Kategori: Politik Psikoloji

Bürokrasinin Labirenti: Josef K.’nın Çaresizliği ve Algoritmik Kontrolün Modern Gölgesi

tarihinde gönderilmiş tarafından

Kafkaesk Tuzak: Bürokrasinin Absürt Gücü Kafka’nın Davasında, Josef K., suçunun ne olduğunu bilmeden, anlaşılmaz bir bürokrasinin pençesinde debelenir. Bu, modern devlet aygıtının birey üzerindeki ezici gücünü sembolize eder. Kafkaesk bürokrasi, rasyonel görünen ancak mantıksız ve erişilmez bir kontrol mekanizmasıdır. Max Weber’in “demir kafes” kavramı burada yankılanır: Bürokrasi, bireyi rasyonellik kisvesi

OKUMAK İÇİN TIKLA

Şizoanalizin Kıyısında: Teknoloji Bağımlılığı ve Ava’nın Distopik Oyunu

tarihinde gönderilmiş tarafından

Şizoanaliz: Kapitalist Arzudan Kaçış Deleuze ve Guattari’nin şizoanalizi, kapitalist toplumun bireyi arzu makinelerine bağlayarak onu bir “arzu öznesi” haline getirdiğini savunur. Şizoanaliz, bu makineleri parçalayarak bireyin özgür, yaratıcı bir “arzu akışı” üretmesini önerir. Ancak günümüz teknoloji bağımlılığı—akıllı telefonlar, sosyal medya, algoritmalar—bireyi kapitalist arzunun yeni bir biçimine zincirler. Ex Machina’da Ava,

OKUMAK İÇİN TIKLA

Karanlık Şövalyenin Gölgesi: Batman ve Kolektif Bilinçdışının Modern Mitleri

tarihinde gönderilmiş tarafından

Mitlerin Modern Sahnesi Jung’a göre, kolektif bilinçdışı, insanlığın ortak deneyimlerinden doğan arketiplerle doludur; kahraman, gölge, kaos ve düzen gibi semboller, bu evrensel hafızanın parçalarıdır. Süper kahraman filmleri, özellikle The Dark Knight’taki Batman, modern toplumun mit yaratma ihtiyacını karşılar. Batman, “kahraman” arketipinin somutlaşmış halidir; Gotham’ın karanlık sokaklarında, bireyin içsel ve toplumsal

OKUMAK İÇİN TIKLA

Üstinsan ve Kaos: Tyler Durden’in Nietzsche’ci Başkaldırısı

tarihinde gönderilmiş tarafından

Üstinsan: Özgürlüğün ve Yıkımın Felsefesi Nietzsche’nin üstinsan kavramı, bireyin “Tanrı öldü” ilanıyla ortaya çıkan anlam boşluğunda kendi değerlerini yaratmasını öngörür. Üstinsan, sürü ahlakını reddeder; aile, din ve devlet gibi kurumlar, onun özgür iradesini kısıtlayan zincirlerdir. Ancak bu reddediş, çatışmayı kaçınılmaz kılar. Nietzsche, üstinsanın toplumsal normları yıkarak kendi varoluşsal anlamını inşa

OKUMAK İÇİN TIKLA

Distopik Kontrol, Bireyin Arzu ve Korkuları: Guy Montag’ın İsyanı

tarihinde gönderilmiş tarafından

Distopyanın Çelik Pençesi: Teknoloji ve Devlet Distopik dünyalar, teknoloji ve devletin simbiyotik bir ittifakla bireyi ezdiği karanlık sahnelerdir. Fahrenheit 451’de, devlet, kitapları yasaklayarak düşünceyi yok eder; teknoloji ise bu yasağı uygulayan itfaiyecilerin alev silahları ve mekanik tazı gibi araçlarla somutlaşır. Ancak bu kontrol, yalnızca dışsal bir dayatma değildir. Toplum, televizyon

OKUMAK İÇİN TIKLA

Cesur Yeni Dünya: Mutluluğun Bedeli ve Bireysel İsyanın İmkânsızlığı

tarihinde gönderilmiş tarafından

Mutluluğun Yapay Formülü Huxley’in Brave New World’ü, mutluluğu biyolojik ve toplumsal mühendislik yoluyla garanti altına alan bir sistemi tasvir eder. Soma, bireylerin acıyı, şüpheyi ve varoluşsal sorgulamaları unutmasını sağlar; tıpkı günümüz toplumunda sosyal medyanın anlık tatmin sunması, tüketim kültürünün geçici hazlar vadetmesi ve teknolojinin bireyi sürekli bir uyarı bombardımanına maruz

OKUMAK İÇİN TIKLA

Ütopyanın Gölgesinde: Eşitlik, Özgürlük ve Duygusuzluğun Çelişkisi

tarihinde gönderilmiş tarafından

Ütopyanın Kuramsal Çekiciliği: Adaletin Hayali Thomas More’un Utopiası, özel mülkiyetin ortadan kaldırıldığı, herkesin eşit olduğu ve toplumsal uyumun sağlandığı bir dünya tasvir eder. Bu kuramsal çerçeve, insanın hırs, açgözlülük ve eşitsizlik gibi kusurlarını ortadan kaldırmayı amaçlar. Ortak mülkiyet, herkesin ihtiyaçlarının karşılandığı bir sistem sunarken, bireysel farklılıkların törpülenmesi pahasına bir düzen

OKUMAK İÇİN TIKLA

Yapay Zekâ ve Biyoteknolojinin Gölgesinde İnsan: Doğal Halden Distopik Kopuşa

tarihinde gönderilmiş tarafından

Rousseau’nun Doğal İnsanı ve Teknolojinin Müdahalesi Jean-Jacques Rousseau, “doğal insan” kavramıyla, insanın medeniyetin bozucu etkilerinden uzak, saf ve özgür bir varoluşunu tanımlar. Ona göre, toplum ve teknoloji, bireyi bu doğal halinden uzaklaştırır, eşitsizlik ve yabancılaşma yaratır. Yapay zekâ ve biyoteknoloji, bu bozulmayı daha da ileri bir boyuta taşıyabilir. Yapay zekâ,

OKUMAK İÇİN TIKLA

İletişimsel Eylemden Distopik Kutuplaşmaya: Sosyal Medya Çağında İnsan Bağlarının Çöküşü

tarihinde gönderilmiş tarafından

Habermas’ın İletişimsel Eylem İdeali Jürgen Habermas, “iletişimsel eylem” teorisinde, bireylerin rasyonel-kritik bir diyalog yoluyla ortak bir hakikat arayışına girebileceğini savunur. Bu ideal, “ideal konuşma durumu” olarak adlandırdığı bir zeminde gerçekleşir: Taraflar, eşitlik, samimiyet ve manipülasyondan uzak bir şekilde iletişim kurar. Ancak günümüz toplumunda, sosyal medya platformlarının algoritmik yapıları ve bilgi

OKUMAK İÇİN TIKLA

Akışkan Modernite ve Sosyal Medya Çağında İnsan Bağlarının Geleceği

tarihinde gönderilmiş tarafından

Akışkanlığın Kuramsal Zemini: Bauman’ın Dünyası Zygmunt Bauman, “akışkan modernite” ile modern toplumun sabitlikten yoksun, her şeyin geçici ve değişken olduğu bir çağını betimler. Geleneksel bağlar, kurumlar ve ilişkiler, bu akışkanlıkta eriyip gider; yerine hızlı tüketilen, anlık tatmin odaklı bağlar gelir. Sosyal medya, bu akışkanlığın en çarpıcı sahnesidir: Instagram hikayeleri 24

OKUMAK İÇİN TIKLA

Kolektif Bilinç ve Carpe Diem: Bireyin Toplumsal Entegrasyon ile Özgünlük Arasındaki Dansı

tarihinde gönderilmiş tarafından

Kolektif Bilinç: Durkheim’in Toplumsal Tutkalı Émile Durkheim’in “kolektif bilinç” kavramı, bireyin aile, din ve okul gibi kurumlar aracılığıyla topluma entegre edilerek ortak değerler ve normlar etrafında birleşmesini ifade eder. Bu entegrasyon, toplumsal dayanışmayı sağlar; birey, kolektif bilincin bir parçası olarak kimlik kazanır ve kaos yerine düzen içinde var olur. Ancak

OKUMAK İÇİN TIKLA

Kötülüğün Sıradanlığı ve Maskeli Uyanış: Bireyin Suça Ortaklığı ve Devrim Arzusunun Sınırları

tarihinde gönderilmiş tarafından

Kötülüğün Sıradanlığı: Arendt’in Merceğinden Günümüz Hannah Arendt’in “kötülüğün sıradanlığı” kavramı, bireylerin devlet aygıtlarının suçlarına düşünmeden, sorgulamadan nasıl ortak olduğunu çarpıcı bir şekilde ortaya koyar. Eichmann davasında gözlemlediği gibi, kötülük, şeytani bir niyetten değil, bireyin ahlaki sorgulamadan yoksun, sıradan bir itaatkârlığından doğar. Günümüzde bu sıradanlık, bireylerin küresel şirketlerin çevre tahribatına veya

OKUMAK İÇİN TIKLA

Demir Kafesten Matrise: Bireyin Rasyonalite Hapishanesinde Özgürlük Arayışı

tarihinde gönderilmiş tarafından

Weber’in Demir Kafesi: Rasyonalitenin Tuzağı Max Weber’in “demir kafes” kavramı, modern toplumda bürokratik rasyonalizasyonun bireyi nasıl bir sistematik kontrol altına aldığını açıklar. Bürokrasi, devlet ve küresel şirketler aracılığıyla, her eylemi kurallar, prosedürler ve verimlilik ilkeleriyle düzenler. Birey, bu sistemde özgür bir aktör olmaktan ziyade, öngörülebilir ve kontrol edilebilir bir dişliye

OKUMAK İÇİN TIKLA

İktidarın Gölgesinde Birey: Özgürlük, Teslimiyet ve Foucault’nun Aynasında 1984 ve Winston Smith

tarihinde gönderilmiş tarafından

İktidarın Her Yerdeki Hâkimiyeti: Foucault’nun Merceği Michel Foucault’nun “iktidar her yerdedir” tezi, bireyin özgür iradesini sorgulayan bir kuramsal bıçaktır. İktidar, yalnızca devlet aygıtlarının (bürokrasi, hukuk, ordu) somut mekanizmalarında değil, aynı zamanda bireyin düşüncelerinde, arzularında ve hatta direnişinde gizlidir. Foucault’ya göre, iktidar bir üst yapı ya da baskıcı bir otorite değil,

OKUMAK İÇİN TIKLA

Olayın Kırılgan Umudu: Gerçekliğin Çölünde Bir Yanılsama mı?

tarihinde gönderilmiş tarafından

Žižek’in Olayı: Gerçekliğin Çölünde Bir Çatlak Žižek’in “Olay”ı, sembolik düzenin ötesinde bir kırılma anıdır; bir isyan, bir felaket, bir aşkın patlaması. Baudrillard’ın gerçekliğin çölünde, bu Olay bir vaha gibi belirir: bir toplu grev, bir sistem arızası, bir beklenmedik direniş. Bu an, simülakrların kusursuz döngüsünü sarsar; özne, bir anlığına gerçeğin nefesini

OKUMAK İÇİN TIKLA

Paralaksın Gölgesinde Özne: Gerçeklik mi, İllüzyon mu?

tarihinde gönderilmiş tarafından

Paralaks Görüşü: Gerçekliğin İki Yüzü Žižek’in paralaks görüşü, gerçekliği sabit bir noktadan değil, iki farklı perspektifin arasındaki uzlaşmaz yarılmadan anlamayı önerir. Baudrillard’ın simülakr dünyasında, bu yarılma öznenin hem bir özne hem de bir nesne olarak varlığını sorgulamasına yol açar. Gerçeklik, bir tarafta öznenin kendi inşa ettiği bir alan (Foucault’nun kendilik

OKUMAK İÇİN TIKLA

Gerçeğin Asi Çığlığı: Simülakrların Tuzaklarında Boğulur mu?

tarihinde gönderilmiş tarafından

Gerçeğin Çatlağı: Žižek’in İsyanı Žižek’in “Gerçek”i, sembolik düzenin ötesinde bir şok dalgasıdır; bir savaşın vahşeti, bir sevgilinin ihanetindeki çıplaklık, bir sistemin beklenmedik çöküşü. Baudrillard’ın hipergerçek dünyasında, bu gerçek bir anlık sarsıntı yaratabilir; simülakrların kusursuz yansımalarını kıran bir çekiç gibi. Ancak bu çatlak, özneyi özgürleştirir mi, yoksa yalnızca bir illüzyonun daha

OKUMAK İÇİN TIKLA

Biyopolitikanın Simülakr Zindanı: İktidarın Görünmez Zincirleri

tarihinde gönderilmiş tarafından

Biyopolitikadan Simülakr Kontrolüne: İktidarın Yeni Yüzü Foucault’nun biyopolitikası, bedenleri disiplin eden ve yaşamı düzenleyen bir iktidar ağı olarak ortaya çıkar; hapishaneler, hastaneler ve fabrikalar, özneleri görünür bir göz altında tutar. Ancak Baudrillard’ın simülakr rejiminde, bu disiplin aygıtları yerini ekranlara, algoritmalara ve sanal gerçekliklere bırakır. İktidar, artık bir gardiyanın sopasına ihtiyaç

OKUMAK İÇİN TIKLA

Gerçeğin Son Direnişi: Simülakrların Tuzaklarında Mahkûm Bilinç

tarihinde gönderilmiş tarafından

Gerçekle Karşılaşma: Kırık Bir Ayna Žižek’in “gerçek”i, Lacan’ın aynasından fırlayan bir çığlık, sembolik düzenin ötesinde bir yaradır. Simülakrların dünyasında, bu gerçek bir anlık sarsıntı olarak belirir: bir savaşın vahşeti, bir sevgilinin ihanetindeki çıplaklık, bir algoritmanın beklenmedik hatası. Ancak Baudrillard’ın vizyonunda, bu anlar bile yakalanır, paketlenir, bir Netflix dizisine, bir viral

OKUMAK İÇİN TIKLA

Simülakrların Gölgesinde Özne: Arzunun Hayaletleri

tarihinde gönderilmiş tarafından

Simülakrların Zaferi: Gerçekliğin İhaneti Baudrillard’ın simülakrları, gerçeğin kopyalarının orijinalini yuttuğu bir dünyayı tasvir eder. Hipergerçeklik, bir zamanlar “yüce nesne” olarak arzuyu yönlendiren ideolojik sabitleri eritmiştir. Žižek’in “yüce nesne”si, ideolojinin somut bir sembolü olarak özneyi bir anlam haritasına bağlarken, simülakr bu haritayı parçalar. Artık ne bir vatan, ne bir Tanrı, ne

OKUMAK İÇİN TIKLA