirilmiş basımlarını yapmaya başlar. Ernst Mach, Duyumların Analizi ve Fiziksel ile Psişik Olanın İlişkisi adlı yapıtını; Georg Simmel, Paranın Felsefesi’ni yayımlar. Mistik bir rasyonalizmi temsil eden Rus filozofu Vladimir Sergeyeviç Solovyev ölür. Japonya’da Budist etkilere karşı Şintoizm yeniden canlandırılır. Yazın alanında ise Conrad, A. France, Gorki, G. Hauptmann, Ibsen, J. London, H. Mann, Rilke, Strindberg, L. Tolstoy, Jacob Wasserman, Wedekind gibi yazar ve ozanlar çeşitli türlerde yapıtlar vermeyi sürdürürler. Bu yıllarda Antoine de Saint-Exupery, Ignazio Silone dünyaya gelir, Oscar Wilde ölür. Müzik alanında Elgar, Puccini, Sibelius besteler yaparlar; Brecht’in yapıtlarına sahne müziği besteleyecek olan Kurt Weil dünyaya gelir. İngiliz besteci Arthur Sullivan ölür. Resim ve heykel alanında ise Degas, Gauguin, A. V. Hildebrand, Ed. Munch, Rodin, Sargent, Zorn gibi sanatçılar resim, heykel ve mimariye ilişkin yapıtlar verirler. Bu yılda Georges Melies, Jeanne d’Arc adlı bir film yapar; bunu İngiliz James Williamson izler. Bilim ve teknoloji alanında ise Hugo de Vries, Mendel’in kalıtım yasalarına açıklık getirir. Edelmann ultrases üzerinde araştırmalar yapar. Karl Escherich, böceklerin bakterilerle birlikte sürdürdükleri ortak yaşam olayını (sembioz) inceler ve açıklamalar getirir. Karl Landsteiner farklı dört kan grubu saptar. Lebedev, ışığın yayılım sırasındaki basıncını ölçer. Max Planck, bulduğu bir formül ile kara bir cisimde yayılan ışığın yayılım hızını açıklamak için Quantum kuramını kurar. Bu temellendirme ise modern fiziği kısa bir sürede büyük gelişmelere uğratacaktır. Böylece hem fizikte ve hem de genel doğa anlayışında köklü bir değişiklik başgösterecektir. İlk zeplinle gezi yapılır bu yıllarda ve yine ilk 100.000 Ps (beygir) gücünde olan bir buhar makinesi inşa edilir.
NIETZSCHE
Yayıma hazırlayanlar: Kenan Sarıalioğlu, Murat Batmankaya
Say Yayınları
