Carlo M. Cipolla, “Aptallığın Temel Yasaları” adlı eserinde insanlığın en büyük düşmanının cehalet değil, “aptallık” olduğunu savunur. Neden?

tarihinde gönderilmiş tarafından

Carlo M. Cipolla, Aptallığın Temel Yasaları‘nda cehalet (bilgisizlik) ile aptallık arasında kritik bir ayrım yapar ve insanlığın en büyük düşmanının cehalet değil, aptallık olduğunu savunur. Bunun temel nedenleri şöyle açıklanabilir:

1. Cehalet Düzeltilebilir, Aptallık Kalıcıdır

  • Cehalet, bilgi eksikliği demektir ve eğitimle, deneyimle veya öğrenmeyle giderilebilir.
  • Aptallık ise akıl yürütme, mantık ve sosyal farkındalık eksikliğidir. Bu, bir kişinin “doğru” ile “yanlışı” ayırt edememesiyle ilgilidir ve genellikle değişmez bir karakter özelliğidir.
  • Cipolla’ya göre aptal insanlar, ne kadar eğitim alırsa alsın, mantıksız ve zararlı davranmaya devam eder.

2. Aptallık, Hem Bireye Hem Topluma Zarar Verir

  • Cehalet, genellikle kişinin kendi sınırlarını etkiler (örneğin, bilmeyen birisi hata yapabilir, ama öğrenirse düzeltebilir).
  • Aptallık ise yıkıcı bir dışsallığa sahiptir: Aptal bir insan, kendisine hiçbir fayda sağlamadan başkalarına zarar verir.
  • Örnek: Trafikte kırmızı ışıkta durmayan bir cahil (bilmiyorsa), uyarıldığında öğrenir. Aptal ise bilerek durmaz ve kazaya neden olur, hem kendini hem başkalarını riske atar.

3. Aptallık, Rasyonel Stratejilerle Yenilemez

  • Cehalet, mantıklı argümanlarla veya kanıtlarla çürütülebilir.
  • Aptallık ise mantığa ve çıkara dayanmadığı için tahmin edilemez ve mücadele edilmesi imkansızdır.
  • Cipolla’nın 5. Yasası: “Aptal bir insan, senin için en fazla zarara yol açabilecek insandır.” Çünkü onun eylemleri ne kendisine ne de size fayda sağlar, sadece yıkım yaratır.

4. Aptallık, Sistemik Çöküşe Yol Açar

  • Tarih boyunca uygarlıkların çöküşü, genellikle cehaletten çok, liderlerin ve toplumun aptalca kararlarıyla ilişkilendirilir.
  • Örneğin:
    • Savaşlarda stratejik hatalar (Hitler’in Rusya’yı işgali),
    • Ekonomik krizlerde aşırı risk almak (2008 mortgage krizi),
    • Sosyal çözülmede önyargılı ve mantıksız politikalar.
  • Cehalet bu tür felaketlerde araçsal bir rol oynarken, aptallık doğrudan nedensel bir faktördür.

5. Aptalların Sayısı ve Etkisi Daha Fazladır

  • Cipolla, aptallığın evrensel bir sabite olduğunu söyler: Toplumun her katmanında (zengin-fakir, eğitimli-eğitimsiz) belirli bir oranda aptal bulunur.
  • Cehalet, belirli gruplarla sınırlıyken, aptallık her yerde ve herkesin içinde olabilir. Bu da onu daha tehlikeli kılar.

Sonuç: Neden Cehalet Değil de Aptallık?

Cipolla’nın argümanı, aptallığın düzeltilemez, yaygın ve yıkıcı olmasına dayanır. Cehalet geçici bir engelse, aptallık varoluşsal bir tehdittir.

“Aptal insanla karşılaştığında, yapabileceğin tek şey ondan uzak durmaktır. Çünkü onu yenemezsin.”
– Carlo M. Cipolla

Kısacası, insanlık cehaleti bilgiyle aşabilir, ancak aptallığa karşı tek savunma, onunla etkileşimi kesmektir. Bu da aptallığı nihai düşman yapar.