Şêrko Bêkes’e göre özgürlük hangi renktir?

tarihinde gönderilmiş tarafından

Şêrko Bêkes’e Göre Özgürlüğün Rengi: “Şîn” (Mavi/Yeşil) ve Sembolizmi

Şêrko Bêkes (1940-2013), modern Kürt şiirinin en önemli isimlerinden biri olarak, özgürlük temasını sıklıkla doğa imgeleri ve renklerle ilişkilendirir. Onun şiirlerinde özgürlük, çoğunlukla “şîn” (Kürtçede hem mavi hem de yeşil anlamına gelebilen bir renk) ile temsil edilir. Bu renk, gökyüzünün sonsuzluğunu, dağların ve ormanların diriliğini, umudu ve Kürt halkının direnişini simgeler.

1. Şîn: Gökyüzü ve Sınırsızlık

Bêkes’in şiirlerinde mavi (şîn), özgürlüğün fiziksel ve ruhsal sınırsızlığını ifade eder:

  • “Ez ê li ser banê çiyayan şîn bibim” (“Dağların zirvesinde maviye bürüneceğim”) dizesinde olduğu gibi, mavi, kaçışın ve özgürleşmenin rengidir.
  • Gökyüzü, Kürtler için hem bir sığınak hem de hapsedilmişliğin karşıtıdır.

2. Şîn: Doğa ve Direniş

Yeşil tonlarıyla “şîn”, Kürt coğrafyasının dağlarını, ormanlarını ve yaşam direncini temsil eder:

  • “Dîlberê şîn” (“Mavi/Yeşil Sevgili”) gibi imgeler, özgürlüğü toprakla, kadim kültürle ve başkaldırıyla özdeşleştirir.
  • Bêkes’e göre doğa, sömürgeci baskılara rağmen ayakta kalan bir özgürlük manifestosudur.

3. Şîn: Melankoli ve Umut Arasında

Bu renk, Bêkes’te bazen hüzünlü bir ton da alır:

  • “Şîna bêdeng” (“Sessiz mavi”), özgürlüğün henüz tam olarak kazanılamamış olmasının melankolisini taşır.
  • Ancak aynı zamanda “şîn”, gelecek umudunu da barındırır. Örneğin “Kevokên Şîn” (“Mavi Güvercinler”) şiirinde, göçmen kuşlar özgürlüğün habercisidir.

4. Karşılaştırmalı Edebiyat Bağlamı

  • Lorca’nın “Yeşil Rüzgarı” veya Nazım’ın “Mavi Gözlü Dev”i gibi, Bêkes de şîn ile evrensel bir direniş estetiği kurar.
  • Kürt edebiyatında Ahmed Arif’in “Mor”u nasıl bir direniş rengiyse, Bêkes’in şîni de benzer bir işleve sahiptir.

Şîn, Özgürlüğün Dili Gibidir

Şêrko Bêkes’e göre özgürlük, ne tam mavidir ne de tam yeşil; o, ikisinin karışımından doğan bir direniş ve arzu rengidir. Bu renk, şiirlerinde bazen bir kuşun kanadında, bazen sürgünün gözlerinde, bazen de dağların sabah sisinde tezahür eder.

Önemli Not: Bêkes’in renk sembolizmi, Kürt kültüründe “şîn”in tarihsel anlamlarıyla da örtüşür.

“Şîn, ne tenê rengê ezmanê bêdawî ye,
Şîn, rengê xwînê me ya ku hê jî dişewite.”
(“Mavi, sadece sonsuz gökyüzünün rengi değil, / Mavi, hâlâ yanmakta olan kanımızın rengidir.”)