“Gericilik ve ilericilik kavgası” ekseninde Amerika ve Suudi Arabistan’daki Dönüşümler

tarihinde gönderilmiş tarafından

Son dönemde Trump’ın seçilmesiyle batıda daha ilginç gelişmelere tanıklık ederken, Arap yarımadasında çok daha ilginç sosyal kültürel gelişmelere tanıklık ediyoruz ve bu gelişimeleri anlamak gerekiyor. Eski bir tartışma ışığında yani bizdeki bi retoriğin yeniden tartışılmasını da beraberinde getirdiği için oradan yaklaşarak anlamaya çalıştığımızda karşımıza ne çıkıyor. “Gericilik ve ilericilik kavgası” ekseninde Amerika ve Suudi Arabistan’daki dönüşümleri incelemek, yalnızca siyasal sistemleri değil; aynı zamanda kültürel imgeleri, toplumsal bedenleri ve ideolojik tahayyülleri analiz etmeyi gerektirir. Konunun genişliğini ve tartışmaya açıklığını da bilerek ve sınırlayarak kısa bir deneme yazısı yeterlidir.

🏛️ 1. Kavramların Krizi: Gericilik ve İlericilik Ne Anlama Geliyor?

  • Gericilik, çoğu zaman “dine dayalı düzen, ataerkillik, geleneksel aile yapısı” gibi motiflerle ilişkilendirilir.
  • İlericilik ise “özgürlükler, eşitlik, sekülerlik, bireysel haklar” gibi imgelerle tanımlanır.

Ancak bu ikilik, günümüzde oldukça melezleşmiş ve ideolojik olarak manipüle edilebilir hâle gelmiştir.
Çünkü bir ülke “kadınlara araba kullanma hakkı” verirken aynı anda muhalifleri infaz edebilir;
diğeri ise “özgürlükler ülkesi” olarak tanıtılırken göçmenleri kamplarda tutabilir.

❝ Gericilik ile ilericilik artık sadece politik değil, birer pazarlama stratejisine dönüşmüştür. ❞

🇺🇸 2. Amerika: Özgürlük Maskesi Altında İç Gericilik

🔹 Neoliberal İlericilik:

  • LGBTQ+ hakları, çokkültürlülük, sosyal medya aktivizmi, kürtaj hakkı gibi temalar üzerinden “ilerici” bir vitrin oluşturur.
  • Ancak bu vitrin çoğu zaman piyasa dostu, elitist ve yüzeysel bir temsil düzeyindedir.

🔹 Gerici Alt Akım:

  • Evangelist muhafazakârlık, beyaz üstünlüğü, silah lobisi, kürtaj karşıtlığı
  • Trumpizm ile görünür olan popülist öfke, sadece gerici değil, kolektif bilinçdışının karanlık yüzüdür.

Amerika’da gericilik ve ilericilik, ayrı kutuplar değil, aynı makinenin farklı işleyiş modlarıdır.

🇸🇦 3. Suudi Arabistan: Gerici Dış Görünümle Piyasa Dostu Modernizm

🔹 Toplumsal Göstergeler:

  • Kadınların spor salonlarına gidebilmesi, sinema yasağının kalkması, Vizyon 2030 planı
  • Turizm açılımı, konserler, Formula 1, Neom mega projeleri

Ancak tüm bu “ilerici reformlar”, otoriter sistem içinde uygulanır:

  • Muhalif gazetecilerin öldürülmesi (Khashoggi),
  • Kadın hakları savunucularının işkenceyle tutuklanması,
  • Şeriat kurallarının hukuki gövdesinin devamı

❝ Suudi Arabistan’da ilericilik, otoritenin izniyle ölçülen, petrol-destekli bir vitrinleşmedir. ❞

🔁 4. Gericilik ve İlericiliğin Değişen Maskeleri

TemaAmerikaSuudi Arabistan
Kadın bedeniKürtaj hakkı tartışmalarıKara çarşafın içinde ekonomik özgürlük
Aile ideolojisiGeleneksel aile vurgusu + queer vitrinGeleneksel aile + modern tüketim kültürü
Eğitim“Woke” savaşları, kitap sansürleriEğitim reformları + dini kurallar
İfade özgürlüğüMedya manipülasyonu + TikTok politikasıDevlet sansürü + Batı’ya açık medya
Kapitalist entegrasyonSilikon Vadisi, HollywoodNeom, Aramco, yatırım fonları

Her iki ülkede de “ilericilik”, büyük ölçüde piyasa dostu dönüşümler üzerinden okunur.

🧠 5. Psikopolitik Açıdan: Toplumlar Nasıl Duygulanır?

Byung-Chul Han’a göre, modern toplumlar artık baskı ile değil, özgürlük fetişi ile yönetilir.

  • Amerika’da birey, her an seçim yapma illüzyonuyla boğulur.
  • Suudi Arabistan’da birey, “gelişiyoruz” propagandasıyla ödüllendirilir.

❝ Gerici-ilerici ayrımı, duyguların nasıl düzenlendiğiyle ilgilidir.
Bazen bir konser, infazın üstünü örter. Bazen bir tweet, sansürün yerine geçer. ❞

📚 Derinleşmek İçin:

  • Byung-Chul Han – Palyatif Toplum, Şeffaflık Toplumu
  • Foucault – İktidarın Gözü, Biyopolitika
  • Naomi Klein – No Logo, Şok Doktrini
  • Thomas Piketty – Kapital ve İdeoloji

💭 Kapanış:

❝ Bugünün dünyasında gericilik; sadece “geçmişe bağlılık” değil,
geleceğin kontrolüne sahip olma stratejisidir. ❞

İ