Freud’un Leonardo da Vinci İncelemesine Dair Jungiyen Eleştiri

Sigmund Freud, Leonardo da Vinci’yi incelemiş ve özellikle sanatçının bir tablosu üzerinden psikanalitik bir yorum getirmiştir. Ancak C. G. Jung, Freud’un bu yorumuna eleştirel bir yaklaşım sergilemiştir.

1. Freud’un İncelemesinin Odak Noktası

Freud, Leonardo da Vinci’yi incelemiş ve özellikle Meryem Ana ve Çocuk İsa ile Azize Anna tablosunu tartışmıştır.

2. Freud’un Yorumu ve Nedensellik

Freud, bu dikkat çekici tabloyu, Leonardo’nun iki annesi olduğu gerçeği üzerinden yorumlamıştır.

• Freud’a göre bu nedensellik kişisel bir niteliğe sahiptir.
• Freud’un bu incelemedeki temel inancı, tüm rahatsızlıkların temel nedeninin cinsellik olduğu yönündedir.

3. Freud’un Yaklaşımındaki Varsayımlar ve Eksiklikler

Jung, Freud’un bu kişisel nedenselliğe dayanan yaklaşımını eleştirerek, Freud’un incelemesindeki sınırlamaları ve hataları dile getirir:

• Arketipin Göz Ardı Edilmesi: Freud’un yorumu, resmin kişisel psikolojiyle (Leonardo’nun iki annesi olmasıyla) iç içe geçmiş olan, mitoloji ve karşılaştırmalı din alanlarından bilinen ikili anne (dual mother) motifini (bir arketipi) göz ardı etmiştir.
• Yanlışlıklar ve Basitleştirme: Freud, Azize Anna’nın İsa’nın annesi değil, büyükannesi olduğu gibi küçük bir yanlışlığa takılıp kalmıştır. Freud, resme kendi teorisine uydurmak amacıyla yorum getirmiştir.
• Dogmaya Karşı Önyargı: Jung, Freud’un bu “şiddetli yorumunu” (violent interpretation) yapmasının nedeninin, Leonardo’nun biyografisinden gelen ikili soy (dual descent) fantezisi olduğunu ve bu fantezinin Freud’un dini düşünceye karşı olan inhibisyonunu (religious inhibition of thought) örttüğünü öne sürer. Freud, bu motifi kendi teorisine (incest teorisi) uyarlamak için, anne ve büyükanne olan Azize Anna ve Meryem’i, Leonardo’nun annesi ve üvey annesi olarak indirgemeye çalışmıştır.
• Vulture (Akbaba) Simgesi: Freud, aynı zamanda tablodaki akbaba simgesini de incelemiştir. Jung, Freud’un bu simgenin kaynağı olarak, o dönemde yaygın olarak kullanılan Horapollo’nun Hieroglyphica kitabına atıfta bulunmakla haklı olduğunu belirtir. Ancak Horapollo’ya göre akbabanın yalnızca dişi olması ve rüzgar (pneuma) yoluyla gebe kalması, Jung’a göre, bunun Leonardo’nun kişisel geçmişi yerine Meryem Ana’ya ve yeniden doğuş motifine bir gönderme olduğuna işaret eder.

4. Freud’un Sınırlı Psikoloji Anlayışı

Jung, Freud’un genel psikolojiye yaklaşımının sadece kişisel nitelikte olduğunu ve bilinçdışını bastırılmış içeriklerin toplanma yeri olarak gördüğünü belirtir.

• Freud, her şeyi kişisel nedenlere indirgeyerek, arketipsel motiflerin varlığını inkâr etmeye çalışmıştır. Jung’a göre bu, psikolojiyi “içgüdülerin fizyolojisinin bir yan ürünü” gibi gösteren temel fizyolojik kavramların izin verdiği ölçüde bir sınırlama getirmiştir.