Kültürel Bağlam ve Otizm Tanısı: Değerlendirme Sürecini Yeniden Düşünmek

tarihinde gönderilmiş tarafından

Otizm Tanısı: Kültürel Çerçevelerin Etkisi ve Eşitliğin Zorluğu

Bu makale, otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısında kültürel bağlamın neden merkezi bir rol oynaması gerektiğini ve mevcut standardize tanı araçlarının (DSM-5 ve ICD-11) kültürlerarası uygulamalarındaki sınırlılıkları ana hatlarıyla incelemektedir.

I. Gözleme Dayalı Tanı ve Kültürel Önyargı

OSB tanısı, kesin biyobelirteçlerin yokluğunda büyük ölçüde gözleme dayalıdır1. Bu durum, ebeveyn bildirimlerini ve klinik değerlendirmeleri kritik hale getirir, ancak bu süreçler kültürel normlara karşı hassastır.

  • Değişken Yorumlama: OSB’nin temel belirtisi olan “sosyal iletişim zorlukları”, kültürel olarak tanımlanmış “tipik” sosyal iletişim kalıplarından sapmalara dayanır2. Bu, kültürler arasında tanıların yorumlanmasında farklılıklara yol açar3.
  • Ebeveyn Algısı: Kültür, ebeveynlerin ve bakıcıların çocuk gelişimine dair beklentilerini etkiler4. Bu beklentilerdeki farklılıklar, OSB semptom şiddetini nasıl algıladıklarını ve dolayısıyla kliniklere ne bildirdiklerini doğrudan etkiler5.
  • Göz Teması İkilemi: Batı kültürlerinde göz teması eksikliği önemli bir OSB özelliği iken, bazı Asya kültürlerinde doğrudan göz temasının kaba kabul edilmesi6, tanı kriterlerinin kültürlerarası eşdeğerliğini sorgulatır.

II. Neden Kültürlerarası Doğrulama Gerekli?

Makale, OSB değerlendirmelerinin küresel geçerliliğini sağlamak için Uluslararası Test Komisyonu’nun (ITC) rehberliğinde kültürlerarası doğrulamaların önemini vurgular7.

  • Eşdeğerlik İhtiyacı: Değerlendirmelerde sadece kelime çevirisine değil, deneysel (bağlamsal anlayış) ve deyimsel (doğal çeviri) eşdeğerliğe ulaşmak esastır8. Bu, tanıların kültürel incelikleri kapsamasını sağlar.
  • Kısıtlı Bilgi: OSB özelliklerinin (örneğin kendiliğindenlik, sosyal konuşma) kültürlerarası farklılıklar gösterdiği bulunmuştur9. Ancak mevcut doğrulamalar, tüm davranışsal varsayımların kültürlerarası geçerliliğine yeterince odaklanmadığı için, hala eksik kalmaktadır10.

III. Kapsamın Genişletilmesi ve Gelecek Çağrısı

OSB’ye ek olarak, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve zihinsel engellilik gibi diğer nörogelişimsel durumların da kültürel değişkenlik gösterdiği ve bu durumun tanıların doğruluğunu etkilediği belirtilir11.

  • Gelecek Görevi: Klinisyenler, araştırmacılar ve politika yapıcılar arasındaki işbirliği, kültürel algıları benimseyen ve değerlendirme araçları ile kültürel nüanslar arasında köprü kuran yeni stratejiler geliştirmelidir12. Bu, dünya çapında daha doğru ve hassas teşhisleri ve uygun bakımı mümkün kılacaktır.