Otizm ve Nöroçeşitlilik Manifestosu (2018)
Beş Temel İlke
1️⃣ Engelliliğin Sosyal Modeli
Otistik insanlar ve diğer nöroçeşitli bireyler, “bozuk” oldukları için değil; toplumun onlara kattığı engeller yüzünden engellenirler. Engellilik, bireyin içindeki bir kusur değil, toplumsal ve çevresel koşulların yarattığı bir durumdur.
2️⃣ Nöroçeşitlilik Yaklaşımı
İnsanlık farklı beyin örgütlenmeleriyle çeşitlidir. Otizm, ADHD, disleksi, dispraksi gibi durumlar bu çeşitliliğin doğal parçalarıdır. Bastırılması ya da “tedavi edilmesi” değil, kabul edilmesi gerekir.
3️⃣ Kemer Sıkmaya Karşı Çıkış
Ekonomik krizlerin bedeli en kırılgan gruplara ödetilemez. Eğitimde ve sosyal hizmetlerde yapılan kesintiler, otistik ve diğer nöroçeşitli bireylerin yaşamını doğrudan kötüleştirmektedir.
4️⃣ Sosyalizm, Demokrasi ve Dayanışma
Bu manifesto herhangi bir partinin değil; eşitlik, adalet ve kolektif dayanışmanın manifestosudur. Tüm ayrımcılık biçimlerine karşı çıkar, kapsayıcı politikaları savunur.
5️⃣ “Biz Olmadan Bizimle İlgili Hiçbir Şey”
Otistik ve nöroçeşitli bireyler kendi yaşamlarının öznesidir. Politikalar ve hizmetler onların deneyimleriyle, onların söz hakkıyla şekillenmelidir.
Mevcut Durum
- Teşhis ve tanılama hizmetleri yetersizdir; bekleme süreleri yıllara uzamaktadır.
- ADHD teşhisleri çoğunlukla çocuklara yöneliktir; yetişkinler büyük oranda dışlanmaktadır.
- Kız çocukları ve kadınlar genellikle daha geç ya da yanlış tanı almaktadır.
- Dyspraxi gibi durumların yetişkinlerde teşhisi neredeyse hiç yapılmamaktadır.
Önerilen Politikalar
- Kamusal mekânlarda evrensel tasarım: Mimari ve çevresel düzenlemeler erişilebilir ve duyusal olarak uyumlu olmalıdır.
- Yasal koruma: Otizm ve diğer nörolojik farklılıklar, ayrımcılığa karşı kanunlarla güvence altına alınmalıdır.
- İş hayatında eşitlik: İşe alım süreçleri ayrımcılıktan arındırılmalı, işyerleri erişilebilir hâle getirilmeli, çalışanlara uyum desteği sağlanmalıdır.
- Hizmetlerin güçlendirilmesi: Teşhisten sonra destek mekanizmaları (örneğin, akran koçluğu, sosyal destek ağları) güçlendirilmelidir.
Neden Önemli?
Bu manifesto:
- Tıbbi modelin bireyi “kusurlu” olarak gören yaklaşımını reddeder.
- Hak temelli bir bakış açısıyla toplumun dönüşümünü hedefler.
- Nöroçeşitli bireylerin sadece görünür olmasını değil, karar süreçlerine etkin katılımını savunur.
✨ Son Söz:
Otizm ve nöroçeşitlilik bir “sorun” değil, insanlığın doğal çeşitliliğidir. Eşitlik ve dayanışma için; “Biz olmadan bizimle ilgili hiçbir şey!”
