Okuyun ama yutmayın, çiğneyin.
Aynanın Gerçeklik ve Yanılsama Arasındaki Sınırları Bulanıklaştırması Borges’in eserlerinde aynalar, gerçeklik ile yanılsama arasındaki sınırları sorgulamanın bir aracı olarak sıkça yer alır. Ayna, fiziksel bir nesne olarak bir görüntüyü yansıtır, ancak Borges bu yansımayı gerçekliğin doğasını sorgulamak için kullanır. Aynadaki görüntü, gerçek bir varlığın kopyası gibi görünse de, aynı zamanda
OKUMAK İÇİN TIKLAJorge Luis Borges’in Yolları Çatallanan Bahçe (El jardín de senderos que se bifurcan) adlı hikâyesi, zaman, sonsuzluk ve döngüler gibi kavramları, insan bilincinin sınırlarını zorlayan bir imgelem evreninde işler. Hikâye, kurgusal bir Çinli bilgin ve yazar olan Ts’ui Pên’in, tüm olasılıkları kucaklayan bir roman yazma girişimi üzerinden, evrenin yapısını, insan
OKUMAK İÇİN TIKLANoktanın Felsefi Anlamı Hurufilik, İslam düşüncesi içinde kendine özgü bir yer edinmiş bir akımdır ve harflerin, sayıların ve geometrik biçimlerin derin anlamlar taşıdığına inanır. Bu bağlamda, “nokta” Hurufilikte başlangıç ilkesini temsil eder. Nokta, her türlü varlığın temelini oluşturan birincil birim olarak görülür; tüm harfler, şekiller ve evrensel düzen bu noktadan
OKUMAK İÇİN TIKLASpinoza’nın Monist Ontolojisinin Temelleri Spinoza’nın felsefesinin merkezi, evrenin tek bir tözden oluştuğu iddiasıdır. Bu töz, Tanrı ya da Doğa olarak adlandırılır ve sonsuz sıfatlara sahiptir; ancak insan bilinci yalnızca düşünce ve uzam sıfatlarını algılayabilir. Spinoza’ya göre, her şey bu tek tözün bir modifikasyonudur ve bireysel varlıklar, bu tözün geçici ifadeleridir.
OKUMAK İÇİN TIKLAAnaksagoras’ın Nous Kavramının Kökeni ve Anlamı Anaksagoras, Antik Yunan düşüncesinde evrenin düzenini açıklamak için “nous” kavramını ortaya atmış ve bu kavram, evrendeki düzeni sağlayan bir ilke olarak tanımlanmıştır. Nous, Yunanca’da “akıl” ya da “zihin” anlamına gelir ve Anaksagoras’a göre evrenin kaotik yapısını düzenleyen, her şeyi harekete geçiren bir güçtür. Bu
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Tekilliği ve Bilinç Sorunu Spinoza’nın felsefesi, Tanrı ya da Doğa (Deus sive Natura) kavramıyla, evrendeki tüm varlıkların tek bir tözün, yani Tanrı’nın farklı biçimleri olduğunu öne sürer. Bu töz, hem fiziksel hem de zihinsel niteliklere sahip olup, evrenin her parçasında aynı anda bulunur. Bu görüş, evrenin yalnızca fiziksel bir
OKUMAK İÇİN TIKLAYahudilikte Tanrı’nın doğasına dair teolojik tartışmalar, tarih boyunca derin felsefi ve metafizik sorgulamalara yol açmıştır. İbn Meymun (Maimonides), bu tartışmalarda, Tanrı’nın hem transandantal (aşkın, dünyevi gerçeklikten bağımsız) hem de immanent (içkin, evrenin içinde etkin) niteliklerini uzlaştırma çabasıyla öne çıkar. Onun yaklaşımı, Yahudi teolojisinin temel sorularına yanıt ararken, Aristotelesçi felsefe, İslam
OKUMAK İÇİN TIKLAAdlandırmanın Doğası ve Sert Tanımlayıcılar Kripke, geleneksel tanımlayıcı teorilere (örneğin, Frege ve Russell’ın görüşlerine) karşı çıkarak, adların referanslarını belirlemede sert tanımlayıcılar (rigid designators) kavramını önerir. Sert tanımlayıcılar, bir nesneyi tüm mümkün dünyalarda aynı şekilde işaret eden ifadelerdir. Örneğin, “Aristoteles” adı, belirli bir tarihsel figürü, onun özelliklerinden bağımsız olarak işaret eder.
OKUMAK İÇİN TIKLAAnaksagoras’ın Nous Kavramı Anaksagoras, evrenin oluşumunu açıklamak için nous kavramını öne sürer. Nous, maddi olmayan, sonsuz, değişmez ve saf bir akıl olarak tanımlanır. Evrendeki tüm maddeler (tohumlar ya da “spermata”) başlangıçta kaotik bir karışım halindeyken, nous bu karışımı hareket ettirerek kozmik düzeni başlatır. Bu ilke, evrendeki çeşitliliği ve düzeni mümkün
OKUMAK İÇİN TIKLAKimlik ve Özdeşlik Kavramlarına Karşı Çıkış Geleneksel metafizik, varlıkları sabit kimlikler ve özdeşlik ilkeleri üzerinden tanımlar. Bu anlayışta, bir şeyin ne olduğu, onun değişmez bir özüyle belirlenir ve farklılıklar bu özün türevleri olarak görülür. Deleuze’ün fark kavramı, bu statik yapıyı reddeder. Fark, bir şeyin başka bir şeyden ayrılmasını sağlayan yüzeysel
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Doğası ve Süreç Felsefesi Heraklitos’un değişim anlayışı, varlığın statik değil dinamik bir yapıda olduğunu öne sürer. Modern metafizikte bu fikir, süreç felsefesi olarak bilinen yaklaşımla güçlü bir bağ kurar. Süreç felsefesi, varlığın sabit özler ya da değişmez yapılar yerine, sürekli dönüşüm ve ilişkisellik üzerinden tanımlanması gerektiğini savunur. Örneğin, fizikteki
OKUMAK İÇİN TIKLASpinoza’nın Panteist Evren Anlayışı Spinoza’nın felsefesi, evreni tek bir töz olarak tanımlar; bu töz, Tanrı ya da doğa (Deus sive Natura) olarak adlandırılır. Ona göre, her şey bu tek tözün bir modifikasyonudur ve bu töz sonsuz, zorunlu ve kendi kendisinin nedenidir. Evrenin birliği, bu tözün bölünmezliği ve her şeyi kapsayıcı
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Özü ve Tözün Antik Kökenleri Aristoteles’in Metafizik ve Kategoriler adlı eserlerinde töz, bir varlığın “ne olduğu” sorusuna yanıt veren temel bir kategori olarak tanımlanır. Ona göre töz, bir şeyin özünü (essence) ve bağımsız varoluşunu ifade eder; yani, bir varlığın niteliklerinden veya ilişkilerinden bağımsız olarak kendi başına var olabilen şeydir.
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Birliği ve Tanrı-Doğa Anlayışı Spinoza’nın metafiziği, panteist bir çerçevede, evrendeki her şeyin tek bir töz olan Tanrı ya da Doğa ile özdeş olduğunu savunur. Bu töz, natura naturans (yaratan doğa) ve natura naturata (yaratılan doğa) olarak iki yönüyle kendini gösterir. Tanrı, Spinoza için ne antropomorfik bir varlık ne de
OKUMAK İÇİN TIKLATeknolojinin Hâkimiyetinin Kökenleri Adorno’nun teknoloji eleştirisi, Aydınlanma’nın rasyonaliteye dayalı ilerleme anlayışına yönelik daha geniş bir sorgulamadan türemiştir. Max Horkheimer ile birlikte yazdığı Aydınlanmanın Diyalektiği eserinde, Aydınlanma’nın akılcı projesinin, insanın doğa üzerindeki egemenliğini artırma çabasıyla teknolojik gelişmelere hız kazandırdığını savunur. Ancak bu egemenlik, yalnızca doğayı değil, insanın kendi içsel doğasını ve
OKUMAK İÇİN TIKLAVaroluşsal Kaygının Kavramsal Temelleri Kierkegaard’ın varoluşsal kaygı kavramı, bireyin kendi varoluşunu sorgularken karşılaştığı kaçınılmaz bir gerilim olarak tanımlanabilir. Bu kaygı, insanın özgür iradesiyle yüzleşmesi ve bu özgürlüğün getirdiği sınırsız olasılıklar karşısında duyduğu huzursuzluktan kaynaklanır. İnsan, yalnızca fiziksel bir varlık değil, aynı zamanda kendi anlamını yaratma sorumluluğu taşıyan bir bilinçtir. Bu
OKUMAK İÇİN TIKLAConatus’un Tanımı ve Ontolojik Temeli Conatus, Spinoza’nın metafizik sisteminde, her varlığın özünü sürdürme yönündeki doğal eğilimini ifade eder. Bu eğilim, yalnızca canlı varlıklarla sınırlı olmayıp, tüm varlıkların temel bir özelliği olarak görülür. Spinoza’ya göre, bir varlığın conatus’u, onun özünü oluşturan güçlerin toplamıdır ve bu güç, varlığın kendi doğasına uygun şekilde
OKUMAK İÇİN TIKLAİyi İdeasının Ontolojik Temelleri Platon’un iyi ideası, onun felsefi sisteminin temel taşlarından biridir ve metafizik ile etiğin kesişim noktasında yer alır. İyi, Platon’un idealar dünyasında en yüksek konumu işgal eder; diğer tüm ideaların varlığını anlamlı kılan bir ilkedir. Ontolojik olarak, iyi ideası, varlığın özünü ve gerçekliğin temel yapısını belirler. Platon’a
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Analojisinin Kökeni ve Anlamı Thomas Aquinas’ın analogia entis (varlığın analojisi) doktrini, Tanrı ile yaratılmış varlıklar arasındaki ilişkiyi anlamak için geliştirdiği temel bir metafizik çerçevedir. Bu kavram, Tanrı’nın doğası ile insan aklı arasında bir köprü kurmayı amaçlar. Aquinas, Tanrı’nın tamamen aşkın (transandantal) olduğunu, yani insan deneyiminin ötesinde bir varlık olduğunu
OKUMAK İÇİN TIKLADuns Scotus’un “haecceitas” (buradalık) kavramı, bireyselliğin metafizik temelini açıklamak için geliştirdiği özgün bir yaklaşımdır. Bu kavram, bireylerin varlıklarını yalnızca tür ya da cins gibi genel kategorilerle değil, onların benzersiz, tekil varlıklarını tanımlayan bir ilke aracılığıyla anlamayı amaçlar. Scotus’un felsefesi, bireyselliğin ne olduğu ve nasıl mümkün olduğu sorusunu derinlemesine ele alarak,
OKUMAK İÇİN TIKLA
